Szara dama - Elizabeth Gaskell (internetowa wypozyczalnia ksiazek .TXT) 📖

– Musimy próbować wydostać się przez okno... a może lepiej byłoby nie ruszać się wcale – zauważyła Amanda.

Po namyśle przyszła rozwaga. Wzbudziłybyśmy stanowczo podejrzenie uciekając, nie zapłaciwszy nawet rachunku; a żeśmy musiały iść piechotą, łatwo nas było dogonić. Usiadłyśmy tedy na krawędzi łóżka, szepcąc i przyciskając się do siebie z przerażenia; a tam na dole bawiono się ochoczo i wybuchy śmiechu dochodziły naszych uszu. W końcu towarzystwo się rozeszło, widziałyśmy przez okno światła, przesuwające się po schodach, i wszyscy udali się na spoczynek do swoich pokoi.

Wsunęłyśmy się do łóżka, tuląc się do siebie i nasłuchując, czy nie usłyszymy jakiegoś szmeru, zwiastującego nam chwilę śmierci. Czułyśmy bowiem, że on był na naszym tropie.

W głębokiej ciszy nocy, nad samym ranem dosłyszałyśmy ciche tajemnicze kroki, skradające się przez podwórze. Klucz przekręcono i ktoś wsunął się do stajni. Można powiedzieć, żeśmy to raczej odczuły, niż usłyszały. Koń poruszył się, uderzył kopytem o podłogę, po czym zarżał poznawszy swego pana. Ten cmoknął nań z cicha, odwiązał i wyprowadził wierzchowca na podwórze. Amanda skoczyła jak kot ku oknu, wyjrzała, lecz nie wyrzekła słowa. Usłyszałyśmy, jak otwierano ostrożnie bramę, potem nastąpiła chwila ciszy, podczas której jeździec dosiadł konia, i uszu naszych doszedł oddalający się tętent.

Dopiero gdy odgłos ten ustał w oddaleniu, Amanda wróciła do mnie, mówiąc:

– Tak, to był on, ale już odjechał.

Wtedy drżące jeszcze z przerażenia, położyłyśmy się na powrót do łóżka i spałyśmy aż do późnej godziny. Zbudził nas dopiero odgłos przyśpieszonych kroków i pomieszanych głosów. Zdawało się, że wszyscy są zaniepokojeni jakimś zdarzeniem.

Zerwałyśmy się i ubrałyśmy szybko i po zejściu do stajni upewniłyśmy się jednym rzutem oka, czy nie ma go w zgromadzonym na podwórzu tłumie.

Zaledwie nas ujrzano, przyskoczyło do nas kilka osób.

– Czy wiecie? Czy słyszeliście? Ta biedna młoda pani... pójdźcie zobaczyć!

I zostałyśmy mimo woli wciągnięte przez podwórze do oberży, tam tłum nas prawie wniósł na wielkie schody do pokoju, gdzie na łóżku leżała blada i nieruchoma postać młodej, pięknej pani. Przy niej stała Francuzka, płacząc i zawodząc.

– Ach moja pani, gdybyś mi była pozwoliła zostać ze sobą! Ach! Cóż pan baron powie!

I tak dalej lamentowała. Nieszczęście to zostało dopiero co odkryte, przypuszczano bowiem, że baronowa, zmęczona podróżą, długo odpoczywa. Oberżysta posłał po chirurga, sam zaś starał się utrzymać porządek, popijając dla animuszu wódeczkę i częstując nią gości, którzy tłoczyli się na równi ze służbą.

Nareszcie przybył chirurg i wszyscy cofnęli się trochę, żeby mu zostawić miejsce.

– Ta pani – objaśniał gospodarz – przyjechała wczoraj wieczorem dyliżansem ze swoją służącą. Widocznie musiała być wielką damą, bo zażądała prócz sypialni oddzielnego bawialnego pokoju.

– To była pani baronowa von Roeder – oświadczyła Francuzka.

