Jerozolima wyzwolona - Torquato Tasso (czytac ksiazki przez internet .txt) 📖
Krótki opis książki:
Jerozolima wyzwolona (wł. Gerusalemme liberata) to epos rycerski autorstwa Torquata Tassa, podejmujący temat pierwszej wyprawy krzyżowej (świętej wojny) ogłoszonej przez papieża Urbana II na synodzie w Clermont 27 listopada 1095. Epos opisuje końcowy etap wojny oraz zdobycie Jerozolimy przez krzyżowców w 1099 r.
Centralną postacią utworu jest wódz rycerzy chrześcijańskich Gotfred (także: Goffred, wł. Gottifredo), ale istotną rolę odgrywają również inni bohaterowie (np. Rynald, wł. Rinaldo) i ich perypetie. Istotną dla autora kategorią estetyczną była wzniosłość, dochodząca do głosu zarówno w wyborze samego tematu, jak również charakterystyce bohaterów, wskazywaniu na zasady etosu rycerskiego (w tym np. nieatakowanie nieuzbrojonych przeciwników, służenie wsparciem damom itp.) oraz bezinteresowność ich intencji. Wielokrotnie, w rozmaity sposób podkreślane jest to, że krzyżowcy podejmują działania wojenne ze względu na interes jedynej prawdziwej religii (muzułmanie ukazywani są jako inspirowani przez szatana wyznawcy religii fałszywej) oraz chwałę Boga na ziemi.
Epos, będący dziełem życia Tassa (pracę nad nim rozpoczął jako nastolatek) został wydany w roku 1581. Przekładu na język polski dokonał bratanek poety z Czarnolasu, Piotr Kochanowski, już w 1618 r.; samo tłumaczenie stanowi więc ważny zabytek staropolszczyzny. Utwór Tassa cieszył się największym powodzeniem w okresie romantyzmu, do którego poetyki należała między innymi melancholijna tęsknota za rzekomo harmonijnym (tj. nietarganym rewolucyjnymi wstrząsami politycznymi) światem średniowiecza.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Torquato Tasso
- Epoka: Renesans
- Rodzaj: Liryka
Czytasz książkę online - «Jerozolima wyzwolona - Torquato Tasso (czytac ksiazki przez internet .txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Torquato Tasso
Speroni degli Alvarotti (1500–1588) — humanista doby włoskiego renesansu, uczony i dramaturg; jeden z głównych członków Akademii Literatury w Padwie (Accademia degli Infiammati), twórca dzieł o tematyce moralnej i literackiej. Ukończywszy wydział sztuk na Uniwersytecie w Padwie, wstąpił do gildii (Sacro Collegio) artystów i medyków oraz zaczął prowadzić wykłady z zakresu filozofii (początkowo prowadził katedrę logiki); studiował także na Uniwersytecie w Bolonii u Pietro Pomponazziego. Jest autorem dialogów filozoficznych m.in. o naturze miłości (napisany w 1537 r., opublikowany w 1542), o statusie kobiet (1542), o retoryce (1542), o historii, o języku (pracy będącej obroną języków narodowych w przeciwstawieniu do uniwersalnej i unifikującej łaciny), a także tragedii wierszem Canace (1546, podejmującej temat z Heroid Owidiusza: niedozwolonej miłości między siostrą i bratem; w 1550 r. Speroni napisał w obronie swej sztuki Apologię), zaś w zakresie prac filologicznych rozpraw o Dantem, o Eneidzie Wergiliusza oraz o poemacie Orlando Furioso (Orland szalony) Ariosta. [przypis edytorski]
