Szara dama - Elizabeth Gaskell (internetowa wypozyczalnia ksiazek .TXT) 📖

Tak jest: podnosząc głowę swojej nieszczęsnej ofiary, którą zamierzał obedrzeć z wszystkiego, co miało jakąkolwiek wartość, on nie wahał się śmiać i dowcipkować, jak ongi w Karlsruhe w salonie pani Ruprecht. Trwogę wzbudzał we mnie i nienawiść. Nareszcie, zniecierpliwiony widać ich docinkami, wyrzekł zimnym i stanowczym głosem:

– No i po co tyle próżnej gadaniny, kiedy wiecie doskonale o tym, że z chwilą, w której bym przypuścił, że moja żona czegokolwiek domyśla się, przestałaby istnieć. Przypomnijcie sobie Wiktorynę. Za to, że nie słuchając mojej rady trzymania języka za zębami, pozwoliła sobie na niewczesne żarty z moich spraw, wyprawiłem ją w drogę... dalszą niż do Paryża.

– Tak, ale ta jest wcale niepodobna do niej. Wiedzieliśmy wszyscy, że Pani Wiktoryna nie potrafi nic zachować w sekrecie i jeśli się czego domyśli, to nam to sama wypaple. Ta jednak jest tak chytra, że może czegoś dociec i nie zdradzić się ani słowem, i pewnego poranku mogą nas osaczyć żandarmi ze Strasburga, a to wszystko dzięki tej ślicznej lalce, która cię usidliła.

Zdaje się, że to rozjątrzyło pana de Tourelle do najwyższego stopnia. Zakląwszy rzekł ze złością:

– Wiesz, Henryku, że mój sztylet jest ostry; jeśli żona moja piśnie słowo, a ja nie potrafię zamknąć jej ust skutecznie, nim naprowadzi na nas żandarmów, tedy sztylet ten utopię w swoim sercu. Niech zgadnie, niech przypuści choć przez chwilę, że mogę nie być bogatym dziedzicem... że jestem hersztem Chauffeurów (tj. przypalaczy), a w tejże minucie nie zawaham się wysłać ją za Wiktoryną.

– Ona cię wyprowadzi w pole, takie ciche wody diabła warte! Któregokolwiek dnia podczas naszej nieobecności ucieknie, doszedłszy naszej tajemnicy, i pęknie bomba!

– Ha – odrzekł – niech spróbuje; ja ją wszędzie odnajdę, więc nie trzeba bez powodu wszczynać hałasu.

Przez ten czas obdarli zwłoki ze wszystkiego i zaczęli się naradzać, co z nimi zrobią. Z tej rozmowy dowiedziałam się, że zamordowanym był pan de Poissy, szlachcic z sąsiedztwa, który często polował z moim mężem, choć ja go osobiście nie znałam. Nadjechał właśnie w chwili, kiedy napadłszy kupców jadących z Kolonii, zwyczajem Chauffeurów, torturowali ich przypiekając nogi, ażeby wydali, gdzie były umieszczone ich kapitały, z czego później rozbójnicy ciągnęli korzyści. Kiedy pan de Poissy poznał de Tourelle’a wśród bandytów, zabito go i odstawiono w nocy do zamku. Słyszałam, jak pan de Tourelle dowcipkował wyśmiewając się, w jaki troskliwy sposób wieźli ciało, ażeby się wydawało tym, co ich spotykali, że odwożą drogiego sobie chorego. Cytował przy tym swoje sprytne odpowiedzi na zapytania przechodzących ludzi; i to wobec leżącej z rozłożonymi rękami ofiary mordu!