– Trudno ją było zadowolić, tak była wymagająca pod względem kolacji. Wprawdzie zmęczona podróżą, ale zdrowa zupełnie położyła się do łóżka. Służąca opuściła pokój...

– Prosiłam, żeby mi pozwoliła zostać z sobą w tej nieznanej nam oberży, ale nie zgodziła się na to. To była wielka arystokratka – wtrąciła Francuzka.

– No i nocowała z moją służbą – kończył oberżysta. – Z rana sądziliśmy, że pani zaspała, ale kiedy do jedenastej nie dała znaku życia, kazałem pannie służącej otworzyć drzwi moim drugim kluczem i zajrzeć do pokoju.

– Drzwi nie były zamknięte na klucz, tylko na klamkę, i znalazłam ją umarłą, bo wszak ona nie żyje? Z twarzą na poduszkach z pięknymi włosami rozrzuconymi w nieładzie; nie pozwalała mi nigdy wiązać ich na noc, mówiąc, że ją głowa od tego boli. Takie cudne włosy! – mówiła służąca, podnosząc złoty splot do góry.

Przypomniałam sobie słowa, jakie wyrzekła wieczorem Amanda, i do niej się przytuliłam.

Tymczasem lekarz badał ciało, włożywszy rękę pod kołdrę, której dotąd gospodarz nie pozwolił ruszyć. Niebawem wyciągnął rękę całą zakrwawioną, trzymając w niej krótki sztylet z przywiązaną doń kartką.

– Tu popełniono zbrodnię – rzekł – ta pani została zamordowana, sztylet tkwił w sercu ofiary.

Włożywszy okulary, z trudem przeczytał nakreślone słowa na mocno zakrwawionym papierze:

Numéro Un. Comment les Chauffeurs se vengen (Zemsta Les Chauffeurs)

– Chodźmy – szepnęłam do Amandy – uciekajmy z tego strasznego miejsca.

– Poczekajmy – odrzekła – Lepiej, żebyśmy się trochę zostały.

Wszyscy jednogłośnie orzekli, że nikt inny nie mógł być mordercą tylko ów pan, który przyjechał konno i wszedł do sali jadalnej zaraz potem, kiedyśmy ją opuściły. Wszyscy podróżni rozmawiali wtedy o młodej jasnowłosej pani, której postępowanie krytykowano. Ów jegomość interesował się mocno tą panią, wypytywał skwapliwie o wszystkie szczegóły jej dotyczące i dopiero dowiedziawszy się o nich oświadczył, że ważny interes zmusza go do wyruszenia o brzasku w dalszą podróż. Zapłacił zatem rachunek i otrzymał klucze od stajni i bramy, ażeby nikogo nie budzić. Słowem jeszcze przed nadejściem policji, po którą lekarz posłał, powszechnie uznano go za mordercę.

Cóż, kiedy słowa wyryte na karteczce wszystkim zmroziły krew w żyłach. Les Chauffeurs! Kimże oni byli? Nikt ich nie znał. Ktoś z ich bandy mógł się znajdować pomiędzy publicznością i zanotować ofiarę nowej pomsty. W Niemczech mało słyszałem o tej potwornej bandzie, w Karlsruhe opowiadano o niej, ale słuchałam tak, jak się słucha bajki o ludożercach. Tu jednak w ich ojczyźnie, poznałam dopiero w całej pełni trwogę, jaką wzbudzali. Nikt nie chciał przeciwko nim świadczyć, nawet agent policyjny cofnął się przed wypełnieniem swego obowiązku. Jakże się dziwić, nawet my, któreśmy mogły dostarczyć wyczerpujących i druzgocących wiadomości o sprawcy morderstwa, nie śmiałyśmy ust otworzyć i udawałyśmy, że o niczym nie wiemy. Czyż mogłyśmy biedne, samotne, zgnębione i przerażone kobiety, walczyć przeciw tym, przed którymi wszyscy drżeli, a których zemsta i tak nas ścigała, czego dowodem martwe ciało biednej ofiary, którą za mnie wzięto.

