Jerozolima wyzwolona - Torquato Tasso (czytac ksiazki przez internet .txt) 📖
Krótki opis książki:
Jerozolima wyzwolona (wł. Gerusalemme liberata) to epos rycerski autorstwa Torquata Tassa, podejmujący temat pierwszej wyprawy krzyżowej (świętej wojny) ogłoszonej przez papieża Urbana II na synodzie w Clermont 27 listopada 1095. Epos opisuje końcowy etap wojny oraz zdobycie Jerozolimy przez krzyżowców w 1099 r.
Centralną postacią utworu jest wódz rycerzy chrześcijańskich Gotfred (także: Goffred, wł. Gottifredo), ale istotną rolę odgrywają również inni bohaterowie (np. Rynald, wł. Rinaldo) i ich perypetie. Istotną dla autora kategorią estetyczną była wzniosłość, dochodząca do głosu zarówno w wyborze samego tematu, jak również charakterystyce bohaterów, wskazywaniu na zasady etosu rycerskiego (w tym np. nieatakowanie nieuzbrojonych przeciwników, służenie wsparciem damom itp.) oraz bezinteresowność ich intencji. Wielokrotnie, w rozmaity sposób podkreślane jest to, że krzyżowcy podejmują działania wojenne ze względu na interes jedynej prawdziwej religii (muzułmanie ukazywani są jako inspirowani przez szatana wyznawcy religii fałszywej) oraz chwałę Boga na ziemi.
Epos, będący dziełem życia Tassa (pracę nad nim rozpoczął jako nastolatek) został wydany w roku 1581. Przekładu na język polski dokonał bratanek poety z Czarnolasu, Piotr Kochanowski, już w 1618 r.; samo tłumaczenie stanowi więc ważny zabytek staropolszczyzny. Utwór Tassa cieszył się największym powodzeniem w okresie romantyzmu, do którego poetyki należała między innymi melancholijna tęsknota za rzekomo harmonijnym (tj. nietarganym rewolucyjnymi wstrząsami politycznymi) światem średniowiecza.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Torquato Tasso
- Epoka: Renesans
- Rodzaj: Liryka
Czytasz książkę online - «Jerozolima wyzwolona - Torquato Tasso (czytac ksiazki przez internet .txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Torquato Tasso
poczekać drużyny.
Sam na tak wielu idzie w bóy straszliwy
Na gęste miecze, strzały, rohatyny.
Ale y inszy potem y szedziwy
Puścił się za niem sam król Palestyny.
On co tak wielkiey wprzód beł ostrożności,
Teraz do takiey przychodzi śmiałości.
77.
Na których naprzód wpadł niespodziewany,
Tak prętko beli y tak nagle zbici,
Że nikt nie widział, kiedy dawał rany,
Tylko coś poyrzał, aż oni zabici.
Od pierwszych idzie między Chrześciiany,
Z głosu do głosu, strach — iako po nici —
Tak że syryiski lud iuż beł nachyły5246,
Począł pierzchliwe ukazować tyły5247.
78.
Mnieyszy iuż beł strach między Gaskończyki5248,
Bo iako ie5249 beł ich pułkownik sprawił —
Mieysca y swoie zatrzymali szyki;
Na tych się naprzód Soliman zabawił.
Żaden ptak, żaden zwierz paznogcia5250 — dziki —
Y zębu nigdy tak bardzo nie skrwawił
Krwią zwierzów mnieyszych, iako w on czas5251 siła5252
Solimanowa szabla krwie5253 wypiła.
79.
Trudno wymówić zgoła, iako wiele
Gaskonów mężny sułtan zamordował,
Ale y tyran palestyński śmiele
Z swoiem rycerstwem za niem następował.
Wtem Raymund stary — na nieprzyiaciele,
Tam gdzie Soliman ludzie iego psował —
Świadomy przedtem iego ręki, bieżał,
Choć się z iego ran nie dawno wyleżał5254.
80.
Znowu się z niem starł, znowu zaś beł w ciemię
Niewytrzymanem razem uderzony.
Zeszłych lat cięszkie5255 winno5256 beło brzemię,
Y wiek, którem beł grabia obciążony.
Sto mieczów razem, kiedy padł na ziemię,
Biło nań, stem beł tarczy5257 zasłoniony;
Ale się nad niem Soliman nie bawił,
Mniemaiąc, że go zabitem zostawił.
