Szara dama - Elizabeth Gaskell (internetowa wypozyczalnia ksiazek .TXT) 📖

Po pewnym czasie dały się słyszeć głosy na zewnątrz i ktoś gwałtownie zastukał do drzwi. Starowina zerwała się i pośpieszyła otworzyć swemu panu, który wrócił widocznie na wpół pijany. Ku mojemu przerażeniu towarzyszył mu Lefebre’a, równie trzeźwy i chytry jak zazwyczaj. Weszli rozmawiając i naradzając się nad czymś, ale młynarz przerwał rozmowę, ażeby nawymyślać biednej babinie za to, że pozwoliła sobie zasnąć. Następnie ze złością, a nawet uderzając ją pięściami, wypchnął starowinę za drzwi, każąc jej iść do łóżka. Potem zasiedli i zaczęli rozmawiać o tajemniczym zniknięciu pana de Poissy. Ze słów Lefebre'a wniosłam, że cały dzień spędził na poszukiwaniu, a raczej na myleniu tropu poszukującym, a także na wietrzeniu, czy nas gdzie nie odnajdzie.

Aczkolwiek młynarz dzierżawił młyn od pana de Poissy i był jego podwładnym, nietrudno było poznać, że sprzyjał raczej panu de Tourelle i jego otoczeniu. Domyślał się, o ile mi się zdawało, sposobu ich życia, nie wiedział jednak o ich zbrodniach. Pragnął dowiedzieć się, co się stało z dziedzicem, nie podejrzewając bynajmniej Lefebre’a o popełnione morderstwo. Mówił ciągle, podsuwając różne domysły, podczas gdy Lefebre nie spuszczał z niego czujnego oka. Widocznie nie miał zamiaru wyznać, iż żona jego pana uciekła z jaskini rozbójników, nie wątpiłam jednak, że krwi naszej pragnie i wypatruje, czy gdzieś nie odnajdzie naszych śladów.

Wreszcie podniósł się i wyszedł, a młynarz, wypuściwszy go, poszedł sam do łóżka. Wtedy i my zasnęłyśmy i spałyśmy dobrze i długo.

Obudziwszy się nazajutrz, ujrzałam, jak Amanda wsparta na ręku wpatrywała się uporczywie przez szczelinę, co się dzieje w kuchni. Spojrzałam w tym kierunku i zobaczyłam młynarza i dwóch jego pomocników rozprawiających z żywością. Nadstawiwszy ucha, dosłyszałam, że młynarz zdziwiony tym, że staruszka nie napaliła w piecu i nie podała mu śniadania, poszedł do jej komory i zastał ją nieżywą, czy to ze starości czy też z powodu zadanych razów. Sumienie musiało trochę gryźć młynarza, bo głośno się zaklinał, że wysoko cenił gospodynię oraz że ona często powtarzała, jak bardzo czuje się szczęśliwą w jego służbie. Terminatorzy może niekoniecznie temu wierzyli, żaden z nich jednak nie odważył się zaprzeczyć; wszyscy zadecydowali, że trzeba jak najprędzej ją pochować.

Wyszli tedy, zostawiając nas zupełnie same na naszym strychu. Po raz pierwszy ośmieliłyśmy się w tym domu zamienić ze sobą myśli, nadsłuchując wszelako, czy kto nie nadchodzi. Amanda mniej ponuro niż ja zapatrywała się na to wszystko. Mówiła, że gdyby staruszka żyła, byłybyśmy musiały natychmiast uciekać, bo na pewno powiedziałaby o nas młynarzowi, ten zaś wcześniej czy później byłby doniósł tym, przed którymi się ukrywałyśmy. Teraz zaś mogłyśmy spokojnie odpoczywać w naszej kryjówce, dopóki pierwsze poszukiwania były w toku. Reszta zabranego pożywienia oraz zapasy, przechowywane na poddaszu, mogły zaspokoić nasz głód. Problemem było tylko o to, żeby nie zapotrzebowano czegoś ze strychu i żeby tam ktoś nie zaszedł, ale i w takim razie mogłyśmy się ukryć w ciemności za pakami. To mnie trochę uspokoiło; zapytałam wszelako, jakim sposobem się wydostaniemy, skoro schodów nie ma, a drabina odstawiona. Amanda mi odpowiedziała, że zrobi drabinę ze sznurów, które leżały na strychu, i że będzie można nawet ją z sobą zabrać i tym sposobem nie zostawić żadnego śladu, że ktoś był tam schowany.

