Darmowe ebooki » Tragedia » Dybuk - Sz. An-ski (internetowa biblioteka naukowa .TXT) 📖

Czytasz książkę online - «Dybuk - Sz. An-ski (internetowa biblioteka naukowa .TXT) 📖».   Wszystkie książki tego autora 👉 Sz. An-ski



1 2 3 4 5 6 7 8
Idź do strony:
Sz. An-ski Dybuk

 

tłum. Michał Friedman

Ta lektura, podobnie jak tysiące innych, jest dostępna on-line na stronie wolnelektury.pl.

Utwór opracowany został w ramach projektu Wolne Lektury przez fundację Nowoczesna Polska.

ISBN 978-83-288-3030-1

Dybuk Strona tytułowa Spis treści Początek utworu AKT I AKT II AKT III AKT IV Przypisy Wesprzyj Wolne Lektury Strona redakcyjna
Dybuk Między dwoma światami Legenda dramatyczna w 4 aktach
OSOBY:

oraz

REB SENDER BRYNICER LEA — jego córka FRADE — stara niańka GITEL, BASIA — koleżanki Lei MENASZE — narzeczony Lei NACHMAN — jego ojciec REB MENDEL — nauczyciel Menaszego MESZULACH — posłaniec boży REB AZRIEL Z MIROPOLA — cadyk, czyli świątobliwy MICHAEL — jego gabe (administrator) REB SZYMSZON — rabin z Miropola I SĘDZIA SĄDU RELIGIJNEGO II SĘDZIA SĄDU RELIGIJNEGO MEIR — szames (posługacz) bożnicy w Brynicy CHANAN, HENOCH, ASZER — jeszybotnicy (studenci wyższej szkoły teologicznej w Brynicy) I BATLAN II BATLAN III BATLAN I CHASYD II CHASYD III CHASYD KOBIETA W LATACH GOŚĆ WESELNY GARBUS, KULAWY — żebracy KULAWA, JEDNORĘKA, ŚLEPA — stare nędzarki WYSOKA BLADA, KOBIETA Z DZIECKIEM NA RĘKACH — młode nędzarki Chasydzi, jeszybotnicy, zamożni panowie, kramarze, goście weselni, żebracy, dzieci.
Przyjaciele Wolnych Lektur otrzymują dostęp do prapremier wcześniej niż inni. Zadeklaruj stałą wpłatę i dołącz do Towarzystwa Przyjaciół Wolnych Lektur: wolnelektury.pl/towarzystwo/
AKT I
I i II akt rozgrywają się w Brynicy, III i IV akt w Miropolu. Między I a II aktem mijają trzy miesiące, między II a III aktem — trzy dni, między III a IV — pół doby. Zanim kurtyna pójdzie w górę, w kompletnych ciemnościach słychać z daleka cichy, mistyczny śpiew.
Za jaką sprawą i czemu 
Dusza ludzka spada 
Z najwyższych wyżyn 
W otchłań ciemną 
Bo już w upadku drga 
Wzlot duszy ku wyżynom!  
 
Kurtyna idzie w górę. Drewniana bożnica, bardzo stara. Czarne ściany. Belka główna oparta o dwa drewniane słupy. Ze środka belki, nad bimą1, zwisa stary, miedziany kandelabr. Stół na pochyłej nieco bimie, przykryty ciemnym obrusem. Na wyższej części frontowej ściany widać malutkie okienka kobiecej części bożnicy. Długa ławka, a przed nią długi stół zarzucony książkami. Stoją na nim dwa gliniane lichtarzyki, w których płoną kawałki woskowych świec. Wydają się być niższe od leżących książek. Z lewej strony stołu małe drzwi prowadzące do wydzielonej izby. Przy końcu ściany szafa pełna świętych ksiąg. Przy ścianie z prawej strony: Arka Przymierza. Z lewej ambona, na której pali się gruba świeca postawiona przez kogoś, kto obchodzi rocznicę śmierci bliskiego. Z obu stron Arki Przymierza dwa okna. Wzdłuż całej ściany stoją ławki, po ich przeciwnej stronie stoi duży, kaflowy piec. Przy nim ławka. Przed ławką długi stół, również zarzucony książkami. Cebrzyk do mycia rąk i ręcznik na kołku. Szerokie drzwi prowadzą na ulicę. Za drzwiami stoi skrzynia, nad nią, we wnęce pali się znicz. Blisko ambony, przy pulpicie siedzi zatopiony w księdze Henoch. Dokoła stołu, przy frontowej ścianie siedzi w niedbałej pozie sześciu młodych jeszybotników.
Czytają po cichu z gemarowym, nieco sennym zaśpiewem. Przy bimie stoi pochylony Meir. Rozkłada woreczki z tałesami2 i tefilin3. Dokoła stołu, przy lewej ścianie siedzą: I, II i III Batlan. Oczy mają szeroko otwarte. Są w transie. Śpiewają. Na ławce przy piecu siedzi Meszułach. U wezgłowia ma worek. Przy szafie z książkami stoi Chanan, trzymając rękę na górnej półce. Jest zatopiony w myślach. W bożnicy panuje mistyczny nastrój. Po kątach snują się cienie. Batlani kończą śpiewać:
Za jaką sprawą i czemu 
Dusza ludzka spada 
Z najwyższych wyżyn 
W otchłań ciemną. 
Bo już w upadku drga 
Wzlot duszy ku wyżynom!  
 