81.
Na insze ztamtąd okrutnieyszy iedzie,
Tak iako potok, kiedy z wiosny wzbierze;
Potem zaś indziey, gdzie go wściekłość wiedzie
Bieżąc, łakomey obrok szabli bierze.
Iako więc głodny po chudem obiedzie
Do bogatey się rad kwapi wieczerze5258,
Tak y on co raz większey szuka woyny,
Chcąc złożyć do krwie5259 swóy głód niespokoyny.
82.
W pole do boiu ztamtąd5260 się udawa5261,
Przez mury rączo bieżąc rozwalone;
Ale strach iego rycerstwa zostawa5262,
W nieprzyiacioły wszedszy5263 potrwożone.
Tak iedna strona zwycięstwa dostawa5264,
Które zostawił w poły dorobione;
Druga odpiera, lecz odpór beł taki,
Że uciekania wielkie daie znaki.
83.
Gaskończyk przedsię sprawą ustępował,
Ale Syrowie zgoła uciekali
Y iuż Tankredów dom — kędy chorował —
Od nieprzyiaciół pędzeni, miiali.
Słysząc huk srogi, bardzo się dziwował,
Y wstawszy z łóżka, poyrzy okiem, ali5265
Iuż lud syryiski uciekaiąc bieży,
Gaskon uchodzi, a Tolozan leży.
84.
Ale cna dzielność y serce wspaniałe,
Które chorego nie opuszcza ciała,
W niem słabe siły i członki schorzałe,
Miasto5266 krwie5267 żywey, w on czas odżywiała.
Tarcz bierze w rękę, która na zbolałe,
Y ranne ramię, lekka się widziała;
A w prawey zasię ręce miecz ma goły,
Y bieży pędem na nieprzyiacioły.
85.
Co głosu staie wola: «Gdzie bieżycie?
Takeście wierni waszemu wodzowi?!
Tak mu pogaństwu złupić dopuścicie
Zbroię, brzydkiemu dar Machometowi?!
Potem, kiedy się do domu wrócicie,
Pomnicie iego powiedzieć synowi,
Że tam legł ociec, skądeście uciekli».
Wtem nań poganie ze wszystkich stron siekli.
86.
Tarcz miał zbyt5268 miąższą5269 z rogatego wołu
Siedmi5270 skór twardych, które w iedno zbito,
Potem zaś wszystkie złożone pospołu,
Przednie wybranem żelazem okryto.
Tą grabię nakrył, gdy na niego z dołu
Y z góry zewsząd strzelano y bito;
A mieczem ostrem siekł na obie stronie5271,
Że odpoczywał w bespieczney obronie.
87.
Wstał prętko potem, tarczą obroniony
Od przyiaciela y mieczem znaiomem;
Dwoiakiem ogniem będąc zapalony
Na sercu gniewem, a na twarzy sromem.
Chciałby się znowu, starzec odważony,
Z nieprzyiacielem próbować świadomem:
Szuka go, ale iż go nie nayduie,
Nad iego ludźmi zemścić się gotuie.
88.
Aquitanowie5272 co ustępowali,
Teraz przy wodzu śmiele nacieraią.
A oni przedtem tak mężni, tak śmiali,
Nagłem uięci strachem, uciekaią.
Ci teraz gonią, co tył podawali:
Tak się więc nagle rzeczy odmieniaią.
Dobrze Tolozan swe razy odbiia,
Sto ich sam ieden swą ręką zabiia.
89.
Gdy się tak Raymund, hańby swey gniewliwy,
Nad głowami mścił co nazacnieyszemi,
Uyrzy — a ono król się sam szedziwy
Mężnie potyka między przednieyszemi.
Skoczy do niego y w czoło — straszliwy —
Co raz5273 go biie razami5274 cięszkiemi5275:
Że legł nakoniec; y którey beł panem
Ziemie5276 — ukąsił zębem rozgniewanem.
90.
Gdy obu wodzów poganie stracili,
Widziałbyś ich beł z różnemi myślami:
Iedni, kiedy iuż o sobie zwątpili,
Oślep na miecze wpadali piersiami;
Ku zamkowi się drudzy obrócili.
Wspieraiąc zdrowia mdłemi nadzieiami,
Gdzie spół zmieszani wpadli Gaskończycy,
Y koniec kładli chwalebney zdobyczy.
91.
