Jerozolima wyzwolona - Torquato Tasso (czytac ksiazki przez internet .txt) 📖
Krótki opis książki:
Jerozolima wyzwolona (wł. Gerusalemme liberata) to epos rycerski autorstwa Torquata Tassa, podejmujący temat pierwszej wyprawy krzyżowej (świętej wojny) ogłoszonej przez papieża Urbana II na synodzie w Clermont 27 listopada 1095. Epos opisuje końcowy etap wojny oraz zdobycie Jerozolimy przez krzyżowców w 1099 r.
Centralną postacią utworu jest wódz rycerzy chrześcijańskich Gotfred (także: Goffred, wł. Gottifredo), ale istotną rolę odgrywają również inni bohaterowie (np. Rynald, wł. Rinaldo) i ich perypetie. Istotną dla autora kategorią estetyczną była wzniosłość, dochodząca do głosu zarówno w wyborze samego tematu, jak również charakterystyce bohaterów, wskazywaniu na zasady etosu rycerskiego (w tym np. nieatakowanie nieuzbrojonych przeciwników, służenie wsparciem damom itp.) oraz bezinteresowność ich intencji. Wielokrotnie, w rozmaity sposób podkreślane jest to, że krzyżowcy podejmują działania wojenne ze względu na interes jedynej prawdziwej religii (muzułmanie ukazywani są jako inspirowani przez szatana wyznawcy religii fałszywej) oraz chwałę Boga na ziemi.
Epos, będący dziełem życia Tassa (pracę nad nim rozpoczął jako nastolatek) został wydany w roku 1581. Przekładu na język polski dokonał bratanek poety z Czarnolasu, Piotr Kochanowski, już w 1618 r.; samo tłumaczenie stanowi więc ważny zabytek staropolszczyzny. Utwór Tassa cieszył się największym powodzeniem w okresie romantyzmu, do którego poetyki należała między innymi melancholijna tęsknota za rzekomo harmonijnym (tj. nietarganym rewolucyjnymi wstrząsami politycznymi) światem średniowiecza.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Torquato Tasso
- Epoka: Renesans
- Rodzaj: Liryka
Czytasz książkę online - «Jerozolima wyzwolona - Torquato Tasso (czytac ksiazki przez internet .txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Torquato Tasso
class="verse">Śmierć wielki rycerz rozwodzi5101 Armidzie;
Zwyciężca wesół, do kościoła idzie.
1.
Iuż słońce ludzie do zwykłych budziło
Robót, iuż dziesięć godzin dnia miiało,
Kiedy pogaństwo, które w zamku było,
Coś czarnawego z daleka uyrzało,
Co pola — nakształt5102 mgły iakiey — okryło
Ale po chwili nakoniec5103 poznało:
Woysko egipskie, które zasłaniało
Nieba kurzawą, pola okrywało.
2.
Z takiemi w on czas5104 ludzie obleżeni5105
Krzykami z góry słyszeć się dawaią,
Z iakiemi stadem żórawie5106 w iesieni5107
Od tracyiskich gniazd za morze lataią.
Y pod obłoki — zimnem przerażeni —
Krzycząc, do ciepłych brzegów uciekaią.
Bliskie nadzieie — ręce do strzelania
Y ięzyk czynią prętki do łaiania.
3.
Domyślili się zaraz Chrześciianie,
Skąd one nowe groźby dochodziły,
Y z mieysc wysokich widzą, że poganie
Idą y woyska iuż się przybliżyły.
Boli serc mężnych namnieysze czekanie,
Ognie wnątrz piersi ochotne paliły;
Młódź niecierpliwa w kupę się zebrała,
Y — «Każ się potkać5108, Hetmanie!» — wołała.
4.
Ale wódz mądry, choć go nagrzewali5109,
Nie chce zwieść5110 bitwy, woli ich hamować;
Y gdy się to ten, to ów napierali5111,
Nie chciał nikomu dopuścić harcować5112:
«Trzeba, żebyście dzień ieden wytrwali,
Cóż? ustawicznie mam wami horować5113?!»
Nieprzyiaciela chciał pono5114 w śmiałości
Y w głupiey trzymać o sobie dufności.
5.
Za temi słowy5115 woysko ochotnieysze,
Teskliwe świtu czekało ranego.