Wtem jeden z nich schylił się. Serce we mnie zamarło! Lecz on podniósł tylko list, który się był wysunął z kieszeni pana de Poissy. Był to list od jego żony pełen pieszczot i miłości. List ten odczytano głośno, przedrwiwając i wyśmiewając każde wyrażenie. Kiedy doszli do ustępu dotyczącego małego Maurycego, synka nieboszczyka, który z matką bawił u krewnych, zaczęli przepowiadać panu de Tourelle, iż niedługo i on będzie odbierał listy pełne takich banialuk. Jego cyniczna, oburzająca odpowiedź sprawiła, że nienawiść, jaką czułam dla niego, przewyższyła moją trwogę. Kiedy już byli syci brutalnej wesołości i wstrętnych żartów, zaczęli oceniać zegarek i klejnoty, rachować pieniądze, przeglądać papiery, po czym postanowiono, że zwłoki muszą być pochowane przed nadejściem brzasku. Nie zostawili nieboszczyka na miejscu zbrodni z obawy, żeby go kto nie poznał i żeby śledztwo na ich trop nie naprowadziło. Zmiarkowałam z ich rozmowy, iż bardzo im chodziło o to, żeby w bliskości Les Rochers było zupełnie spokojnie, ażeby nie ściągnąć uwagi żandarmów. Naradzali się, czy zająć się pogrzebaniem zaraz, czy też wpierw udać się przez korytarz do spiżarni zamkowej, żeby głód zaspokoić. Wytężyłam słuch i umysł z całej siły, gdyż chwilami wyrazy obijały się o moje uszy tak, że niedobrze rozumiałam ich znaczenie, chwilami musiałam się gwałtownie wstrzymywać, ażeby ich głośno nie powtarzać. Sądzę, że tylko instynkt samozachowawczy utrzymywał mnie w spokoju i przywoływał do przytomności. Wtedy więc zrozumiałam, że otwiera się dla mnie jedyna szansa ratunku, obawiałam się tylko, żeby mój mąż nie poszedł przedtem do swojej sypialni i zajrzawszy przez drzwi nie spostrzegł mojej nieobecności. Odezwał się nawet, że musi iść umyć ręce (zapewne krwią splamione), ale drwiący śmiech towarzyszy powściągnął go od tego i wyszli wszyscy razem do korytarza zostawiając mnie samą w ciemności z nieboszczykiem.

– Albo teraz, albo nigdy! – pomyślałam sobie; a jednak nie mogłam się ruszyć. I nie tyle zdrętwienie moich skurczonych członków, ile świadomość bliskości tego ciała, obezwładniała mnie w zupełności. Zdawało mi się, a dotąd nie jestem pewna, czy mi się tylko zdawało, że ręka tego biedaka poruszyła się, podniosła, jak gdyby błagając o litość, a następnie opadła w niemej rozpaczy. Wtedy nie mogłam się powstrzymać od przeraźliwego okrzyku, i mój własny głos, mocno zmieniony, przywrócił mi władzę. Odsunęłam się, o ile możności, jak najdalej od ciała, w obawie żeby mnie ta biedna martwa dłoń nie uchwyciła, wypełzłam z pod stołu i podniosłam się, opierając o niego, nie wiedząc, co dalej począć. Omdlewałam prawie, kiedy usłyszałam spoza drzwi cichy głos Amandy szepcący: – Proszę pani.

Wierna ta istota czuwała, ujrzawszy tych trzech łotrów, jak z korytarza przeszedłszy przez dziedziniec, udali się do drugiego skrzydła zamku, i usłyszawszy mój okrzyk, przyszła na palcach pod drzwi gabinetu. Jej głos dodał mi siły, poszłam jak zahipnotyzowana, kierując się dźwiękiem posłyszanego głosu oraz słabym odblaskiem światła, wciskającego się przez szczelinę. Z nadludzkim wysiłkiem, wiedząc, że o życie chodzi, otworzyłam drzwi i padłam w jej objęcia, ściskając ją z całej siły, wpijając prawie palce w jej ciało. Nie syknęła nawet, lecz wziąwszy mnie w ramiona, zaniosła do mojego pokoju i położyła na łóżku. Więcej nie pamiętam, gdyż wtedy straciłam przytomność. Pierwszym uczuciem, kiedy ją odzyskałam, była szalona trwoga, że mój mąż jest w pokoju, że się ukrył, czekając na pierwsze moje słowo, na najmniejszą oznakę, którą bym zdradziła, że o czymś wiem, ażeby utopić sztylet w mym sercu. Nie śmiałam się ruszyć, ani oczu otworzyć, ani nawet oddychać swobodnie. Słyszałam, że ktoś po cichu chodzi tu i tam po pokoju, lecz nie dawałam znaku życia, w przekonaniu, iż śmierć mnie czeka. Znów zaczęło mi się robić słabo, kiedy usłyszałam głos Amandy tuż koło siebie.