Iuż zamek wzięto y ieśli beł który,
Co się śmiał oprzeć, zaraz beł zabity.
Iuż Raymund wielki proporzec na mury
Niósł, dawaiąc znać, że zamek dobyty;
Y przeciw woyskom — tryumphalny z gury
Krzyż, znak zwycięstwa — ukazał rozwity;
Lecz tego Sułtan nie widzi ochocy5277,
Bieżąc do bitwy, co iedno5278 ma mocy.
92.
Tam gdzie się biły woyska przebiegaiąc,
Zastał, że wszędzie krew ciekła strumieniem
A Śmierć tryumphy swoie rozciągaiąc,
Nad śmiertelnem się pastwiła stworzeniem.
Y uyrzy konia samopas biegaiąc5279,
Z wiszącem na dół ku ziemi rzemieniem,
Y dopadszy go, osiadł go zarazem
Y z dobytem biegł na woysko żelazem.
93.
Wielki, lecz krótki dał swemu ludowi
Posiłek Sułtan, wpadszy tak zuchwale,
Y beł prętkiemu5280 równy piorunowi,
Który we mgnieniu oka spada, ale
Y potomnemu pamiętny wiekowi
Znak zostawuie w rozerwaney skale;
Przez5281 sto ich zabił, dway iednak wyięci
Będą w tey liczbie, z wieczney niepamięci.
94.
Twą Odoardzie y Gildyppo srogą
Y żałosną śmierć z dziełami godnemi;
(Ieśli słowieńskie5282 rymy tyle mogą)
Poświęcę między dowcipy5283 wielkiemi,
Tak, że każdy wiek pamięć waszę5284 drogą
Wysławiać będzie y który swoiemi
Sługa miłości pobożnemi łzami
Uczci waszę śmierć z moiemi rymami.
95.
Cna bohatyrka tam koń obróciła5285,
Gdzie przed niem z wielkiem lud uciekał strachem;
Y natarwszy5286 nań krwie mu utoczyła,
Dosiągszy5287 boku lewego pod blachem5288.
Poznał ią zaraz po stroiu, kto była,
Y krzyknie: «Anoż pani duszka5289 z gachem!
Twoia rzecz igła, kądziel y wrzeciono,
Nie woyna, nie bóy, nie miecz, dobra żono».
96.
Znowu go w gębę pchnąć Gildippa chciała,
Lecz uprzedziwszy, iego szabla spadła,
Y przeciąwszy blach, w zanadrze ciąć śmiała,
Gdzie tylko miłość swoie rany kładła.
Wodzę nieboga nagle upuszczała,
Y pochylona coraz bardziey bladła.
Patrzy Odoard na to, nieleniwy
Ale obrońca raczey nieszczęśliwy.
97.
Niewie5290, co czynić nędzny5291, w różne strony
W iednem go czasie żal y gniew prowadzi:
Żal każe wesprzeć pochyloney5292 żony,
Gniew mu do pomsty, co nayprętszey5293, radzi.
Lecz od miłości życzliwey uczony,
Pospołu z gniewem żalowi poradzi:
Lewą iey ręką wspiera y ratuie,
Prawą na pomstę razem wyprawuie,
98.
Ale iako miał pożyć5294 tak mocnego
Nieprzyiaciela z rozdwoioną siłą?
Y winowayce nie zabił swoiego,
Y trudno też miał utrzymać swą miłą.
Owszem mu rękę u łokcia samego
Odciął, gdy trzymał małżonkę pochyłą;
Dopiero go tak nieprzyjaciel pożył.
Upuściwszy ią, na niey się położył.
99.
Iako wiąz cięgły5295, w koło opasany
Y okręcony od płodney macice,
Gdy go podetną, do ziemie kochany
Krzak na dół ciągnie za sobą potycze5296
Y samże list trze, którem beł odziany,
Y grona dławi, ozdobę winnice.
Y zda się, że mu nie swey żal przygody,
Ale swey miłey towarzyszki szkody:
100.
Tak on upadał, y umrzeć gotowy,
Nie siebie — swego żałował kochania.
Chcieli coś mówić, ale zbywszy5297 mowy,
Miasto5298 słów, spólne mieszali wzdychania.
Y póki mogli, oczyma — nie słowy5299,
Odprawowali5300 ostatnie żegnania.
Wtem iem dzień zginął właśnie w iedney dobie