Eneida - Wergiliusz (gdzie czytac ksiazki online za darmo TXT) 📖
Krótki opis książki:
Epopeja w dwunastu księgach opowiadająca o podróży Eneasza, który po upadku i spaleniu jego ojczystego miasta Troi dąży, kierowany wróżbami, do kraju swego przodka Dardanosa. Tam, w Italii, stoczywszy walkę z miejscowymi ludami, Eneasz zakłada nowe państwo, Rzym.
Droga do tego szczytnego celu jest jednak kręta i niebezpieczna, wiedzie przez wiele krain, a nawet prowadzi przez podziemne królestwo zmarłych. Przy okazji opowieści o przygodach Eneasza i jego towarzyszy oraz o zmaganiach poprzedzających powstanie Rzymu, czytelnicy zostają wprowadzeni w świat mitów i wierzeń starożytnego świata.
Wergiliusz pisał Eneidę u schyłku życia, w latach 29–19 p.n.e. i nie dokończył dzieła, choć aby temu sprostać, podjął podróż do Grecji, ojczyzny Homera. Epos został wydany dwa lata po śmierci autora, wbrew jego ostatniej woli, w redakcji dokonanej przez dwóch jego przyjaciół, na polecenie cesarza Oktawiana Augusta.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Wergiliusz
- Epoka: Starożytność
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Eneida - Wergiliusz (gdzie czytac ksiazki online za darmo TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Wergiliusz
prowadzi —
Dziś złoty, wtenczas puszczą zarośnięty srogą;
Już wtedy nań wieśniacy spoglądali z trwogą
Religijną, las straszył ich i głazy duże.
«Ten gaj — rzecze — to lasem porośnięte wzgórze,
Nie wiedzieć który dzierży bóg. Wierzą Arkadzi,
Że widziano Jowisza, jak burze gromadzi
I prawicą Egidy krąg741 wstrząsa ponury.
Tam dwu grodów oglądasz rozwalone mury,
Zabytki mężów dawnych, cenne niewymownie:
Tę — Janus, tamtę — Saturn zakładał warownię,
Tu Janikuł742, tam zasię Saturnia743 jest nasza».
Tak gwarząc, pod ubogie się zbliżą poddasza
Ewandra; tu i ówdzie usłyszą ryk stada,
Gdzie dziś Forum jest Romy i Karyn osada.
Gdy doszli do domostwa, ów rzekł: «W te to progi
Alcyd wstąpił, ten domek go przyjął ubogi.
Śmiej, gościu, gardzić zbytkiem, wnijdź śladem Alcyda
I niech ci niedostatek przykrym się nie wyda!»
Rzekł, wielkiego Eneja w ciasne wiedzie ściany,
Na tapczan suchym liściem suto podesłany
I skórą niedźwiedzicy z puszcz libijskiej ziemi.
Noc padła, ziemię skrzydły objąwszy ciemnemi,
Gdy matka Wenus, zdjęta niedaremną trwogą,
Laurentu groźby słysząc oraz wrzawę srogą,
Na złotym łożu męża Wulkana wśród troski
Tak zacznie, w słowa uczuć wlewając żar boski:
«Kiedy wojną nękali argoliccy wodze
Pergam, co zasłużonej miał ulec pożodze,
Nie prosiłam o pomoc ni oręż — twej siły
I sztuki nie wzywałam, nie chcąc, mężu miły,
By cię darmo nużyła praca tak niełatwa —
Choć wiele czci Pryjama świadczyła mi dziatwa
I płakałam, klęsk syna twarde widząc brzemię.
Dziś z rozkazu Jowisza na Rutulów ziemię
Wstąpił; błagam więc, ufna, że głos mój coś wskóra,
O broń dla mego syna. Wszak Nereja córa744
I Tytona małżonka745 łzami cię zjednała...
Patrz, jakich ludów zewsząd zbiera się nawała,
Wśród murów ostrząc miecze na Teukrów mych zgony!»
Rzekła, ociężałego śnieżnymi ramiony746
Obejmie, wśród rozkosznych pieszcząc oszołomień.
On zwykłe żary przejął zaraz, znany płomień
Wszedł mu w tętna i przebiegł przez bezwładne kości.
Nie inaczej, gdy grzmoty huczą wśród ciemności,
Ognistej błyskawicy smug w chmurach się błąka.
Odczuła to świadoma swej krasy małżonka —
Zaś rodzic, wieczną zmożon miłością, tak powie:
«Czemu z dala zaczynasz w oględnym tak słowie?
Czy nie ufasz mi, boska? Dla takich twych pieszczot
Już wprzódy Teukrom w dłonie tarcz dałbym i brzeszczot.
Ani Jowisz, ni losy nie broniły wcale,
By Pryjama gród dziesięć lat dalszych stał w chwale,
I teraz, gdy wojenną chcesz wzniecić pożogę,
Czegokolwiek po sztuce spodziewać się mogę,
Co się zrobić ze stali da, co ulać ktoś by
Ze spiżu w ogniu zdołał, to... Zaprzestań prośby
I ufaj swojej mocy...» Tak rzekł; upragniony
Uścisk oddał, i chyląc skroń na piersi żony,
W głębokiego snu błogie zapadł ukojenie.