Nigdy powietrze nie beło pięknieysze,
Y pogodnieysze, iako dnia onego:
Piękna iutrzenka śmiała się, iaśnieysze
Biorąc promienie od słońca złotego;
Niebo bez rąbku y nad zwyczay5116 świetne,
Chciało na dzieło patrzyć tak pamiętne.
6.
Skoro białemu świt ustąpił dniowi,
Y słońce weszło — Goffred woysko sprawił
Y wyszedł w pole, a przeciw królowi
Palestyńskiemu Raymunda postawił.
A przy niem zostać rozkazał ludowi,
Co się beł z bliskiey Syryey wyprawił
Do swych wybawców, przydał y Gaskony5117,
Aby beł zamek zewsząd obleżony5118.
7.
Idąc, na twarzy zda się bydź5119 takowy,
Że się każdy z niey zwycięstwa spodziewa;
Niebo życzliwe zdobi go y nowy
Sposób powagi na niego wylewa.
Nad zwyczay się zda udatnieyszy z mowy,
Twarz mu wesołą młodością odziewa;
Wzrok ma tak żywy, tak ochoty pełny,
Że się zda więcey niż człowiek śmiertelny.
8.
Przeciw pogaństwu prosto następował,
Tam kędy5120 obóz ich beł zatoczony;
A następuiąc wzgórek opanował
Sobie w tył, z lewey położony strony.
Czoło rozciągnął, boki uszykował
Wąsko ku równi. Dla lepszey obrony,
Piechotę śrzodkiem5121 puścił w oney dobie,
A iezdą5122 skrzydła ubezpieczył obie5123.
9.
Na lewem skrzydle, które zastąpioną
Górą, w bok tamten beło bezpiecznieysze,
Ruberty, bracią5124 postawił rodzoną;
Bratu piechoty poruczył śrzednieysze5125.
Sam poszedł w prawo, w równinę przestroną,
Gdzie mieysce beło naniebespiecznieysze;
Gdzie nieprzyjaciel, który go przechodził5126
Ludźmi, na koło okrążyć go godził5127.
10.
Tam lud ćwiczeńszy5128 y lepiey ubrany,
Z swoiemi chciał mieć Lotaryńczykami5129;
Y między iezdę5130, lud pieszy wmieszany
Y tu y ówdzie rozłożył mieyscami.
Potem uczynił huf wielki zebrany
Z co naydzielnieyszych, który za skrzydłami
Na stronie w prawo z daleka położył,
Nad którem starszem Rynalda przełożył5131.
11.
«Ty — pry5132 — zwycięstwo masz, o znamienity
Rycerzu, ziednać5133, tobą wszyscy stoiem5134;
Za rozwlokłemi skrzydłami zakryty
Z hufcem twoiem stóy, cierpliwy z pokoiem.
A gdy nastąpi nieprzyiaciel, y ty
Potkasz się z boku z towarzystwem swoiem;
Który mem zdaniem myśli (chciey mi wierzyć)
Okrążywszy nas, w bok y w tył uderzyć».
12.
Potem od roty do roty biegaiąc,
Zagrzewał iezdy, zagrzewał piechoty,
Y twarz wesołą z szyszaku wydaiąc,
Do Marsowey ie pobudzał roboty5135.
Mężnem — ich dzieła pierwsze wspominaiąc,
Śmiałem — ich chluby przydawał ochoty;
Wątpliwe twierdził5136, iednem obiecował5137
Urzędy, drugiem żołdu poprawował5138.
13.
Tam gdzie się roty przednieysze zebrały
Stanął y prętkie zahamował biegi;
Y na pagórek wiechał okazały,
Gdzie się rycerstwa kupiły zabiegi.
Iako z gór potok spadaiąc zuchwały,
Na dół więc niesie rozpuszczone śniegi,
Tak mu obrotne z ust płynęły słowa,
Tak prętka beła iego głośna mowa:
14.
«O cni wschodowych państw okróciciele5139,
Którzyście mieczem Azyą skrócili;
Teraz dzień przyszedł, o który tak wiele-
Kroć, tak gorąco Bogaście prosili5140.
Nie bez niebieskiey tu nieprzyiaciele
Opatrzności się wszyscy zgromadzili:
Żebyście trudom kres dali przystoyny,
Skończywszy iedną bitwą wszystkie woyny.
15.
W iednem zwycięstwie wszystkie mieć będziemy,
Bez wielkiey pracey5141, bez wielkiey trudności;
A nie bóymy się, że woysko widziemy5142
Ich takiey liczby y takiey wielkości.