Przez dwa następne dni Amanda nie próżnowała. Podczas nieobecności młynarza, który miał zajęcie w młynie, przeszukała wszystkie paki i skrzynie. W jednej z nich znalazła ubranie męskie, a przymierzywszy, że na nią pasuje, obcięła zupełnie włosy, kazała mi ostrzyc czarne jej brwi tuż przy skórze, a pokrajawszy na kawałki stare korki, które też znalazła między rupieciami, włożyła je sobie w usta, wypychając policzki. W ten sposób zmieniła swój wygląd i głos prawie nie do poznania.

Przez ten czas ja leżałam i odpoczywałam, nie ruszając się prawie wcale, pogrążona w takim bezmyślnym osłupieniu, że tylko z największym zajęciem przypatrywałam się jej przygotowaniom i nawet uśmiechałam się, kiedy udawało jej się zmienić kształt swojego oblicza.

Drugiego jednak dnia nie pozwoliła mi leżeć bezczynnie, i wtedy znów wpadłam w bezdenną rozpacz. Pozwoliłam jej ufarbować moje jasne włosy i oblicze odpadłymi łupinami od orzechów, pozwoliłam uczernić moje białe zęby, a nawet dla zatarcia, o ile można podobieństwa, złamać przedni ząb. Mimo to nie miałam nadziei ujścia przed ręką mego okrutnego małżonka.

Nareszcie trzeciego dnia po pogrzebie urządzono stypę, na której wszyscy się upili. Nieprzytomnego młynarza zanieśli do łóżka, a potem żartując i rozmawiając o nowej gospodyni, która miała zająć miejsce poprzedniej, wyszli, zamykając drzwi, lecz nie obracając w nich klucza.

Okoliczności składały się dla nas pomyślnie. Amanda wypróbowała poprzedniej nocy drabinę swojej roboty, uwiązała tak dużą pętlicę, którą się na hak zakładało, że zeszedłszy na dół łatwo było zręcznym ruchem odczepić tę drabkę i zabrać ze sobą. Zapakowała do kosza stare ubrania i uwiązała go sobie na plecach, ażeby wyglądać na podróżującego piechura w towarzystwie żony. Wypchała mnie, ażeby zmienić moją figurę, nie zaniedbała nawet schować ubrania, jakie przedtem miała na sobie na sam spód skrzyni, z której wyjęła męski garnitur. Tak ucharakteryzowane spuściłyśmy się ostrożnie z drabinki, odczepiłyśmy ją i wyszłyśmy po cichu na drogę, mając w kieszeni zaledwie kilkanaście franków, bośmy więcej w trwodze i pośpiechu nie mogły zabrać z zamku.

Ułożyłyśmy plan podróży, leżąc na strychu. Amanda mi powiedziała, że dlatego mnie pytała wychodząc z zamku, od której strony przyjechaliśmy, że miała przekonanie, iż pierwsze poszukiwania robione będą w kierunku niemieckiej granicy; teraz jednak, po upływie dni kilku, była tego zdania, że lepiej iść w tamtą stronę, gdzie mój akcent niemiecki mniej będzie zwracał uwagę. Co prawda, ona także mówiła normandzkim akcentem, z czego się nieraz pan de Tourelle naśmiewał. Przyjęłam skwapliwie tę propozycję i zwróciłyśmy nasze kroki ku mojej ojczyźnie, gdzie zadawało mi się, że będziemy bezpieczne pod ochroną prawa. Zapominałam, niestety, w jakich czasach żyłyśmy.

Nie będę ci nawet, córko moja, opowiadać, jakeśmy tę podróż odbywały, jak musiałyśmy walczyć z głodem, zmęczeniem, niewygodami, a bardziej jeszcze z obawą i niebezpieczeństwami. Przytoczę tu tylko dwa wypadki, jakie nas spotkały przed przybyciem do Frankfurtu.

