Jerozolima wyzwolona - Torquato Tasso (czytac ksiazki przez internet .txt) 📖
Krótki opis książki:
Jerozolima wyzwolona (wł. Gerusalemme liberata) to epos rycerski autorstwa Torquata Tassa, podejmujący temat pierwszej wyprawy krzyżowej (świętej wojny) ogłoszonej przez papieża Urbana II na synodzie w Clermont 27 listopada 1095. Epos opisuje końcowy etap wojny oraz zdobycie Jerozolimy przez krzyżowców w 1099 r.
Centralną postacią utworu jest wódz rycerzy chrześcijańskich Gotfred (także: Goffred, wł. Gottifredo), ale istotną rolę odgrywają również inni bohaterowie (np. Rynald, wł. Rinaldo) i ich perypetie. Istotną dla autora kategorią estetyczną była wzniosłość, dochodząca do głosu zarówno w wyborze samego tematu, jak również charakterystyce bohaterów, wskazywaniu na zasady etosu rycerskiego (w tym np. nieatakowanie nieuzbrojonych przeciwników, służenie wsparciem damom itp.) oraz bezinteresowność ich intencji. Wielokrotnie, w rozmaity sposób podkreślane jest to, że krzyżowcy podejmują działania wojenne ze względu na interes jedynej prawdziwej religii (muzułmanie ukazywani są jako inspirowani przez szatana wyznawcy religii fałszywej) oraz chwałę Boga na ziemi.
Epos, będący dziełem życia Tassa (pracę nad nim rozpoczął jako nastolatek) został wydany w roku 1581. Przekładu na język polski dokonał bratanek poety z Czarnolasu, Piotr Kochanowski, już w 1618 r.; samo tłumaczenie stanowi więc ważny zabytek staropolszczyzny. Utwór Tassa cieszył się największym powodzeniem w okresie romantyzmu, do którego poetyki należała między innymi melancholijna tęsknota za rzekomo harmonijnym (tj. nietarganym rewolucyjnymi wstrząsami politycznymi) światem średniowiecza.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Torquato Tasso
- Epoka: Renesans
- Rodzaj: Liryka
Czytasz książkę online - «Jerozolima wyzwolona - Torquato Tasso (czytac ksiazki przez internet .txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Torquato Tasso
słup wystawiony
Włożył ią, pamięć przyszłemu wiekowi».
Hetman mu na to: «Nie tylko z tey strony,
Tak pamiętnemu godną4896 uczynkowi
Nagrodę weźmiesz; aleć król zapłaci,
Y gromadą cię złota ubogaci.
65.
Przeto gotowe miey znaki fałszywe,
Bo w krótkiem czasie damy bitwę sobie».
«Są — pry4897 — gotowe». Tu ony4898 zdradliwe
Mowy skończyły obiedwie osobie4899.
Wafryn się zdziwi y w sobie wątpliwe
Myśli obraca różnie w oney dobie.
Nie może poiąć, co za sposób taki
Z przysięgi, co to za fałszywe znaki.
66.
Szedł daley ztamtąd y onę4900 niespany4901
Całą noc strawił, tak go to trapiło.
A kiedy na świat dzień wychodził rany4902
Y woysko z mieysca w drogę się ruszyło,
To w ten, to w ówten4903 pułk wiechał wmięszany
Y stanął także gdzie się położyło.
Potem z iednego chodził do drugiego
Namiotu, chcąc co usłyszeć pewnego.
67.
Chodząc tak, trafił tam, kędy siedziała
Między rycerzmi y między pannami
Piękna Armida; y tak mu się zdała,
Iakoby z swemi gadała myślami.
Piękną twarz białą ręką podpierała,
Na dół wdzięcznemi patrzyła gwiazdami;
Nie wie, czy płacze, okrom4904 że obrotne
Źrzenice4905 z mokrych pereł ma wilgotne.
68.
A przeciwko niey — widzi, że dumaiąc
Ani tchnie Adrast, ani okiem ruszy:
Tak w niey utopił y wzrok y myśl, daiąc
Obrok zgłodniałey pożądany duszy.
Ale Tyzafern raz na nię patrzaiąc,
Raz nań — to gniewem, to się żądzą suszy
Y na odmienney4906 twarzy, to miłości,
To wściekłey daie znak zapalczywości.
69.
Altamor zasię (nie tak iako owi)
W onemże kole z pannami żartował.