Samo się w sobie, iako wnet uyrzemy,
Wikle5143 w niezgodzie y w swoiey różności.
Tych namniey5144, którzy bić się będą chcieli,
Ci — mieysca, a ci serc nie będą mieli.
16.
Z nagiem5145 wam ludem przyidzie do potkania5146,
Słaba w nich sprawa, słabsza ieszcze siła,
Których od robót, albo próżnowania
Gwałt y niewola z domu wypędziła.
Tarcze, chorągwie — według mego zdania —
Drżą im od strachu; słyszę głosów siła5147
Niezgodnych, widzę sprawę pomieszaną;
Czuią śmierć bliską, widzą swą przegraną.
17.
Hetman ich co to wrzkomo5148 męstwem słynie,
Co się we złocie świeci nastroynieyszy5149:
Czy że raz wygrał bitwę na Murzynie,
Albo Arabie, ma nam bydź silnieyszy5150?
Przebóg, co pocznie w takiey mieszaninie,
By też beł dobrze naumieiętnieyszy5151?
Sam swoich nie zna, swoi go nie znaią,
Tacyż to, proszę, porazić5152 nas maią?
18.
Iam iest Hetmanem woyska wybranego,
Oznaliśmy się zwycięstwy, bitwami5153;
Którego nie wiem oyczyzny? którego
Rodzaiu — pytam — nie znam między wami?
Miecz znam każdego, strzałę znam każdego,
Niechay ią widzę na powietrzu, sami —
Że zgadnę — przyznać będziecie musieli,
Czy ią Irlandczyk, czy Francuz wystrzeli.
19.
Zwykłey rzeczy chcę: (y tu skończę mowę!)
Iakoście zwykli, tak się dziś stawicie!
Na moię sławę, na cześć Chrystusowę5154,
Na swą powinność ku Bogu — pomnicie.
Idźcie, poraźcie5155 pogaństwo na głowę,
Utwierdźcie zacne y święte nabycie;
Nie chcę was bawić, dobryście znak dali
Z oczu y z twarzy: iużeście wygrali».
20.
Kiedy domawiał, nie bez podziwienia
Światłość mu padła z góry na ramiona:
Iako więc lecie5156 noc z swego odzienia
Gwiazdy z długiego otrząsa ogona.
Mogło być y to, że ią z przyrodzenia
Słońce cisnęło z co głębszego łona.
Niektórzy, którzy on promień widzieli,
Za znak przyszłego królestwa to mieli.
21.
Lecz ieśli człowiek śmiertelny w skrytości
Boskie wniść może swemi domysłami —
Podobno Anyoł z wieczney opatrzności
Stróż iego — zszedszy, okrył go skrzydłami.
Kiedy tak Goffred serca y śmiałości
Dodawał swoiem takiemi mowami,
Hetman egipski także nie próżnował
Y swe potwierdzał y woysko szykował.
22.
Widząc zdaleka, że iuż następował
Lud chrześciiański, szedł w pole z swoiemi;
Y także iezdę z boków uszykował,
A śrzodek wszystek zasadził pieszemi.
Sam prawe skrzydła sobie zostawował,
A Altamora chciał mieć nad lewemi.
Muleassowi piechotę zlecono,
Armidę prawie w śrzodku postawiono.
28.
Przy sobie kazał być Tyzaphernowi
Z indyiskiem królem y nieśmiertelnemu
Hufcowi; ale gdzie się ku połowi
Lewe ciągnęło skrzydło przestronemu —
Afryckie króle dał Altamorowi,
Tamże rozkazał stanąć y perskiemu,
Y dwiema królom z południowych kraiów.
Gdzie strzelców beło tak wiele rodzaiów.
24.
Tak swe Emiren sprawił, y biegaiąc
Z pułku do pułku, śrzodkiem y stronami,
To przez tłumacza, to przez się gadaiąc,
Mieszał srom z chwałą, nagrody z kaźniami.
Iednemu mówił: «Czemu tak spuszczaiąc
Twarz, w ziemię patrzysz? samemi cieniami
Straszni będziemy nieprzyiacielowi:
Co może dziesięć przeciw tysiącowi?»
25.
Drugiemu zasię: «Z taką twarzą śmiałą
Idź, o rycerzu mężny, do potkania».