7. Pendasio, Federico (ok. 1525–1603) — profesor filozofii naturalnej w Padwie i Bolonii; jeden z najbardziej wpływowych popularyzatorów arystotelizmu i komentator prac Arystotelesa z zakresu fizyki oraz jego dzieła De Anima; te właśnie komentarze podejmowały trud pogodzenia z jednej strony wymagań bulli papieskiej Apostolici regiminis z 1513 r. (potępiającej postrzeganie duszy jako bytu śmiertelnego oraz ideę, że jeden duch ożywia wszystkie istoty ludzkie, a także nakazującej wszystkim profesorom filozofii uwzględnienie ustaleń teologii oraz prawa kanonicznego w tej kwestii), zaś z drugiej strony dążeń do innowacyjnych badań empirycznych nad ludzkim ciałem. Interpretacja Pendasiego dotycząca materialności intelektu zapoczątkowała badania nad ludzkim mózgiem, które doprowadziły wkrótce np. do odkryć związanych z budową nerwu optycznego dokonanych przez młodego anatoma Costanzo Varolio. [przypis edytorski]
8. pierwszy rzut — pierwsza wersja, szkic. [przypis edytorski]
9. minęło było (daw.) — konstrukcja daw. czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą od pozostałych czynności i stanów zapisanych w czasie przeszłym prostym; znaczenie: minęło wcześniej, już uprzednio itp. [przypis edytorski]
10. Gotfred z Bouillon (ok. 1058–1100) — oryg. fr. Godefroy de Bouillon; książę Lotaryngii z rodu Ardennes-Verdun; jako jeden z pierwszych baronów odpowiedział na apel wzywający do krucjaty przeciwko muzułmanom i odbicia Jerozolimy z rąk Turków Seldżuckich, wystosowany przez synod duchowieństwa chrześcijańskiego zwołany przez papieża Urbana II w 1095 r. w Clermont. Dla sfinansowania wyprawy do Ziemi Świętej Gotfred z Bouillon poniósł znaczne wydatki, sprzedając lub zastawiając swoje dobra u biskupów Verdun i Liège i stał się jednym z przywódców pierwszej krucjaty krzyżowej. 15 sierpnia 1096 r. wyruszył do Ziemi Świętej wyruszył wraz ze swoimi braćmi, na czele armii złożonej z oddziałów Lotaryńczyków, Flamandów, Saksończyków i Nadreńczyków; pod koniec grudnia 1096 r. dotarł do Konstantynopola, złożył hołd lenny cesarzowi Aleksemu I, przyrzekając zdobyć i przywrócić Bizancjum wszystkie dawne posiadłości Cesarstwa. Podczas oblężenia Jerozolimy dowodził siłami atakującymi z płn. wschodu; jako jeden z pierwszych wdarł się do miasta 15 lipca 1099 r. Po zdobyciu Jerozolimy pełnił władzę królewską, przyjąwszy tytuł Obrońcy Grobu Świętego. Zginął 18 lipca 1100 r. pod Hajfą, podczas wyprawy przeciwko sułtanowi Damaszku. [przypis edytorski]
11. wyznawcy proroka — mahometanie, wyznawcy Mahometa. [przypis edytorski]
12. Pulci, Luigi (1432–1484) — dyplomata i poeta wł. ur. we Florencji, działający pod patronatem domu Medicich (szczególnie Lorenzo Mediciego), znany przede wszystkim jako autor parodystycznego poematu Morgante, opowiadającego o olbrzymie nawróconym na chrześcijaństwo przez paladyna Orlanda i odtąd towarzyszącego temu rycerzowi w jego licznych przygodach. [przypis edytorski]