Y wódz nie puszczał błędnemu zmysłowi,
Ale ostrożnie źrzenicą kierował:
Czasem do ręki chciwemu wzrokowi,
Czasem do twarzy, czasem rozkazował
Do piersi, tam gdzie cienkie bawełnice4907
Dróg pozwalały w skryte taiemnice.
70.
W ten czas się zdało chytrey białogłowie
Dopiero odkryć wyciągnione czoło4908.
Y temi słowy nagle się ozowie4909.
Śmieiąc się na nich y patrząc wesoło:
«Pomnę na chluby, o zacni panowie,
Was wszystkich, coście zasiedli tu koło.
Y czekam od was pomsty obiecaney,
Iakoście rzekli — pomóżcie stroskaney».
71.
Odpowie Adrast: «Czemu tę urodę
Psuiesz frasunkiem, pani, bez potrzeby?
Rynaldów ci łeb pewnie dam — y nieby
Iasnemi świadczę, że cię nie zawiodę.
Ieśli też wolisz, o królowa, żeby
Beł raczey żywy — więźniem go przywiodę».
Tak się Indyan4910 chlubił w oney dobie,
A drugi milczał, a gryzł się sam w sobie.
72.
Do Tyzapherna potem wzrok życzliwy
Obróci: «A ty co mówisz?» pytaiąc.
On iey odpowie: «Ia którym leniwy,
Za tem twem strasznem, zlekka4911 postawaiąc,
Póydę z daleka». To mu tak dotkliwy
Dał sztych na on czas, z niego przeszydzaiąc.
Ozwie się Adrast: «Ten który się boi,
Słuszna4912 — powiada — że zdaleka4913 stoi».
73.
Tyzaphern na to, hardą trzęsąc głową,
Powie, za miecz się nagle uchwyciwszy:
«Rzeczą tu trzeba mężnem być — nie mową,
O bohaterze, coś to nastraszliwszy!
Y kiedyby4914 mi nie szło o królową,
Dałoby się znać, kto z nas boiaźliwszy».
Porwie się Adrast, ale uprzedziła
Y między nie się Armida włożyła:
74.
«Czemu mi ten dar — powiada — bierzecie?
Któryście mi iuż nie raz darowali.
Ztąd4915, że się memi rycerzmi zowiecie,
Słuszna, żebyście z sobą się zgadzali.
Mnie gniewa, kto się gniewa. Ieśli chcecie
Bydź4916 ze mną, proszę, byście się iednali».
Taką surowe mową gniewy wściąga4917
Y w iarzmo dusze niezgodne zaprząga4918.
75.
Wafryn słuchaiąc z daleka tam siedział,
Y dostawszy tam takiey wiadomości,
Odchodzi daley, aby się dowiedział
Oney sprzysięgi4919, lecz beła w skrytości.
Czasem się pyta, żeby kto powiedział,
Z samey w niem roście więtsza chęć trudności4920;
Chce abo tego przypłacić żywotem,
Albo koniecznie dowiedzieć się o tem.
76.
Tysiąc sposobów niezwykłych używa,
Tysiąc chytrości wymyśla sam w sobie;
Ale nic a nic przedsię nie odkrywa
O oney skrytey sprzysięgi4921 sposobie.
Nakoniec węzeł wątpliwy — życzliwa
Fortuna w oney rozwięzuie dobie;
Że mu wyraźnie wszystko powiedziano,
Iako na zdrowie Goffredowi stano4922.
77.
Wrócił się zaś tam, gdzie się zabawiała
Armida, między swemi rycerzami;
Ta mu się droga nasnadnieysza4923 zdała,
Gdzie ludzi biegło tak wiele kupami.
Y z iedną panną, co w kole siedziała
Między inszemi białemigłowami4924,
Przybliżywszy się, tak się wda w rozmowy,
Iakoby ią znał y beł iey domowy.
78.
Y rzekł, wrzkomo4925 to dawaiąc żartowi4926:
«Y ia do którey piękney rad przystanę;
Łeb Rynaldowi albo Goffredowi
Utnę y przy swem słowie się zostanę4927.
Gdzie też któremu inszemu wodzowi
Każesz go uciąć — każdegoć dostanę».
Tak Waffryn w on czas swą mowę z nią zacznie,
Myśląc żart przywieść do rzeczy nieznacznie.
79.