– Niech pani to wypije – rzekła – i uciekajmy. Wszystko już gotowe.

Uniosła mi głowę i wlała jakiś płyn w usta; czyniąc to, nie przestawała mówić jakimś dziwnie miarowym, spokojnym, nie swoim, nakazującym głosem. Powiedziała mi, że przygotowała dla mnie swoje ubranie, sama zaś przebrała się, o ile okoliczności na to pozwalały; że wszystko, co zostało z kolacji, zawinęła i zabrała; wchodziła w najdrobniejsze szczegóły, lecz ani słowem nie napomknęła o strasznych powodach ponaglających nas do ucieczki. Nie pytałam jej o nie, ani wtedy ani później, i nigdy potem nie poruszyłyśmy między sobą tego przeraźliwego tematu. Potworną tajemnicę ukryłyśmy w głębi duszy; sądzę jednak, że Amanda musiała być w garderobie i słyszeć, co się mówiło w gabinecie.

Nie śmiałam nawet wspomnieć jej o niczym i przyjmowałam, jako rzecz naturalną przygotowania do ucieczki z tego domu krwi i mordu. Ona dawała mi zlecenia jak dziecku, a ja wykonywałam je, nie wnikając wcale w ich przyczynę. Chodziła do okien i do drzwi, przysłuchując się niespokojnie. Co do mnie, nie spuszczałam jej z oka, nie słyszałam nic w tej północnej ciszy, prócz jej ostrożnych poruszeń i bicia mojego serca. Wreszcie wzięła mnie za rękę i zaprowadziła po ciemku przez salon do owego pełnego grozy korytarza, gdzie blade światło księżyca, wpadając przez głębokie framugi okien, tworzyło na podłodze plamy świetlane podobne do duchów. Szłam za nią, trzymając się jej jak ostatniej deski ratunku, nie pytając wcale, dokąd mnie prowadzi. Przeszłyśmy obok moich bawialnych pokoi, skręcając na prawo ku tej nieznanej mi części zamku, znajdującej się na poziomie drogi. Prowadziła mnie teraz wzdłuż dolnych korytarzy, do których zeszłyśmy po schodach, aż do małych otwartych drzwi, przez które wionął na nas chłodny powiew, co mnie trochę ożywiło. Drzwi te prowadziły do małej piwniczki. Był tam otwór, coś w rodzaju okna, lecz pozbawiony szyb, natomiast zakratowany żelaznymi sztabami, z których dwie były ruchome, o czym widocznie Amanda wiedziała, gdyż odsunęła je z łatwością, pomagając mi wydostać się na zewnątrz.

Przesuwałyśmy się wzdłuż budynku. Wtem, gdyśmy miały skręcić na samym rogu, ścisnęła mnie ostrzegawczo za rękę; jakoż po chwili doszedł moich uszu odgłos kilku głosów i uderzenia łopaty o twardniała ziemię.

Nie zamieniłyśmy słowa, skręciła na palcach ku drodze, szłam za nią po nieznanej ścieżce, potykając się w ciemności co chwila o kamienie. Byłam wyczerpana, równie jak i ona zapewne, lecz fizyczne cierpienie budziło mnie z odrętwienia. Nareszcie doszłyśmy do szosy.

