Troilus i Kresyda - William Shakespeare (Szekspir) (darmowa czytelnia online TXT) 📖

góra w Grecji, tradycyjnie uważana za siedzibę bogów. [przypis edytorski]

100. kaducej — dziś: kaduceusz, laska herolda, atrybut Merkurego (w mit. gr.: Hermesa) jako posłańca bogów, zdobiona dwoma splecionymi wężami i zwieńczona skrzydłami; kaduceusz miał mieć zdolność godzenia nieprzyjaciół. [przypis edytorski]

101. próchnienie kości — jeden z objawów choroby wenerycznej. [przypis edytorski]

102. baczność — uwaga, czujność. [przypis edytorski]

103. intrata — dochód, zysk. [przypis edytorski]

104. łazarz — tu: trędowaty, od imienia chrześcijańskiego patrona żebraków i trędowatych. [przypis edytorski]

105. trawidło (daw.) — sok żołądkowy. [przypis edytorski]

106. przedeklinować — tu: przejść systematycznie, według kolejności. [przypis edytorski]

107. rogal (pogard.) — rogacz, zdradzony mąż. [przypis edytorski]

108. ladaszczyca (daw.) — ladacznica, kobieta rozpustna a. prostytutka. [przypis edytorski]

109. niepomny — niepamiętający o czymś, niezwracający uwagi na coś. [przypis edytorski]

110. Słoń nie ma stawów, aby się mógł kłaniać — powszechne dawniej, lecz błędne przekonanie, że słoń nie może zginać nóg w kolanach, wywodzące się od Ktezjasza (V w. p.n.e.), który jako pierwszy Grek widział i opisał słonia. [przypis edytorski]

111. względność (daw.) — delikatność, uważność; postępowanie biorące pod uwagę czyjeś upodobania, czułe strony itp. [przypis edytorski]

112. powolny — tu: posłuszny, uległy czyjejś woli. [przypis edytorski]

113. boć — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -ci, skróconą do -ć; znaczenie: bo przecież. [przypis edytorski]

114. Rakowi, który już wszystko ogniem swoim pali — podczas gorących letnich dni, gdy Słońce jest w zodiakalnym znaku Raka (20 czerwca – 22 lipca). [przypis edytorski]

115. przytomny (daw.) — obecny (przy jakimś wydarzeniu). [przypis edytorski]

116. dzieckiem — tu: będąc dzieckiem; w dzieciństwie. [przypis edytorski]

117. Milon z Krotony (VI w. p.n.e.) — zapaśnik grecki słynny ze swojej siły, zwycięzca wielu zawodów. [przypis edytorski]

118. niewidomy (daw.) — niewidoczny; niewidzialny. [przypis edytorski]

119. muzyka ucięta — w oryg. broken music, muzyka urywana, grana na instrumentach strunowych szarpanych, bez smyczka, jak harfy lub lutnie, a zatem bez możliwości wydobywania długich nut o pełnej długości. [przypis edytorski]

120. pięknej nieprzyjaciółki — w oryginale: disposer, które w tym kontekście trudno zinterpretować, bywa różnie rozumiane lub traktowane jako forma błędnie zapisana. [przypis edytorski]

121. Kupidyn a. Amor (mit. rzym.) — syn Wenus i Marsa, bóg miłości, przedstawiany jako skrzydlaty chłopczyk z łukiem. [przypis edytorski]

122. Styks (mit. gr.) — rzeka w podziemnej krainie zmarłych. [przypis edytorski]

123. Charon (mit. gr.) — przewoźnik, przeprawiający dusze zmarłych przez podziemną rzekę do krainy umarłych. [przypis edytorski]

124. wraz (daw.) — od razu, natychmiast, zaraz. [przypis edytorski]

125. gruby — tu: prosty, prymitywny, pozbawiony wyrafinowania. [przypis edytorski]

126. gotować się — tu: przygotowywać się. [przypis edytorski]

127. hołoble — dyszle poboczne, między które wprzęgano konia w zaprzęgu jednokonnym. [przypis edytorski]

128. cherubin — anioł stojący wysoko w niebiańskiej hierarchii, przebywający blisko Boga. [przypis edytorski]

129. łopuch — łopian, dziko rosnąca roślina, której owoce to rzepy: koszyczki pokryte małymi haczykami, łatwo czepiające się futer i ubrań. [przypis edytorski]

130. nie stanie (daw.) — zabraknie, nie starczy. [przypis edytorski]