Dłuższa przerwa. Wszyscy trzej siedzą nieporuszeni. Są rozmarzeni. I BATLAN
jakby opowiadał bajkę

U rabiego Dawida z Talny, oby jego zasługi były dla nas tarczą ochronną, stało złote krzesło. I wyryte były na nim takie słowa: „Dawid, król Izraela, żyje i trwa”.

Pauza. II BATLAN
w tej samej tonacji

Rabi Israel z Różan, oby jego pamięć była błogosławiona, prowadził się jak prawdziwy monarcha. Do stołu przygrywała mu zawsze kapela z dwudziestu czterech klezmerów. A kiedy wyjeżdżał, to nie inaczej, jak tylko w zaprzęgu sześciokonnym.

III BATLAN
z zapałem

A o rabim Szmulu z Kamińska opowiadają, że chodził w złotych pantofelkach... (pełen zachwytu) W pantofelkach ze złota.

MESZUŁACH
siedzi wyprostowany, podnosi się z ławki, głębokim, spokojnym głosem, jakby z daleka

Święty rabi Zusie z Annopola przez całe swoje życie był biedakiem. Zbierał datki, chodził w chłopskiej sukmanie opasanej zwykłym sznurem. A mimo to, dokonał nie mniejszych czynów od rabiego z Talny i rabiego z Różan.

I BATLAN
niezadowolony

Proszę mi wybaczyć, ale mówi Pan o rzeczach, o których nie ma Pan pojęcia. Czy mówiąc o wielkości rabiego z Talny lub Różan, mamy na myśli ich bogactwa? Mało to bogaczy jest na świecie? Trzeba się domyśleć, że w złotym krześle, w kapeli klezmerów, i w złotych pantofelkach tkwi jakaś głęboka tajemnica, zawarty jest głęboki sens.

III BATLAN

Jasna sprawa! Każdy to rozumie.

II BATLAN

Kto miał oczy otwarte, ten widział. Opowiadają, że rabi z Opatowa, kiedy po raz pierwszy spotkał się z rabim z Różan, rzucił się do całowania kół jego powozu. A kiedy go spytano, co to ma znaczyć, krzyknął: „Głupcy! Czy nie widzicie, że to pojazd z niebios!”.

III BATLAN
zachwycony

Aj, aj, aj!

I BATLAN

Istota rzeczy polega przecież na tym, że złote krzesło wcale nie było krzesłem, kapela nie była kapelą, a konie nie były końmi. Wszystko to było grą wyobraźni. Było odblaskiem. Było niczym ubiór, niczym futerał dla ich wielkości.

MESZUŁACH

Prawdziwa wielkość nie potrzebuje pięknego ubioru.

I BATLAN

Mylisz się! Prawdziwa wielkość potrzebuje stosownego ubioru.

II BATLAN
wzrusza ramionami

Ich wielkość. Ich potęga! Czy można to sobie wyobrazić?

I BATLAN

Nie ma się czego dziwić ich potędze. Słyszeliście może historię z kańczugiem4 rabiego Szmelki z Nikolsburga? Warto posłuchać. Pewnego razu przyszli do niego dwaj ludzie, aby rozsądził ich spór. Jeden był bogaczem, prawdziwym potentatem, blisko skumanym z władzą, drugi był zwykłym biedakiem. I rabi Szmelke, wyobraźcie sobie, wysłuchał obydwu stron i wydał orzeczenie na korzyść biedaka. Obraził się nasz bogacz i powiada: „Nie przyjmuję wyroku”. Na to dictum rabi Szmelke spokojnie rzecze: „Nie! Zrobisz tak, jak ci każę, albowiem polecenie rabina wykonać należy bezwarunkowo”. No i bogacz nie zdzierżył. Rozjuszył się i krzyknął: „Gwiżdżę na ciebie i na cały twój rabinat”. Wtedy rabi Szmelke podniósł się na całą wysokość i ryknął: „W tej chwili masz się podporządkować, w przeciwnym razie sięgnę po kańczug”. Bogacz rozsierdził się do reszty i zaczął przeklinać i złorzeczyć rabiemu. Ten zaś, powolutku wyciąga ze stołu szufladę. I nagle, z tej szuflady wyskoczył wąż. Prawdziwy wąż. Prawdziwy, powiadam wam, prawdziwy wąż z Sześciu Dni Stworzenia i w mig owinął się wokół szyi bogacza. No i zaczęło się. Bogacz jęczy i płacze: „Ratuj rabi!” krzyczy i błaga: „Zrobię wszystko, co każesz, ale zabierz węża”. „Dobrze”, powiada rabi, „Ale zapamiętaj to sobie raz na zawsze i przekaż swoim dzieciom i dzieciom swoich dzieci, że mają słuchać rabina i drżeć przed jego kańczugiem”. Rzekłszy to, zdjął z jego szyi węża.