Wtem się rozśmieie, ale go wydała
Twarz iego w ten czas y śmiech przyrodzony;
Bo iedna, która pilnie go słuchała,
Z prawey stanęła podle niego strony.
«Żadna cię — prawi4928 — z tych nie będzie miała,
Y nie będzieć żal, żeś tak obrócony4929;
Ia cię za sługę swoiego przyimuię,
Y iako słudze atoć rozkazuię».
80.
Potem mu rzecze, odwiódszy go sobie:
«Znam cię, Waffrynie, okrom wątpliwości,
Y ty mnie». Zlękł4930 się Waffryn w oney dobie4931,
Ale się uciekł do zwykłey chytrości.
«Iam cię, iako żyw, nie znał y o tobie
Nie słyszał; atoś godna z twey gładkości,
Aby cię znano. To wiem, żeś własnego
Nie zgadła, panno, imienia moiego.
81.
Iam iest z Bizerty, Almanzor mię zową,
A oyca zwano moiego Lesbinem».
Ona łagodną odpowie mu mową:
«Przy4932 się iako chcesz. Ia wiem, żeś Waffrynem.
Odkupiłabym twe zdrowie swą głową,
Ia cię nie wydam, żeś Chrześcianinem;
Iam Erminia, pierwey niewolnica
Twoiego pana, twa spółsłużebnica4933.
82.
Tyś mię w więzieniu ośm4934 niedziel4935 pilnował,
Y stawiłeś się ludzko y przychylnie;
Tyś beł móy przystaw4936, tyś mi usługował
W słodkiey niewoley; iam iest4937, patrzay pilnie».
On się iey coraz bardziey przypatrował4938,
Nakoniec4939 poznał, że ta nieomylnie.
Ona zaś: «Chceszli4940 y przysięgę przydam,
Że cię nie zdradzę y że cię nie wydam.
83.
Owszem cię proszę (masz ty swe przebiegi)
Przywróć mi pierwszy4941 żywot niewolnicy,
Bo w tey wolności y dni y noclegi
Wiodę w nieznośney strapiona tęsknicy.
A ieśliś też tu przyiechał na szpiegi,
Y na to się tu bawisz — w taiemnicy
Będziesz odemnie4942 pewne rzeczy wiedział,
O którychbyś4943 się zinąd nie dowiedział».
84.
Zmilkł Waffryn na to. Ma świeże przykłady,
Wiadom4944, co umie Armida zdradliwa;
Płeć białogłowska ma zawżdy4945 te wady:
Chytra, odmienna, zła y świegotliwa,
Dufać iem próżno, oszukaią rady.
Tak się w niem biedzi4946 różnie myśl wątpliwa4947.
Nakoniec4948 rzecze: «Przewodnik gotowy,
Na potem dalsze odłóżmy rozmowy».
85.
Tak pierwey, niż się woysko ruszyć miało,
Ziechać zarazem z niem się namówiła.
Iemu się ztamtąd4949 odeyść lepiey zdało,
A ona się zaś do panien wróciła
Y kiedy ią oń4950 siła ich pytało,
Żarty z swoiego rycerza stroiła.
Potem ukradkiem wyszła, gdzie wiedziała,
Że Waffryn czekał — y w pole iechała.
86.
Iuż w mili beli y iuż iem cierpliwe4951
Ginęły z oczu pogańskie namioty:
«Teraz mi powiedz — Waffryn rzekł — zdradliwe
Na Gotyfreda sprzysięgi oto ty».
Ona mu zatem sztuki niecnotliwe
Y rozpoczęte odkrywa roboty:
Iest tu na dworze ośm, między któremi
Ormund iest mężny, co się sprzysiągł z niemi.
87.
Ten obiecuie temi sposobami
Zabić Goffreda z towarzystwem swoiem:
W ten dzień, gdy między obiema woyskami
Bitwa się w polu wstępnem zacznie boiem,
Oni złotemi zbroie swe krzyżami
Poznaczyć sobie y francuskiem stroiem
W białą się barwę poubierać maią,
Iakiey harcerze4952 iego zażywaią.
88.
Ale na hełmach znaki będą mieli,
A to dla tego, aby ich tak znaiąc
Swoi miiali; a gdzieby widzieli,
Że się bóy krwawy iuż będzie miał zaiąć,
W ten czas Goffreda zabić będą chcieli,
Za iego mu się wierną straż udaiąc.
A iadem maią napuszczone4953 miecze,
Że żaden ranny śmierci nie uciecze.