W końcu Amanda podeszła do gospodarza i zupełnie otwarcie poprosiła o pozwolenie opuszczenia oberży, na co też jej pozwolono. Zapłaciwszy tedy rachunek, puściłyśmy się w drogę i w kilka dni później byłyśmy po drugiej stronie Renu w Niemczech, kierując się ku Frankfurtowi. W dalszym jednak ciągu nie zmieniałyśmy przebrania i Amanda zarabiała, trudniąc się krawiectwem.

W drodze spotkałyśmy podróżującego młodego czeladnika z Heidelbergu, którego dawniej znałam. Nie poznał mnie, z czego byłam rada. Zapytałam się go, udając obojętność, jak się miewa stary młynarz. Odpowiedział, że już nie żyje. Tak tedy sprawdziły się najgorsze moje przeczucia, spowodowane długim milczeniem ojca. Ostatnia deska ratunku usuwała się z pod nóg. Nie dalej, jak tegoż samego dnia zapewniałam Amandę, że w domu ojca znajdzie spokój, wygody i bezpieczeństwo na resztę dni swoich, gdyż wdzięczność za wyświadczone mi przysługi nie będzie miała granic. Wszystko to obiecywałam w szczerości serca, a sobie jeszcze więcej, gdyż spodziewałam się znaleźć opiekę, radę i ukojenie przy rodzicielskim sercu, ale to serce już nie biło i już nigdy nie miałam ujrzeć mojego drogiego ojca!

Opuściłam spiesznie izbę, w której usłyszałam tę wieść hiobową. Po jakimś czasie Amanda przyszła za mną i zaczęła mnie pocieszać, jak umiała. Powoli dodawała różne szczegóły, jakich się dowiedziała z dalszej rozmowy z heidelberczykiem. Otóż brat mój z żoną mieszkał dalej w starym młynie, ale jak mówił, Babetta całkiem opanowała męża, który patrzył na świat tylko jej oczyma.

W ostatnich czasach dużo w Heidelbergu chodziło plotek o bliskiej zażyłości Babetty z pewnym wielkim panem francuskim, który się zjawił we młynie. Był to podobno małżonek siostry młynarza, który opowiadał, że żona zdradziła go haniebnie, postąpiła z nim niegodnie. Nie był to chyba powód dla Babetty, aby się z nim zaprzyjaźnić, tym niemniej wszędzie się z nim afiszowała, a nawet gdy już opuścił Heidelberg, korespondowała z nim ciągle, o czym ów czeladnik doskonale był powiadomiony. Brat mój zaś podobno tak był zmartwionym śmiercią ojca i przewrotnością siostry, że zupełnie stracił głowę i nie orientował się w postępowaniu żony.

– To dowodzi – ciągnęła dalej Amanda – że pan de Tourelle przypuszczał, iż pani wróci do swego rodzinnego gniazda i tam się udał, a nie zastawszy jej w młynie, zapewnił sobie na wszelki wypadek donosicielkę, która by go w danym razie powiadomiła o pani powrocie. Z tego, co pani mi mówiła, jej bratowa nigdy jej nie lubiła, a podłe oszczerstwo, rzucone umyślnie przez pana de Tourelle, nie poprawiło sprawy. Widocznie wracał on stamtąd, kiedyśmy go spotkały niedaleko od Forbach i posłyszawszy o niemieckiej jasnowłosej pani, podróżującej w towarzystwie francuskiej służącej. Sądził, że to my jesteśmy i podążył ich śladami. Obecnie, o ile zechce pani iść za moją radą, a mam nadzieję, moje drogie dziecko, że mi zawierzysz – dodała porzucając ton pełen szacunku, z jakim zwykle do mnie się odzywała – to udamy się do Frankfurtu, który – jak mi mówiłaś – jest wielkim miastem, i tam przynajmniej na jakiś czas zgubimy się w tłumie. Będziemy nadal uchodzić za męża i żonę, najmę małe mieszkanko, będziesz siedziała w domu i zajmowała się gospodarstwem, ja zaś jako silniejsza i czujniejsza będę dalej zarabiała na chleb rzemiosłem mego ojca.