Po północy, gdy rzednąć zaczynają cienie
Płosząc sen, gdy niewiasta biedą przyciśniona,
Co żyje z prac Minerwy drobnych i z wrzeciona,
Krząta się, zgasły ogień roznieca z popiołu
W noc pracę ze służebnic swych gronem pospołu
Wszczynając, tak iż czystym męża swego łoże
Zachować i dziateczki swe wyżywić może —
Tak właśnie Ogniowładca747, rzuciwszy posłanie
Miękkie, do rzemiosł swoich ochotnie powstanie.
Jest wyspa przy Sycylii, tuż obok Lipary
Eolskiej, gdzie ze szczelin skał bucha dym szary.
Pod nią huczy Cyklopów jaskinia zapadła,
Groźna jak czeluść Etny, gdzie jęczą kowadła
Tęgo bite, stal chrzęści, rozpalona w głębi
Wielkich pieców i ogień ze sykiem się kłębi:
Wulkana dom, Wulkanią zwana skalna gleba.
Tam zstąpił Ogniowładca z wysokiego nieba.
Cyklopi tam żelazo z wielkimi mozoły
Kuli: Brontes, Steropes i Pyrakmon goły;
Rękoma ich już wokół była wygładzona
Część gromu, jaki rodzic, ująwszy w ramiona,
Miota w ziemię; część była niedokuta jeszcze.
Do niej trzy strzały z gradu, trzy nawalne deszcze
Dodali, trzy z błyskawic i wichru promienie,
A teraz straszne błyski, huk i przerażenie
Mieszali, oraz płomień niezbłagany zgoła.
Opodal rydwan Marsa i dwa wartkie koła
Kuli, którymi w grody ów niesie strach blady,
I egidę okropną, broń gniewnej Pallady,
Na wyścigi zdobili łuskami ze złota,
Dwa węże i Gorgonę, co dziki wzrok miota
Ze ściętej głowy, dłutem gładząc z każdej strony.
«Złóżcie wszystko — rzekł — rzućcie trud niedokończony,
Cyklopy Etny, bacząc na zlecenie z nieba:
Mąż dzielny o broń błaga, teraz sił potrzeba,
Teraz sztuki mistrzowskiej — teraz zwinnej dłoni!
Nie zwlekajcie!»
Nic nad to nie wyrzekł, zaś oni
Szybko porwą się wszyscy i wnet się robota
Zaczyna. Płyną strugi spiżu oraz złota,
Śmiercionośna stal w piecu wre. Ogromnej tarczy
Krąg kują, co sam jeden na wszystkie wystarczy
Latynów strzały — siedem blach zbijają społem
Potężnych. Inni miechy stłaczają, z mozołem
Dmąc w ogień. Reszta spiże syczące zanurza
W wodzie. Szczękiem kowadeł jaskinia grzmi duża.
Oni z mocą ogromną podnoszą ramiona
W takt kując stal, co zgrzyta w obcęgach kręcona.
Gdy tak w Eolii Wulkan kwapi się co siły,
Ewandra w skromnym domu budzi ranek miły
I ptactwo, co pod strzechą świegotać zaczyna.
Wstaje zaraz, przywdziewa szaty starowina,
Tyrreńskie łapcie rześko nakłada na nogi
I przy boku tegejski748 zawiesza miecz srogi,
Pantery skórą ramię osłaniając prawe.
Przed nim stróże domostwa, dwa psy biegną żwawe.
Z wysokich progów śpiesząc tuż za krokiem pana.
Do komnaty, co była Enejowi dana,
Szedł, słów swych i obietnic pamiętny bohater.
Lecz i Enej już rankiem próg rzucił swych kwater.
Ten Achata ma obok, ów Pallasa, syna.
Spotkawszy się, dłoń ścisną; wśród domu się wszczyna
Rozmowa, której wprzód się zagaić nie dało.
Pierwszy zaczął król:
«O wielki wodzu Teukrów! Gdyś ty wyszedł cało,
Nie przyznaję, iż Troja do cna legła w dymie!
My, by pomoc nieść w boju za tak wielkie imię,
Zbyt słabi: stąd zamyka nas Tybr, stamtąd Rutul
Ze szczękiem broni ciśnie. Przecież troskę utul:
Ja tobie wielkie ludy i bogate kraje
Sprzymierzę w bój, bo pomoc niespodzianą daje
Przypadek; same losy cię tutaj wezwały...
Jest opodal, zbudowan na urwisku skały,
Agilliny gród stary749, gdzie wsławion we wojnie
Lud Lidów750 wzgórz etruskich jary zajął zbrojnie.
Ziemię, długo szczęśliwym kwitnącą pokojem,
Pyszny król Mezent w końcu berłem owładł swojem.
Wspomnęż mordy i zbrodnie, jakie tyran srogi
Spełniał? Weń i w ród jego obróćcie to, bogi!
Umarłych wiązać społem ze żywymi każe,
Z rękoma łącząc ręce, a z twarzami twarze
Ku długiej męce: ropą i krwią zlane ciała
Śmierć powolna w uścisku strasznym zabierała.