131. niech odtąd wszystkie biedne rajfury nazywają się (...) Pandarami — w języku angielskim wprost od imienia Pandara pochodzi rzeczownik pospolity pander, oznaczający stręczyciela, osobę ułatwiającą innym nierząd, oraz czasownik to pander: stręczyć. [przypis edytorski]

132. przytomność (daw.) — obecność. [przypis edytorski]

133. razem (daw.) — tu: zarazem, jednocześnie. [przypis edytorski]

134. Fortuna (mit. rzym.) — bogini ślepego przypadku, losu; wspominana zwłaszcza w związku z dobrym losem, szczęściem. [przypis edytorski]

135. drań (daw., r.ż.) — o rzeczach: lichota, rupiecie, graty, gałgany. [przypis edytorski]

136. krewnić (daw.) — łączyć pokrewieństwem; jeden znak wszystkich ludzi krewni: przez jedną rzecz wszyscy są spokrewnieni. [przypis edytorski]

137. kochasz jedną z Priama córek — mowa o Poliksenie, najmłodszej córce Priama i Hekuby, która pojawia się w utworach poetów greckich rozwijających i uzupełniających treść Iliady. [przypis edytorski]

138. Plutus (mit. rzym.) — bóg bogactwa. [przypis edytorski]

139. Pyrrhus (łac., z gr: pyrrhos: czerwony, rudy) a. Neoptolemos (mit. gr.) — syn Achillesa i jego kochanki Dejdamei, córki króla Dolopów. [przypis edytorski]

140. wietrzny (daw.) — o osobie: płochy, lekkomyślny, niestały. [przypis edytorski]

141. tam i sam (dw., gw.) — tu i tam. [przypis edytorski]

142. lice i nice — prawa, zewnętrzna i lewa, odwrotna strona czegoś, szczególnie tkaniny a. ubrania. [przypis edytorski]

143. Anchizes (mit. gr.) — ojciec Eneasza. [przypis edytorski]

144. Przysięgam na rękę Wenery — Eneasz był synem bogini Afrodyty (rzym. Wenus), która podczas walki pod Troją, próbując ratować syna, została zraniona w rękę przez Diomedesa (Iliada V 305–351). [przypis edytorski]

145. wszeteczny (daw.) — nieprzyzwoity, bezwstydny; rozpustny. [przypis edytorski]

146. posiędzie (daw.) — dziś: posiądzie. [przypis edytorski]

147. dworzec (daw.) — podwórze, dziedziniec. [przypis edytorski]

148. słonić (daw.) — osłaniać. [przypis edytorski]

149. bodajeś — forma skrócona pochodząca od: Bóg daj, żebyś, czyli: daj Boże, żebyś; inaczej: bodaj byś. [przypis edytorski]

150. byćże — konstrukcja z partykułą -że nadającą znaczenie pytania retorycznego; inaczej: czy być (może), czyż być (może). [przypis edytorski]

151. geniusz (mit. rzym.) — bóstwo opiekuńcze miejsca a. osoby, wyobrażane jako uskrzydlony człowiek; później ogólnie duch (dobry a. zły). [przypis edytorski]

152. Pluton (mit. rzym.) — bóg świata umarłych, odpowiednik gr. Hadesa. [przypis edytorski]

153. pyzy (pot.) — wydatne policzki. [przypis edytorski]

154. Akwilon — bóg północnego, zimnego wiatru, odpowiednik gr. Boreasza. [przypis edytorski]

155. czyli (daw.) — czy też (konstrukcja z partykułą -li). [przypis edytorski]

156. szczutek (daw.) — prztyczek. [przypis edytorski]

157. stanie (daw.) — starczy. [przypis edytorski]

158. Mojego ojca siostry synem jesteś — ojcem Hektora był Priam, zaś siostra Priama, Hezjone, została branką Telamona, króla greckiej Salaminy. Według tradycji synem Hezjone i Telamona był Teukros, przyrodni brat Ajasa (Ajaksa), którego matką była żona Telamona, grecka księżniczka Periboja (Eriboja); w sztuce synem Hezjone i Telamona jest sam Ajaks. [przypis edytorski]

159. Neoptolem — zapewne autor ma na myśli samego Achillesa. W takim przypadku Neoptolemos nie byłoby imieniem własnym, ale nazwą rodową. [przypis edytorski]

160. quondam (łac.)— niegdyś; tu: niegdysiejsza, była. [przypis edytorski]

161. śmiertelny to przedmiot — tj. grożący śmiercią temat rozmowy. [przypis edytorski]

162. Twego dziada — Laomedona, króla Troi, ojca Priama. Nestor zetknął się z nim jako członek wyprawy Heraklesa przeciwko Troi. [przypis edytorski]