III BATLAN

Cha, cha, cha, ładny mi kańczug!

Pauza. II BATLAN
do pierwszego

Zdaje mi się, że coś tu nie tak. Rzecz może i wydarzyła się, ale nie z prawdziwym wężem.

III BATLAN

A to dlaczego?

II BATLAN

Nie mogło tak być, aby rabin Szmelke posłużył się prawdziwym wężem. Ten bowiem prawąż jest nikim innym, jeno Szatanem, Sitra Achra5, odwrotną stroną Anioła. Tfu! Uchowaj nas Panie Boże.

III BATLAN

Nie ma co! Rabi Szmelke wiedział chyba, co robi.

I BATLAN
obrażony

Nic nie rozumiesz. Ja opowiadam historię, która wydarzyła się na oczach ludzi, w obliczu świadków, a ty mi powiadasz, że taka rzecz nie mogła się wydarzyć. Austriackie gadanie!

II BATLAN

Broń Boże! Sądziłem tylko, że nie ma takich zaklęć i takich bogomianów, aby można było nimi wywołać Szatana. spluwa

MESZUŁACH

Wywołać Szatana można jedynie za pomocą wielkiego, dwojako wyrażonego Imienia Boskiego, które swoim płomieniem stapia najwyższe szczyty z najgłębszymi otchłaniami.

Chanan podnosi głowę i uważnie przysłuchuje się. III BATLAN
niespokojnie

Nie ma niebezpieczeństwa w używaniu Wielkiego Imienia?

MESZUŁACH
zamyślony

Niebezpieczeństwa? Nie... Chyba, że iskra zbyt łakomie pożąda ognia, wtedy może pęknąć naczynie.

I BATLAN

W moim miasteczku mieszka pewien Bal Szem. Prawdziwy cudotwórca. Otóż za pomocą jednego bogomianu potrafi wzniecić pożar, by następnym imieniem ugasić go. Widzi rzeczy dziejące się setki mil od niego. Palcami dobywa wino ze ściany. Sam mi kiedyś opowiadał, że zna takie bogomiany, za pomocą których potrafi przywrócić życie zmarłym, stworzyć Golema6, uczynić siebie niewidzialnym i wywoływać siły nieczyste. Nawet samego Szatana spluwa Z jego własnych ust to słyszałem.

CHANAN
który przez cały czas stał nieruchomo i przysłuchiwał się, podchodzi do stołu, przygląda się Meszułachowi i I Batlanowi. Głosem jakby z daleka

Gdzie on?

Meszułach wbija wzrok w Chanana. Nie spuszcza go z oka. I BATLAN
zdziwiony

Kto?

CHANAN

Ów Bal Szem.

I BATLAN

A gdzieżby miał być? W moim miasteczku, o ile jeszcze żyje.

CHANAN

Daleko stąd?

I BATLAN

Miasteczko? Daleko, szmat drogi. Na głębokim Polesiu.

CHANAN

A na piechotę jak długo?

I BATLAN

Na piechotę? Z miesiąc, może nawet więcej. Dlaczego pytasz, chcesz do niego iść? Chanan milczy Miasteczko zwie się Krasne, a owemu Bal Szemowi na imię Elchanan.

CHANAN
zdziwiony, do siebie

Elchanan? Elchanan? Bóg Chanana.

I BATLAN
do pozostałych Batlanów

Powiadam wam, to ci dopiero cudotwórca. Kiedyś, w biały dzień, usiłował z pomocą Wielkiego Imienia...

II BATLAN
przerywa mu
1 2 3 4 5 6 7 8
Idź do strony:

Darmowe książki «Dybuk - Sz. An-ski (internetowa biblioteka naukowa .TXT) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie

Uwagi (0)

Nie ma jeszcze komentarzy. Możesz być pierwszy!
Dodaj komentarz