13. Morgan Maggiore a. Morgante — poemat w 28. pieśniach oktawą Luigiego Pulci, wydany w 1483 r., oparty na popularnych fr. opowieściach o Orlandzie (Rolandzie) i Renaudzie (Rinaldzie) de Montauban, dwóch sławnych paladynów Karola Wielkiego. Utwór, miejscami przyjmujący styl burleskowy, opowiada o olbrzymie Morganie, który staje się wiernym towarzyszem rycerza Orlando, odkąd ten powstrzymał go od ataku na klasztor Chiaromonte i nawrócił na chrześcijaństwo. Po wielu najosobliwszych przygodach u boku Orlanda Morgan umiera z powodu ukąszenia kraba, zaś poemat kończy się opisem porażki i śmierci Orlanda pod Roncesvalles (bitwa w Wąwozie Ronsewalskim); do drugoplanowych, choć ważnych dla kolorytu utworu postaci należą m.in. przyjaciel Morgana, żarłok Margutte, który umiera od ataku śmiechu oraz demon Astarot (wł. Astarotte) o filozoficznych skłonnościach. [przypis edytorski]
14. Boiardo, Matteo Maria (1441–1494) — poeta wł., związany z dworem książąt d’Este w Ferrarze, hrabia di Scandiano, gubernator Modeny i Reggio Emilia; autor przekładów z łaciny na włoski, pieśni miłosnych Canzoniere (1476), w których opiewa swą muzę, Antonię Caprarę (poznał ją w 1469 r., jednak węzłem małżeńskim związał się z Taddeą Gonzaga di Novellara) oraz najbardziej znanego dzieła, poematu rycerskiego Roland zakochany (Orlando inamorato, 1483); zmarł po wkroczeniu do Włoch armii francuskiej Karola VIII. [przypis edytorski]
15. Orland Zakochany — także: Roland zakochany, wł. Orlando innamorato); poemat rycerski Mattea Marii Boiarda z 1483 r. (pełne wyd. pośmiertne: 1495 r., w Scandiano). [przypis edytorski]
16. Trissino, Gian Giorgio(1478–1550) — poeta wł. okresu renesansu, jeden z pierwszych kodyfikatorów ortografii wł.; ur. w Vincenzy, w Rzeczypospolitej Weneckiej, studiował grekę w Mediolanie i filozofię w Ferrarze, należał do kręgu Niccolò Machiavellego we Florencji; osiadłszy w Rzymie, wstąpił na służbę papieską (u Leona X i Klemensa VII); zasłynął jako autor tragedii Sofonisba (pierwsza renesansowa sztuka, skonstruowana zgodnie z klasycznymi zasadami dramatu antycznego, powst. w l. 1514–1515, wyd. 1524, wyst. 1562, opowiadająca jeden z epizodów wojen punickich wg relacji Liwiusza); ponadto opublikował epos L’Italia liberata dai Goti („Italia od Gotów oswobodzona”, 1548), składający się z 27. ksiąg pisanych wierszem białym, jedenastozgłoskowcem, a opowiadający o wojnie Justyniana z Ostrogotami. [przypis edytorski]
17. jubileusz — Rok Jubileuszowy, Rok Święty, w tradycji judeochrześcijańskiej rok szczególnej łaski, przypominający pochodzenie człowieka od Boga; jednym z takich lat był rok 1575, ogłoszony przez Grzegorza XIII dwukrotnie: 20 maja i 19 grudnia 1574 r. [przypis edytorski]
18. dom Esteński — ród książąt d’Este, panujący w Ferrarze i Modenie, spokrewniony z Welfami. [przypis edytorski]
19. pokup (daw.) — popyt; zapotrzebowanie. [przypis edytorski]
20. wstrząśniony (daw.) — dziś popr. forma: wstrząśnięty. [przypis edytorski]
21. uwiniony (daw.) — dziś popr. forma: owinięty. [przypis edytorski]
22. słuszniey, moie itp. — zachowano oryginalny zapis joty; por. Wstęp. [przypis edytorski]
23. bydź (starop. forma) — dziś popr. (po ubezdźwięcznieniu): być. [przypis edytorski]
24. jeno (starop.) — jedynie, tylko. [przypis edytorski]
25. synie (starop. forma) — dziś popr. W.lp: synu. [przypis edytorski]