Takie pokładałam w niej zaufanie, że nawet nie zapytałam, dokąd się udajemy. Dopiero teraz, po raz pierwszy ona przemówiła.

– Od której strony tu panią przywiózł?

Wskazałam, bo nie mogłam wyrzec słowa.

Zwróciłyśmy się w przeciwną stronę, trzymając się wciąż drogi. Po jakiejś godzinie skręciłyśmy w stronę góry i wdrapywałyśmy się na nią, nie dając sobie chwili wypoczynku, ażeby przed brzaskiem dnia ujść jak najdalej. Nareszcie zaczęłyśmy szukać jakiejś kryjówki, w której mogłybyśmy trochę odpocząć.

Dopiero teraz odważyłyśmy się zamienić szeptem myśli. Amanda powiedziała mi, że zamknęła na klucz drzwi pomiędzy moim a jego pokojem, a także pomiędzy tym ostatnim i salonem i klucze ze sobą zabrała.

– Za dużo ma na głowie dzisiejszej nocy – mówił – żeby się panią zajmować, przypuszcza zapewne, żeś we śnie pogrążona. Zauważą najpierw moją nieobecność, ale sądzę, że w tej chwili wiedzą już o naszej ucieczce.

Przypominam sobie, że na te słowa zaczęłam ją prosić, byśmy uciekały dalej, nie tracąc drogocennego czasu; ona jednak wcale nie zwracała uwagi na moje nalegania, tak była zajęta wyszukiwaniem kryjówki. Nie mogąc nic wynaleźć, zrozpaczone poszłyśmy dalej przed siebie. Góra osuwała się na dół i w biały dzień znalazłyśmy się w wąskiej dolinie. Rączy potok płynął z boku, o jakąś milę dalej widać było wznoszące się dymy z kominów położonej tam wioski; młyn wodny obracał w pobliżu swoje koło. Starając się ukrywać pod krzakami i drzewami, przeszłyśmy od młyna ku sklepionemu mostowi, który łączył zapewne wioskę z młynem.

– Tu będzie dobrze – rzekła i zeszłyśmy w zagłębienie, a wdrapawszy się na wystające kamienie, usiadłyśmy na nich schowane całkiem pod ochroną mostu. Amanda, usiadłszy nieco wyżej ode mnie, położyła moją głowę na swoich kolanach, potem nakarmiła mnie i sama się posiliła. Rozłożyła też swój obszerny szary płaszcz, przykrywając nas obie tak, żeby żadna jaśniejsza plama nie zdradziła naszej obecności. Siedziałyśmy w na wpół leżącej pozie, drżąc od zimna, rade, że przynajmniej możemy trochę wypocząć; czując przy tym, że najbezpieczniej dla nas siedzieć tak bez ruchu. Do naszej kryjówki pod sklepieniem mostu nie dochodził nigdy promyk słońca, dlatego panował tam taki chłód i wilgoć, iż obawiałam się rozchorować, zanim będziemy mogły stamtąd się ruszyć. W dodatku padał deszcz, toteż potok zasilany strumykami, sączącymi się z góry, wzbierał i zalewał kamienie.

Z chorobliwej drzemki, w którą wciąż zapadałam, budził mnie od czasu do czasu tętent koni, to ciągnących ciężary, to galopujących, przy czym wołania ludzkie zagłuszały szum wody. Nareszcie ściemniło się. Musiałyśmy brnąć przez potok, którego wody dochodziły nam prawie do kolan. Nawet Amanda zaczynała tracić odwagę.

– Musimy na noc znaleźć jakieś schronienie – rzekła, deszcz bowiem padał bez litości.

Nic jej na to nie odpowiedziałam, zdawało mi się, że jesteśmy skazane na śmierć, szło mi tylko o to, żeby jej nie towarzyszyło przerażające okrucieństwo ludzkie. Po chwili namysłu zaprowadziła mnie do młyna. Tak dobrze znane terkotanie koła, zapach i widok mąki pokrywającej naokoło wszystko, tak mi żywo przypomniały dawne czasy, że mi się przez chwilę wydawało, iż budzę się ze snu przykrego i że jestem w domu nad Neckarem.

