Wesele hrabiego Orgaza - Roman Jaworski (dostęp do książek online txt) 📖

w carskiej Rosji. [przypis edytorski]

320. bakę świecić (przest. pot.) — mydlić oczy; pochlebiać, nadskakiwać komuś. [przypis edytorski]

321. antenat (z łac.) — przodek. [przypis edytorski]

322. brambrotowy — brunatnoczerwony. [przypis autorski]

323. tierra caliente — ziemia gorąca. [przypis autorski]

324. adobe (hiszp.) — cegła suszona na słońcu, która nie jest dodatkowo wypalana. [przypis edytorski]

325. Grito de dolores — krzyk boleści. [przypis autorski]

326. fiebre amarilla — żółta febra. [przypis autorski]

327. kleinia (bot.) — rodzina tropikalnych roślin z grupy sukulentów. [przypis edytorski]

328. galactodendron (bot.) — dziś: mlekowiec, zimozielone drzewo z sokiem mlecznym rosnące w tropikach obu kontynentów amerykańskich. [przypis edytorski]

329. arbol dela noche triste — drzewo smutnej nocy. [przypis autorski]

330. Cortez, właśc. Hernán Cortés (ok. 1485–1547) — hiszpański konkwistador, zdobywca Meksyku. [przypis edytorski]

331. Alkibiades (450–404 p.n.e.) — wódz i polityk ateński, w młodości uczeń Sokratesa; odegrał kluczową rolę w drugiej połowie wojny peloponeskiej; przystojny, bardzo uzdolniony i ambitny, prowadził wystawny tryb życia. [przypis edytorski]

332. szymliczek — koń jabłkowity. [przypis autorski]

333. bachorze (gw.) — brzuchy. [przypis autorski]

334. chiton — starożytny grecki strój codzienny: luźna szata wkładana bezpośrednio na ciało. [przypis edytorski]

335. efeb — w staroż. Grecji młodzieniec u progu dorosłości, 18–20 letni, przechodzący obowiązkowe szkolenie wojskowe; przen.: piękny młodzieniec. [przypis edytorski]

336. hierofanta — naczelnik kultu misteriów greckich. [przypis autorski]

337. na uściech — daw. forma Msc. lm; dziś: na ustach. [przypis edytorski]

338. kitarzysta — cytrzysta. [przypis autorski]

339. bandy — wstęgi. [przypis autorski]

340. pławina (gw.) — gałązka. [przypis autorski]

341. bobki (gw.) — łajno owcze. [przypis autorski]

342. ambary — spichrze. [przypis autorski]

343. paździory — poszycie. [przypis autorski]

344. Eurypides (ok. 480–406 p.n.e.) — dramaturg grecki, autor tragedii, uznawany za reformatora gatunku. [przypis edytorski]

345. τίς δ οίδεν εί ζήν τοΰθ ό κέκληται θανείν τό ζήν δέ θνήσκειν έστί (gr.) — Tis d oiden ei dzen tut ho kekletaj tanein, to dzen de tneskein esti? [przypis autorski]

346. czyli (daw.) — czy, czyż. [przypis edytorski]

347. transpirować (daw.) — pocić się; dziś o roślinach: wydzielać wodę w postaci pary wodnej. [przypis edytorski]

348. ubikacja (daw., z łac.) — miejsce; pomieszczenie. [przypis edytorski]

349. suspensorium (z łac. suspensus: zawieszony) — część zbroi rycerzy ochraniająca męskie genitalia, pełniący podobną rolę ochraniacz noszony przez sportowców lub przy chorobach jąder. [przypis edytorski]

350. camera obscura (łac.) — ciemna komnata; także nazwa prototypu aparatu fotograficznego: światłoszczelnej skrzynki z otworkiem, rzutującej obraz na jedną ze ścian. [przypis edytorski]

351. caveant (łac.) — niechaj baczą. [przypis autorski]

352. ne quid detrimenti capiat dominium regium (łac.) — aby szkody nie doznało królestwo. [przypis autorski]

353. frivolous — błahy, znikomy. [przypis autorski]

354. bramin — w hinduizmie, kapłan i nauczyciel, przechowujący świętą wiedzę. [przypis edytorski]

355. sadhu — hinduski wędrowny asceta, żyjący ściśle według zasad religii. [przypis edytorski]

356. na ścieżaj (gw.) — na oścież. [przypis edytorski]

357. afekt — emocja, silne i gwałtowne uczucie; daw.: uczucie, sympatia, miłość. [przypis edytorski]

358. mużyk (ros.) — chłop. [przypis edytorski]

359. nuggets — ziarnka złota. [przypis edytorski]

360. Syjam — ob. Tajlandia. [przypis edytorski]

361. orfejskie misteria — orfizm to staroż. nurt religijny o charakterze mistycznym, wywodzący swoje początki od mitycznego poety Orfeusza; w odróżnieniu od tradycyjnej religii greckiej propagował ascezę, posługiwał się świętymi pismami i charakteryzował się wiarą w istnienie boskiej i nieśmiertelnej duszy ludzkiej, uwięzionej w ciele, oraz we wcielanie się duszy po śmierci w inne ciała (wędrówka dusz). [przypis edytorski]

362. Lessing, Gotthold Ephraim (1729–1781) — niemiecki pisarz, dramaturg, krytyk literacki i teatralny, filozof, najwybitniejszy przedstawiciel literatury niemieckiego oświecenia; autor m.in. pism filozoficznych i teologicznych. [przypis edytorski]