Pierwszy z nich, aczkolwiek pomyślny dla mojego bezpieczeństwa, spowodował śmierć młodej niewinnej ofiary. Drugi wytłumaczy ci, dlaczego nie wróciłam do mego rodzinnego domu, jak to miałam zamiar uczynić. Nie umiem ci powiedzieć, jak podczas tej włóczęgi i niepokojów przywiązałam się do Amandy. Przychodziło mi czasem na myśl, że dlatego tak o nią dbam, że mi jest nieodzownie potrzebną, ale tak nie było. Powiedziała mi kiedyś, przerywając moje pochwały, że walczy równie o swoje jak o moje życie. Poza tym jednak nie rozmawiałyśmy z sobą o niebezpieczeństwach, które nam zagrażały, a tym mniej o przeraźliwej przeszłości. O przyszłości nie śmiałyśmy marzyć; wszak nie byłyśmy nigdy pewne, czy dożyjemy jutra. Amanda wiedziała znacznie więcej niż ja o okrucieństwie bandy, do której należał pan de Tourelle.

Nieraz, kiedy zdawało się, że możemy oddychać bezpiecznie, natrafiałyśmy na ślad podążającego za nami pościgu.

Trzy tygodnie błąkałyśmy się po mniej uczęszczanych drogach, nie śmiejąc nawet zapytać, gdzie się znajdujemy, by nie posądzono nas o włóczęgostwo. Wreszcie uczułam się tak wyczerpaną, że Amanda zdecydowała się, cokolwiek by miało nastąpić, zapukać do pewnej kuźni, stojącej samotnie przy drodze. Podała się za wędrownego krawca, gotowego przerobić lub naprawić ubranie w zamian za nocleg i łyżkę strawy dla siebie i żony. Już parę razy przedtem próbowała tego sposobu i jakoś się udawało, gdyż jako córka krawca pomagała często ojcu i znała nie tylko krawiectwo, ale i zwyczaje i sposób gwizdania, po którym się fachowcy francuscy poznawali. U kowala znalazło się dużo ubrań oczekujących naprawy, przy tym byli tam chciwi usłyszeć nowinki ze świata, jakie zwykli byli przynosić wędrowni rzemieślnicy.

Zasiadłszy popołudniu owego listopadowego dnia w kuchni przy stole blisko okna, bo już zaczynało się ściemniać, Amanda z założoną nogą na nogę zajęta była reparacją ubrania, ja tuż przy niej pomagałam jej w robocie, strofowana od czasu do czasu przez mego domniemanego męża. Raptem zwróciła się do mnie i szepnęła:

– Odwagi.

Słabo mi się zrobiło, lecz zebrałam wszystkie siły, ażeby stawić czoło niewiadomemu niebezpieczeństwu, siedząc bowiem tyłem do okna, nie wiedziałam, co nam zagraża.

Kuźnia znajdowała się w szopie obok domu, odwrócona frontem do drogi. Usłyszałam, że uderzenia młota ucichły, Amanda zaś spostrzegła, z jakiego powodu, i truchlała o następstwa. Oto nadjechał jeździec, zeskoczył z konia, prosząc kowala, żeby go podkuł, a podczas tej rozmowy czerwony ogień kuźni oświecił jego rysy.

Po kilku zamienionych słowach, kowal wprowadził jeźdźca do izby, w której się znajdowałyśmy.

– No, żono, kieliszek wina i coś do przegryzienia dla pana.

– Cokolwiek bądź, proszę pani, ażebym mógł wypić i przekąsić na poczekaniu, podczas gdy mi konia będą podkuwać. Śpieszę się bardzo, gdyż jeszcze dziś wieczorem muszę być w Forbach.

Amanda przed pięcioma minutami prosiła o światło, i właśnie kowalowa zapalała lampę. Jakże byłyśmy wdzięczne, że nie zrobiła tego natychmiast!

Obecnie siedziałyśmy w cieniu, udając, że szyjemy zawzięcie; lampę zaś postawiła na kominie, przy którym grzał się mój mąż. Stojąc tak, zaczął się rozglądać po izbie, a wzrok jego przesunął się po mnie i Amandzie, która pogwizdując siedziała z założoną nogą na wprost niego. Odwrócił się znów do komina zacierając ręce, po czym zjadłszy i wypiwszy, począł się niecierpliwić.