Trudno byłoby o lepszą radę. Najęłyśmy dwa małe umeblowane pokoiki na szóstym piętrze w jednej z podrzędniejszych ulic Frankfurtu. Do pierwszego z nich nie dochodziło wcale światło dzienne, gdyż nie posiadał okna i wciąż musiała tam się palić lampka. Sypialny pokoik, aczkolwiek jeszcze mniejszy, miał okno, więc był trochę weselszy. I tak komorne za te nędzne pokoje przechodziło naszą możliwości. Pieniądze otrzymane za pierścionek rozeszły się już były prawie zupełnie, a słaba była nadzieja, żeby Amanda nie znając nikogo i mówiąc tylko po francusku – w języku znienawidzonym przez tubylców – mogła łatwo znaleźć zarobek. Jednakowoż nam się poszczęściło, tak że nawet odłożyłyśmy cośkolwiek na czas mego rozwiązania. Nie ruszałam się z domu, a niewładająca niemieckim Amanda nie nawiązywała też żadnych znajomości, oprócz tych niezbędnych.

Nareszcie przyszło na świat moje dziecko, moje biedne, gorzej niż pozbawione ojca dziecko! Uprosiłam Boga, żeby to nie był chłopiec, ponieważ obawiałam się, żeby nie odziedziczył dzikiej zwierzęcej natury swojego ojca. Córeczka za to była moją własną, lecz nie wyłącznie moją, gdyż wierna Amanda wprost szalała za dzieckiem i więcej je pieściła niż rodzona matka.

Musiałyśmy poprzestać na pomocy akuszerki z sąsiedztwa. Odwiedzała nas często, przynosząc zazwyczaj jakieś ploteczki związane najczęściej z jej zawodem. Pewnego razu zaczęła mi opowiadać o tym, że córka jej służyła za pomywaczkę u wielkiej pięknej pani, żony również urodziwego męża. Nieszczęścia jednak nawiedzają równie bogate pałace jak ubogie chatki. Nie wiadomo, w jaki sposób pan baron von Roeden musiał na siebie ściągnąć pomstę Chauffeurów, gdyż kilka miesięcy temu pani baronowa, jadąc odwiedzić swoich krewnych w Alzacji, została zasztyletowana w łóżku podczas noclegu w przydrożnej oberży.

– Czy pani o tym nie słyszała? Wszak to było ogłoszone we wszystkich gazetach. Opowiadano nawet, że na całej drodze do Lugdunu rozlepione były plakaty ofiarujące sutą nagrodę temu, któryby baronowi von Roeden dostarczył wskazówki o mordercy jego żony. Nie ma wszelako nadziei, żeby mu kto w tym dopomógł, gdyż wszyscy żyją sterroryzowani przez Chauffeurów. Wszak mówią, że liczą się oni na setki. Są pomiędzy nimi nie tylko ubodzy kmiotkowie, lecz także bardzo bogaci szlachcice. Są związani strasznymi przysięgami zabijania każdego, kto odważyłby się przeciwko nim świadczyć. Zatem nawet ci, którzy nie przypłacili życiem zadawanych im w celu wydobycia skarbów okrutnych tortur, nie mają odwagi poznania ich w sądzie. Wiedzieli bowiem, że jeśli jednego Chauffeura stracą, stu innych pomści śmierć towarzysza.

Powtórzyłam to Amandzie i znów żyłyśmy w śmiertelnym strachu, że pan de Tourelle lub Lefebre, dowiedziawszy się o swojej pomyłce, zacznie nas na powrót poszukiwać.