Amanda zastukała do drzwi. Długo nam nic otwierano, nareszcie stary, słaby głos zapytał, kto stuka i czego żąda. Amanda odpowiedziała, że prosi o schronienie przed ulewą dla dwóch kobiet. Staruszka odrzekła podejrzliwym głosem, że nie jest pewna, czy nie ma mężczyzny na zewnątrz, i że nas nie wpuści. Po jakimś czasie jednak upewniwszy się, że są tylko dwie kobiety, otworzyła ciężkie drzwi z trudem i wpuściła nas do izby. Nie była to zła kobieta, tylko obawiała się swego pana, młynarza, który jej zakazał, żeby podczas jego nieobecności wpuszczała jakiegokolwiek mężczyznę, nie była pewną, czy się również nie będzie gniewał o wpuszczenie dwu kobiet, ale przecież trudno było nawet psa wypędzić na taką pogodę. Amanda z właściwym sobie sprytem poradziła jej, żeby nikomu o naszym przybyciu nie mówiła, to tym sposobem uniknie gniewu pana. Rzecz prosta, że nie o młynarza jej chodziło. Podczas rozmowy nie traciła czasu, lecz zdjęła szybko ze mnie przemoknięte ubranie i rozwiesiła je wraz z płaszczem, którym byłyśmy okryte, przy kominie, mocno ogrzewającym cały pokój, bo staruszka lubiła ciepło. Biedna ta istota ciągle do siebie mówiła, zastanawiając się nad tym, czy nie przekroczyła rozkazów swego pana. Ta jej gadatliwość budziła we mnie obawę, że nie potrafi naszego przybycia utrzymać w tajemnicy. Opowiedziała też nam, że młynarz poszedł dopomóc w poszukiwaniu dziedzica, pana de Poissy, którego zamek znajdował się tuż na górze, a który w wigilię dnia nie wrócił z polowania. Zarządzający tedy majątkiem, w obawie czy pana nie spotkał jakiś wypadek, prosił sąsiadów o przepatrywanie lasu i okolicy. Zwierzyła nam się także, że wolałaby znaleźć miejsce gospodyni w domu, gdzie by było więcej osób i służby, gdyż samotność i nadmiar pracy mocno dają jej się we znaki. Tak ciągle mówiąc to do nas, to do siebie, zasiadła do kolacji, wydzielonej widocznie tak skąpą ręką, że gdyby nawet była chciała, nie byłaby mogła nas poczęstować. Na szczęście myśmy tylko potrzebowały ogrzać przy kominie nasze zgrabiałe członki.

Po kolacji spać się babinie zachciało, a obawiała się zostawić nas same, dawała nam też do zrozumienia, że mogłybyśmy już sobie odejść. Deszcz i wicher srożył się jeszcze na dworze, toteż prosiłyśmy, żeby nam pozwoliła zostać gdziekolwiek, byle pod dachem. Wreszcie przyszła jej świetna myśl do głowy, kazała nam wejść po drabinie na strych, który się znajdował nad połową owej kuchni, w której siedziałyśmy. Nie było rady, trzeba było usłuchać, i znalazłyśmy się na rodzaju górki lub poddasza bez żadnej poręczy, która by chroniła od upadku na dół do kuchni. Był to strych dla służby. Była tam złożona pościel, paki, skrzynie, worki, zapasy jabłek i orzechów na zimę, paki ze starem ubraniem, połamane sprzęty i dużo innych rzeczy. Zaledwie weszłyśmy, kobieta chichocząc ściągnęła drabinę i, całkiem już bezpiecznie, usnęła, siedząc w oczekiwaniu swego pana. Rozłożyłyśmy tedy pościel i położyłyśmy się w wysuszonych ubraniach, w nadziei że się dobrze wyśpimy