– Dobra kobieto – rzekł – powiedz mężowi, żeby się pośpieszył, a podwójnie mu zapłacę.

Zona kowala wyszła spełnić jego zlecenie, on zaś odwrócił się znów w naszą stronę. Amanda nie przestawała gwizdać, on podchwytując melodię, wtórował jej czas jakiś. W tym momencie wróciła Kowalowa. Podszedł żywo do niej, ażeby prędzej usłyszeć odpowiedź.

– Za chwileczkę, panie, za małą chwileczkę, gwóźdź odpadł od przedniej podkowy, mój mąż go przybija, bo mógłby koń podkowę zgubić, a toby pana znów zatrzymało,

– Ma pani słuszność – odpowiedział – ale mnie bardzo się śpieszy. Gdyby pani wiedziała z jakiego powodu, nie dziwiłaby się mojej niecierpliwości. Oto niegdyś szczęśliwy małżonek, dziś zdradzony i opuszczony, ścigam tę, którą tak ubóstwiałem, a która nadużywając mego zaufania uciekła zapewne do kochanka, zabierając ze sobą klejnoty, pieniądze i wszystko, co jej wpadło w ręce. Może pani coś o niej słyszała, a może tędy przechodziła? Towarzyszyła jej niegodziwa panna służąca, którą nieszczęsny sam z Paryża sprowadziłem, nie domyślając się, jaką żmiję wpuszczam do domu!

– Czyż być może! – zawołała kowalowa.

Amanda nie przestawała gwizdać, tylko nieco ciszej, żeby nie przeszkadzać rozmowie.

– Ale ja je odnajdę! – mówił dalej, a jego piękne delikatne rysy przybrały wyraz szatańskiego okrucieństwa – już jestem na ich tropie i nie spocznę, póki ich nie znajdę. Pani mnie rozumie?

Skurczył twarz w sztucznym uśmiechu i oboje wyszli do kuźni w nadziei, że ich obecność przyśpieszy robotę.

Amanda wstrzymała na chwilę gwizdanie i szepnęła:

– Trzymaj się, siedź tak jak siedziałaś, niedługo pojedzie.

Przestroga ta była na miejscu, bo już, już byłabym się z płaczem rzuciła w jej objęcia, tak byłam przerażona. Lecz przezwyciężyłam się i siedziałyśmy na pozór obojętnie, ona fastrygując i gwiżdżąc, ja udając, że szyję. Było to bardzo dla nas szczęśliwie, bo on prawie w tejże chwili wrócił po swoją szpicrutę, którą zapomniał zabrać, i znów dojrzałam jego ostry, przenikliwy wzrok przeglądający wszystkie kąty izby.

Usłyszałyśmy nareszcie tętent odjeżdżającego konia; upuściłam robotę, drżąc i trzęsąc się, bo nie byłam już w stanie zapanować nad nerwami. Amanda powiedziała powracającej żonie kowala, że byłam zziębnięta z niewyspania i przemęczenia. Kobiecina miała dobre serce. Zachęciła mnie, żebym sobie wypoczęła i ogrzała się przy kominie, sama zaś zajęła się przygotowaniem sutszej niż zwykle kolacji z powodu naszej obecności i szczodrobliwości pana de Tourelle. Dała mi się napić trochę jabłecznika, co mi dobrze zrobiło. Mimo bowiem uprzednich upomnień Amandy, żebym w każdej okoliczności zachowywała zimną krew, mimo jej ostrzegawczych spojrzeń, nie mogłam odzyskać równowagi. Dla pokrycia mojego pomieszania Amanda przestała gwizdać i zaczęła rozmawiać z gospodynią, aż rozgadały się na dobre, kiedy przyszedł kowal. Zaczął od razu wychwalać pięknego i hojnego pana; i on i jego żona współczuli gorąco nieszczęściu, jakie go spotkało. Życzyli mu, żeby udało mu się jak najprędzej schwytać niegodziwą małżonkę i ukarać tak, jak na to zasługiwała.