26. grabia na Tęczynie — hrabia Jan Magnus Tęczyński herbu Topór (1579–1637), podczaszy (1618) królowej Konstancji Habsburżanki, drugiej żony Zygmunta III Wazy i matki Jana II Kazimierza Wazy; cześnik koronny (1618), wojewoda krakowski (1620), starosta płocki, starosta radoszycki (1622–1633), starosta żarnowiecki (1631); propagator nauk, mecenas sztuki, protektor Piotra Kochanowskiego, fundator klasztoru karmelitów w Czernej k. Krzeszowic oraz klasztoru kamedułów w Rytwianach, dokonał (wraz ze swą siostrą, Agnieszką z Tęczyńskich Firlejową) przebudowy i modernizacji zamku w Tenczynie. [przypis edytorski]
27. niemi (daw. forma) — dziś popr. forma N. lm: nimi. [przypis edytorski]
28. roskazać (starop. forma ort.) — dziś popr.: rozkazać. [przypis edytorski]
29. ony (starop.) — dziś: one. [przypis edytorski]
30. przedsię (starop.) — przecież, wszak, wszakże, jednak. [przypis edytorski]
31. zto (starop.) — za to, do tego. [przypis edytorski]
32. do braku (starop.) — tu: do śmieci, do odpadów; por. starop. brakować: wybierać, przebierać. [przypis edytorski]
33. zdarzyli się iem (starop.) — zdarzyli się im; konstrukcja z partykułą -li, w znaczeniu: jeśli im się zdarzy. [przypis edytorski]
34. powinny zostaną (starop.) — tj. [rymy] zostaną zobowiązane (por. powinność: zobowiązanie). [przypis edytorski]
35. partum ocii non omnino ociosi (łac.) — narodzone pośpieszniej a [przez to] nie całkiem zręczne. [przypis edytorski]
36. przeplatanem, ośmiorakiem (starop.) — dziś: przeplatanym, ośmiorakim; daw. końcówki fleksyjne w jęz. starop. zależne od deklinacji, później, w nowożytnej polszczyźnie uzależnione od rodzaju (stosowane w r. ż. i n. lp). [przypis edytorski]
37. heroika — poematy heroiczne (o czynach bohaterów). [przypis edytorski]
38. najdzieszli (starop.) — konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: jeśli znajdziesz. [przypis edytorski]
39. z łaską (starop.) — tu: łaskawie. [przypis edytorski]
40. przymi (starop. forma) — dziś popr. forma 2 os. lp trybu rozkazującego: przyjmij. [przypis edytorski]
41. jednostajny (starop.) — jednolity; tu: jednomyślny. [przypis edytorski]
42. Libia — [tu:] Afryka. [przypis redakcyjny]
43. Helikon — góra w Beocji; [mit. gr.] siedziba Muz. [przypis redakcyjny]
44. z gwiazd nieśmiertelnych w uwitej koronie — przestawienie zamiast: w koronie uwitej z gwiazd nieśmiertelnych. [przypis redakcyjny]
45. władni (starop. forma) — dziś 2 os. lp. trybu rozkazującego: władaj. [przypis edytorski]
46. bieżyć (starop.) — iść, podążać; bieżemy: forma 2.os. lm, idziemy. [przypis edytorski]
47. pręcej (starop. forma) — dziś: prędzej; szybciej. [przypis edytorski]
48. Alfons — książę ferrarski, ur. 1553, um. 1597. [przypis redakcyjny]
49. tylko co iuż (starop.) — o mało co już; niemal już. [przypis edytorski]
50. niepogrążonego (starop. forma) — dziś: nie pogrążonego; tylko co już nie pogrążonego: omal nie pogrążonego. [przypis edytorski]
51. sameś wydźwignął (...) sameś ratował — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: sam wydźwignąłeś, sam ratowałeś. [przypis edytorski]
52. którem (...) zgotował (starop.) — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: które zgotowałem. [przypis edytorski]
53. ponno a. pono (starop.) — podobno. [przypis redakcyjny]