Ta obawa wpłynęła ujemnie na moje zdrowie. Miałyśmy za mało pieniędzy, ażeby sobie pozwolić na wezwanie znanego specjalisty, ale Amanda robiła jakieś reparacje u młodego lekarza i uprosiła go, żeby mnie odwiedził. Był on prawie równie jak my ubogim, lecz zdolnym lekarzem i bardzo dobrym człowiekiem. Badał mnie i leczył nader troskliwie. Powiedział Amandzie, że musiałam przejść jakiś straszny wstrząs, z którego mój system nerwowy nigdy się nie wyleczy. Niedługo wymienię nazwisko tego doktora, a wtedy zdasz sobie, moja córko, lepiej sprawę z jego szlachetnego charakteru niż ja to potrafię opisać.

Po jakimś czasie o tyle doszłam do sił, że mogłam się zająć domowym gospodarstwem, resztę zaś czasu spędzałam w oknie na poddaszu, wygrzewając się z dzieckiem na słońcu, obawiałam się bowiem ruszyć z domu. Aczkolwiek chodziłam w tym samym przebraniu, aczkolwiek czerniłam dalej twarz i włosy ekstraktem z obierzyn orzechowych, lecz trwoga, w której od tak dawna żyłam, tak mnie opanowała, iż mimo próśb i nakazów tak doktora, jak Amandy, nie mogłam się przezwyciężyć do wyjścia między ludzi.

Pewnego dnia Amanda wróciła z roboty z różnymi dobrymi i mniej dobrymi wiadomościami. Majster, który ją zatrudniał, wysyłał ją z kilkoma czeladnikami na drugi koniec miasta.

Zakładano tam nowy prywatny teatr i było dużo roboty z przygotowaniem kostiumów, a że było to bardzo daleko od centrum miasta, przeto krawcy mieli tam zamieszkać aż do pierwszego przedstawienia. Zarobek za to miał być podwójny.

Drugą nowiną było, iż spotkała przypadkiem na ulicy owego wędrownego jubilera, któremu sprzedałyśmy pierścionek. Był to klejnot niezwykły, dany mi niegdyś przez pana de Tourelle. Obawiałyśmy się już wtedy, żeby nie naprowadził na nasze ślady, ale cóż miałyśmy zrobić, będąc bez grosza. Otóż zdawało się Amandzie, że on ją poznał i jakiś złowrogi blask zaświecił w jego oczach. Utwierdziła się w tym mniemaniu, spostrzegłszy, że ów człowiek idzie za nią, po drugiej stronie ulicy.

Korzystając jednak z lepszej znajomości miasta i z zapadającego zmroku, zmyliła jego ślady. W każdym razie uważałyśmy, że dobrze, iż już nazajutrz rano oddali się na pewien czas z okolicy, w której nastąpiło to spotkanie. Amanda przyniosła z sobą dużo zapasów i błagała, żebym się nie ruszała z domu, zapominając, że nigdy nawet ze schodów nie schodziłam; lecz moja biedna, wierna, poczciwa Amanda dziwnie była poruszoną tej nocy, ciągle wspominała o śmierci, co bywa złą przepowiednią dla żywych. Ciebie, moja córko, boć to ciebie wyniosłam w łonie z domu twego ojca (po raz pierwszy daję mu ten tytuł i tylko raz jeszcze go użyję), ciebie, która byłaś naszą jedyną pociechą, obcałowywała tak, iż wcale się oderwać od ciebie nie mogła... w końcu wyszła.

Tak przeszły dwa dni; trzeciego dnia wieczorem siedziałam obok ciebie, uśpionej na swojej poduszeczce, kiedy usłyszałam na schodach kroki. Zmierzały ku naszemu mieszkanku, gdyż nikt więcej tym na piętrze nie mieszkał; ktoś zastukał... Przerażona wstrzymałam oddech;. Ten ktoś jednak przemówił i poznałam głos doktora Vossa. Wtedy podeszłam do drzwi i odezwałam się.

– Czy pan sam? – zapytałam po cichu.

– Tak jest – odrzekł jeszcze ciszej – niech mnie pani wpuści.

Uczyniłam to, a on z większym jeszcze pośpiechem drzwi zamknął i zaryglował. Następnie