163. dziwna (daw.) — dziś w tym znaczeniu: dziwne a. dziwna rzecz. [przypis edytorski]

164. szyszak — rodzaj stożkowatego hełmu bez przyłbicy. [przypis edytorski]

165. ruptura (med.) — przepuklina. [przypis edytorski]

166. scjatyka (daw.) — ischias, rwa kulszowa. [przypis edytorski]

167. florans — rodzaj dawnej lekkiej tkaniny jedwabnej. [przypis edytorski]

168. kutas (daw.) — frędzel; zwisająca ozdoba ze związanego w pędzel pęczka nici. [przypis edytorski]

169. snadno a. snadnie (daw.) — łatwo. [przypis edytorski]

170. przepiórka — przepiórki uważano za ptaki kochliwe, dlatego przenośnie nazywano tak kobiety lekkich obyczajów. [przypis edytorski]

171. kundys — kundel. [przypis edytorski]

172. dzieciństwo (daw.) — dziś: dziecinada; postępowanie dziecinne, właściwe dzieciom, a nie dojrzałym ludziom. [przypis edytorski]

173. diabeł lubieżności (...) kartoflanym palcem łechce ich — ziemniaki uważano w czasach elżbietańskich za jedzenie podniecające zmysły. [przypis edytorski]

174. Diana (mit. rzym.) — dziewicza bogini łowów i księżyca, odpowiednik gr. Artemidy; do jej orszaku należały nimfy, czyli boginki uosabiające siły przyrody. [przypis edytorski]

175. kał (daw.) — błoto, muł, bagno. [przypis edytorski]

176. uraganem (daw.) — dziś: huragan. [przypis edytorski]

177. suchoty (daw.) — gruźlica. [przypis edytorski]

178. ciura — sługa w obozie wojskowym. [przypis edytorski]

179. hołysz (z ukr.) — golec, biedak. [przypis edytorski]

180. Łucznik — Szekspir czerpał w tym miejscu z Caxtona, według którego z pomocą Troi pospieszył m.in. król Epistrophus, wiodąc prócz wojowników przedziwną bestię zwaną Łucznikiem, o końskim tułowiu i torsie człowieka, doskonale strzelającą z łuku. Strzelec ten miał zadać wielkie straty Grekom. [przypis edytorski]

181. na Galacie, rumaku swym — imię konia Hektora Szekspir zaczerpnął z dzieła Lydgate’a, podobnie jak powyżej postać Margarelona, nieprawego syna Priama. [przypis edytorski]

182. istność (daw.) — to, co istnieje, rzeczywistość. [przypis edytorski]

183. Myrmidonowie (mit. gr.) — szczep grecki zamieszkujący Ftyję, w czasie wojny trojańskiej dowodzeni przez Achillesa. [przypis edytorski]

184. Parki (mit. rzym.) — trzy boginie przeznaczenia, zajmujące się nicią ludzkiego życia; najstarsza z nich przecinała ją ostatecznie; w mit. gr. ich odpowiednikami były Mojry. [przypis edytorski]

185. Czy chcesz korzystać z tego, żem bez broni? — okoliczności śmierci Hektora Szekspir zapożyczył ze średniowiecznych romansów o wojnie trojańskiej; w Iliadzie (XX 248–361) Hektor walczy i ginie w pojedynku z Achillesem, toczonym najpierw na włócznie, potem na miecze. [przypis edytorski]

186. Niobe (mit. gr.) — żona króla Teb Amfiona, matka licznego potomstwa, szczyciła się, że ma więcej dzieci niż bogini Latona, która miała tylko Apollina i Artemidę. Apollo i Artemida z zemsty zabili z łuków dzieci Niobe na jej oczach. Rozpaczającą Niobe na koniec Zeus zamienił w skałę, co czasem interpretuje się jako skamienienie z bólu i rozpaczy. [przypis edytorski]

187. Tytan — tu: Helios, bóg słońca i światła dziennego, przemierzający sklepienie niebieskie na rydwanie zaprzężonym w ogniste rumaki; należał do grona tytanów, pierwszego pokolenia bogów, starszych od bogów olimpijskich. [przypis edytorski]

188. raniej (daw.) — wcześniej. [przypis edytorski]

189. gęś winczesterska — eufemizm oznaczający chorobę weneryczną; domy publiczne w Southwark podlegały jurysdykcji biskupa Winchesteru. [przypis edytorski]

190. idę się pocić — aluzja do dawnego sposobu leczenia chorób wenerycznych: kuracji w wannie do pocenia się, żeby organizm wydalił „jad weneryczny”. [przypis edytorski]