54. chrześciaństwo (starop. forma) — taką pisownię stosuje Piotr Kochanowski w całym utworze; [dziś popr.: chrześcijaństwo]. [przypis edytorski]
55. wnętrzny (starop.) — wewnętrzny. [przypis edytorski]
56. jako (starop.) — tu: odkąd. [przypis edytorski]
57. zdzierżeć (starop.) — dziś popr. forma: zdzierżyć; tj. wytrzymać. [przypis edytorski]
58. potym (starop. forma) — dziś: potem. [przypis edytorski]
59. Tortoza — miasto nadbrzeżne w Syrii na płn. od Trypolisu. [przypis redakcyjny]
60. co od gwiazd (...) na dół dała — od gwiazd [nieba] podobno zbywa, jako się nisko ziemia na dół dała; tj. tyle od nieba do gwiazd nie dostaje, ile od ziemi do gwiazd; [inaczej: tak jest daleko od nieba do gwiazd, jak od gwiazd do ziemi; red. WL]. [przypis redakcyjny]
61. obejźrzał (starop.) — obejrzał. [przypis edytorski]
62. wszytko (starop.) — wszystko. [przypis edytorski]
63. bada i umysł (starop.) — bada nawet umysł. [przypis edytorski]
64. niezmacany (starop.) — który trudno zbadać, zmacać. [przypis redakcyjny]
65. Baldwin — brat Goffreda. [przypis redakcyjny]
66. Tankred — książę sycylijski, siostrzeniec Roberta Guiskarda ur. 1078, jeden z najwaleczniejszych bohaterów chrześcijańskich, um. w r. 1112. [przypis redakcyjny]
67. wzgardzić coś (starop.) — dziś: wzgardzić czymś. [przypis edytorski]
68. Boemund — syn księcia Apulii, Guiskarda, władca Antiochii w 1111 r. [przypis redakcyjny]
69. zwłoki niecierpliwy (starop.) — niecierpiący zwłoki, nieznoszący zwłoki; lubiący działać niezwłocznie. [przypis edytorski]
70. Antiochia — miasto w Syrii nad rzeką Orontesem. [przypis redakcyjny]
71. ustawuje (starop. forma) — ustanawia. [przypis edytorski]
72. Rynald — syn Bertolda i Zofii, wnuk Gwelfa, jeden z najwaleczniejszych bohaterów chrześcijańskich. [przypis redakcyjny]
73. Gwelff — jeden z najznakomitszych bohaterów chrześcijańskich. [przypis redakcyjny]
74. więtszy (starop. forma) — większy. [przypis edytorski]
75. jaśniejszy słońca (starop.) — genetivus comparationis, zamiast: jaśniejszy od słońca. [przypis redakcyjny]
76. bydź (starop. forma) — dziś popr. (po ubezdźwięcznieniu): być. [przypis edytorski]
77. niewątpliwy (starop.) — [tu:] stanowczy. [przypis redakcyjny]
78. nie bawić się (starop.) — nie zwlekać. [przypis edytorski]
79. ztykać się (starop. forma) — dziś popr. (po ubezdźwięcznieniu): stykać się; tu: graniczyć. [przypis edytorski]
80. niepoścignione (...) skrzydła (starop.) — [skrzydła], których właściciel nie może być poścignięty (doścignięty). [przypis redakcyjny]
81. rościągniony (starop. forma) — dziś popr.: rozciągnięty. [przypis edytorski]
82. libańska góra — góra Liban. [przypis edytorski]
83. skrzydła obie (starop. forma) — dziś: skrzydła oba. [przypis edytorski]
84. potym (starop. forma) — dziś: potem. [przypis edytorski]
85. Feb a. Febus (mit. gr.) — zlatynizowana forma słowa Fojbos (gr.: promienny), przydomka Apolla, boga światła i słońca, opiekuna sztuk, patrona poetów i pieśniarzy. [przypis edytorski]
86.
Darmowe książki «Jerozolima wyzwolona - Torquato Tasso (czytac ksiazki przez internet .txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie
Dodaj komentarz
Uwagi (0)