Potem rozmowa przeszła na temat tajemniczej bandy rozbójników, tak zwanych Chauffeurów, czyli przypalaczy, którzy pod wodzą Schinderhanna grasowali na całym wybrzeżu Renu. Opowiadali o ich okrucieństwach i wymieniali takie szczegóły ich przeróżnych zbrodni, że wprost włosy stawały na głowie. Nawet Amandzie zaparło dech w piersiach, zbladła, źrenice jej się rozszerzyły, jeszcze jedna taka historia, a byłaby zemdlała. Spostrzegłszy, że patrzy na mnie, błagając pomocy, nabrałam nowych sił i wstawszy, przeprosiłam bardzo gospodarzy, mówiąc, że mąż i ja, tak jesteśmy znużeni niewyspaniem i męczącą podróżą, że bardzo byliśmy radzi położyć się do łóżka. Dodałam, że nazajutrz wstaniemy bardzo rano, ażeby wykończyć powierzoną nam robotę. Kowalowa poparła mój wniosek, a jej mąż dodał, że musielibyśmy być bardzo rannymi ptakami, gdybyśmy przed nim byli na nogach.

Wypoczynek nocny wrócił nam siły, wstałyśmy raniutko i wykończyły robotę, a po spożyciu obfitego śniadania, musiałyśmy wyruszyć w dalszą drogę. Wiedziałyśmy, że należy nam ominąć Forbach i że to miasto leży pomiędzy nami a krajem, do którego dążymy. Przez dwa dni kołowałyśmy i powróciły, o ile mi się zdaje na drogę do Forbach, tylko o jakąś milę bliżej niż od kuźni. Obawiając się pytać o drogę, nie wiedziałyśmy, gdzie się znajdujemy.

Pewnego wieczoru natrafiłyśmy na małe miasteczko, z dużą oberżą w środku głównej ulicy. Zdawało nam się, iż będziemy bezpieczniejsze w mieście, niż w wiejskim osamotnieniu. Parę dni przedtem sprzedałyśmy mój pierścionek wędrownemu jubilerowi, który zbyt był kontent, że nabywa go za połowę ceny, ażeby się wypytać, jakim sposobem klejnot ten dostał się w ręce ubogiego krawca. Miałyśmy więc trochę pieniędzy i postanowiłyśmy przenocować w tej oberży i wywiedzieć się trochę, gdzie jesteśmy, ażeby nazajutrz udać się we właściwym kierunku.

Wynajęłyśmy od gospodarza mały pokoik w podwórzu nad stajniami, zasiadłyśmy w najciemniejszym kąciku sali jadalnej, ażeby spożyć kolację, gdyż byłyśmy bardzo głodne. Jadłyśmy pośpiesznie, w połowie jednak naszego posiłku zatoczył się przed bramę dyliżans, wysypali się z niego podróżni i większość z nich zaległa jadalnię, w której siedziałyśmy skurczone i drżące. Pomiędzy podróżnymi znajdowała się młoda jasnowłosa pani w towarzystwie starszej francuskiej służącej. Znalazłszy się w ogólnej izbie, pełnej ludzi i niezbyt przyjemnych zapachów, cofnęła się i poprosiła, ażeby jej dano prywatny apartament. Mówiła po francusku z nieco niemieckim akcentem. Po jej odejściu dowiedziałyśmy się z dosłyszanych rozmów, kpinkowatych uwag i docinków, iż pani ta starała się w podróży, może z nieśmiałości, a jak sądzono z dumy, unikać swoich współtowarzyszy, czym ich na siebie zraziła. Amanda zrobiła po cichu uwagę, że włosy tej pani były zupełnie tej barwy co moje, nim je obcięła i spaliła w owym młynie, podczas jednej ze swoich wycieczek po drabinie do kuchni.

Kiedy tylko zjadłyśmy, wysunęłyśmy się po cichu z sali, zostawiając tam hałaśliwe towarzystwo przy kolacji. Przeszłyśmy przez podwórko i pożyczywszy latarki od stajennego, wdrapałyśmy się ze stajni po drabinie, innego bowiem wejścia nie było do naszej izdebki. Byłyśmy bardzo znużone, toteż zasnęłyśmy natychmiast.

Obudził mnie hałas w stajni. Po chwili zbudziłam Amandę, kładąc