Znękane rzesze oręż chwycą po kryjomu
I oblegną zbrodniarza w jego własnym domu,
Mordują druhów, ogień na dachy miotają.
On wśród rzezi uchodzi przed wzburzoną zgrają
Do Rutulów, gdzie Turn go swą bronią osłania.
Więc Etruria, słusznego pełna zagniewania,
Żąda, by wydał króla na pomstę w tej dobie.
Nad wojskiem jej, Eneju, ja władzę dam tobie.
Nad całym brzegiem z łodzi stłoczonych grzmią gwary,
Każą nieść znaki; kapłan wstrzymuje ich stary,
Los wieszcząc: «O Meonii751 chlubo, młodzi droga,
Kwiecie męstwa! Ból słuszny cię wiedzie na wroga,
Gniew prawy na Mezenta uzbraja twe ramię;
Lecz wiedz: Italczyk ludów tak wielkich nie złamie:
Obcych wodzów szukajcie! — Te bogów przestrogi
Słysząc, hufce Etrusków zdrętwiały od trwogi.
Sam Tarchon mi przez posłów berło i koronę
Przysłał, błagając, abym między zgromadzone
Wszedł szyki i tyrreńskie w mą władzę wziął włości.
Ale mnie zimna starość już berła zazdrości
I siły nie dostaje752 na żaden czyn wielki.
Wezwałbym syna, ale ten z matki Sabelki753
Italską krew dziedziczy. — Tobie starość czoła
Nie marszczy, ród nie broni, a bóstwo cię woła:
Śpiesz, Teukrów i Italii wodzu, pełen sławy!
Z tobą chluba i szczęście moje, Pallas żwawy,
Złączy się. Niechaj śpiesząc pod wodzą twą w boje,
Wdraża się w dzieła Marsa, niechaj czyny twoje
Oglądać i podziwiać przywyknie od młodu.
Dwustu jeźdźców arkadzkich, kwiat mego narodu,
Przydam ci — tyleż Pallas od siebie wieść każe».
Gdy to mówił, schylili zamyślone twarze
Enej i wierny Achat pod twardym mozołem
Troski — i wiele ważą w sercu niewesołem,
Gdy nagle Cyterejka754 widomy znak dała:
W czystym niebie piorunu błysk nagle zapała
Wśród grzmotu, świat się walić zdaje niespodzianie
I w powietrzu tyrreńskich surm ozwie się granie...
Spojrzą — znów przestwór gromkim zahuczy łoskotem
I na niebie pogodnym, w obłoku, wnet potem
Szczękną bronie, od zbrojnych się hufców zaroi...
Zdrętwieli wszyscy z lęku, lecz bohater z Troi
Poznał dźwięk, obietnice matki uroczyste;
Zaczem powie: «O druhu, nie badaj zaiste,
Co znaczą te zjawiska: mnie to Olimp woła!
Ten znak matka przyrzekła zjawić, gdy dokoła
Bój grozić będzie, mówiąc, że Wulkana bronie
Z nieba w pomoc mi ześle.
Och! Jaki bój w nieszczęsnym Laurencie zapłonie,
Jak skaran będziesz, Turnie! Ileż do twej fali
Tarcz mężów, przyłbic oraz ciał dzielnych się zwali,
Ojcze Tybrze! Niech depcze Turn sojusz, niech rwie go!»
Te słowa rzekłszy, z tronu wstaje wysokiego,
Żar ze stosu Alcyda, jak zwyczaj chce stary,
Roznieci na ołtarzu, penaty i lary755
Wesół uczci; wraz owce na ofiarę świeżą
Ewander bije społem z trojańską młodzieżą.
Enej łodzie nawiedza i druhów pozdrowi.
Spośród tych, co na boje ruszyć są gotowi,
Mężniejszych sam wybiera zaraz; pozostali
Bez pracy wioseł płyną rzeką z prądem fali,
By donieść Askaniowi o ojcu i sprawie.
Teukrom konie tyrreńskie król daje łaskawie:
Dla Eneja w dział rumak idzie przystrojony
Lwa skórą płową — złote błyszczą na niej szpony.
Wnet po małym miasteczku głoszona wieść hula,
Że ruszy huf ku brzegom tyrreńskiego króla.
Zdwajają śluby matki, wobec bliskiej trwogi
Drżą serca, większej grozy nabiera Mars srogi,
Ewander idącego w bój uściska syna
Nienasycon i ze łzą tak mówić zaczyna:
«O, niechby mi Juppiter miniony wiek młody
Wrócił, gdym u Prenesty756 bram szyki w zawody
Rwał, stosy tarcz podpalał i nieustraszenie
Erula tą prawicą w Tartaru słał cienie —
Dziw, któremu Feronia, matka757, trzy aż razem
(Straszno rzec!) dała dusze; po trzykroć żelazem
Powalony być musiał, przecież wszystkie społem
Dusze i tyleż mieczy tą ręką mu wziąłem. —
Nigdybym z twych uścisków słodkich, drogie dziecko,
Nie wyrywał się teraz, i Mezent zdradziecko