363. kinematograf — aparat do rejestracji i projekcji na ekranie ruchomych obrazów, skonstruowany w 1895 przez braci A. i L. Lumière; pierwszy publiczny pokaz filmowy, w którym go wykorzystali, uznaje się za początek epoki kina; także: dawne określenie kina. [przypis edytorski]

364. Sowdepia (daw.) — pejoratywne określenie porewolucyjnej Rosji, później także Związku Radzieckiego, utworzone przez jej przeciwników z ros. Sowiet Dieputatow: Rada Delegatów. [przypis edytorski]

365. Lloyd George, David (1863–1945) — polityk brytyjski, premier Wielkiej Brytanii w latach 1916–1922. [przypis edytorski]

366. chargée d’affaires — pełnomocnik dyplomatyczny, dyplomata niższego stopnia. [przypis edytorski]

367. Curzon, George Nathaniel (1859–1925) — brytyjski arystokrata i polityk, znany jako lord Curzon; wicekról Indii (1899–1905), minister spraw zagranicznych (1919–1924). [przypis edytorski]

368. ordynat (daw.) — właściciel ordynacji: wielkiego, niepodzielnego rodowego majątku ziemskiego, przechodzącego z ojca na syna. [przypis edytorski]

369. deliberacje (daw.) — rozważania. [przypis edytorski]

370. apologia (gr.) — obrona, mowa obrończa. [przypis edytorski]

371. Briand, Aristide (1862–1932) — polityk francuski, wielokrotnie minister (gł. spraw zagranicznych), 11-krotnie premier; znany z zaangażowania w sprawy międzynarodowe; laureat Pokojowej Nagrody Nobla (1926). [przypis edytorski]

372. Poincaré, Raymond (1860–1934) — polityk francuski, pięciokrotny premier, prezydent Francji w latach 1913–1920. [przypis edytorski]

373. monsignore (wł.) — tytuł wysokich dostojników kościelnych we Włoszech. [przypis edytorski]

374. Herriot, Édouard (1872–1957) — francuski polityk i pisarz, przewodniczący Partii Radykalnej, trzykrotnie premier Francji (1924–1925, 1926 i 1932). [przypis edytorski]

375. Kemal Pasza, właśc. Mustafa Kemal, zw. Atatürk (1881–1938) — turecki polityk, wojskowy, mąż stanu, współtwórca i pierwszy prezydent Republiki Turcji (od 1923). [przypis edytorski]

376. Beneš, Edvard (1884–1948) — czeski polityk, minister spraw zagranicznych (1918–1935), premier (1921–1922), a następnie prezydent Czechosłowacji (1935–1938). [przypis edytorski]

377. Skirmunt, Konstanty (1866–1949) — polski polityk i dyplomata, minister spraw zagranicznych (1921–1922), poseł RP w Londynie (1922–1929), po podniesieniu rangi tej placówki ambasador RP (do 1934). [przypis edytorski]

378. mam na myśli Galicję w Polsce — akcja powieści rozgrywa się w Hiszpanii, której północno-zachodni region nosi nazwę Galicja. [przypis edytorski]

379. Nebukadnezar — występujący w Biblii król Babilonii Nabuchodonozor II (604–562 p.n.e.), który zdobył Jerozolimę, stolicę królestwa Judy, mianował jej nowego króla Sedecjasza, a później z powodu jego buntu zburzył miasto (587 p.n.e.) i uprowadził większość mieszkańców do Babilonii (początek tzw. niewoli babilońskiej Żydów). [przypis edytorski]

380. démarche (polit., fr.) — oświadczenie a. wystąpienie dyplomatyczne jednego państwa wobec drugiego w konkretnej sprawie. [przypis edytorski]

381. monster — potwór. [przypis autorski]

382. nie stało (daw.) — nie starczyło; zabrakło. [przypis edytorski]

383. ma barek we łbie — ma bzika, popadł w obłęd. [przypis autorski]

384. centuria (bot.) — tysiącznik, roślina z rodziny goryczkowatych. [przypis edytorski]

385. porcenelki — porcelanki, porcelanowe figurki. [przypis autorski]

386. dziamoli — narzeka. [przypis autorski]

387. zbarłożonych — porozrzucanych. [przypis autorski]

388. wykockać — wygrzać, wyhodować. [przypis autorski]

389. burdasi — chmurzy się. [przypis autorski]

390. poszudrać — skrobać się. [przypis autorski]

391. prystaw (ros.) — komisarz policji w carskiej Rosji w XIX w. [przypis edytorski]

392. gaspadin (ros., fonet.) — pan. [przypis edytorski]

393. Didko chyba znaje! (z ukr.) — Diabeł chyba wie. [przypis edytorski]

394. Kreszczatyk — ulica w Kijowie. [przypis autorski]

395. Razjeżżaja — ulica w Piotrogradzie. [przypis autorski]

396. fryga — wirująca zabawka dziecięca, rodzaj bączka. [przypis edytorski]

397. bogorób — wioskowy rzeźbiarz nabożnych figur. [przypis autorski]

398. ikonostas — element wystroju cerkwi prawosławnych: przegroda oddzielająca ołtarz od świątyni, ozdobiona dekoracyjnymi drzwiami oraz kilkoma rzędami ikon. [przypis edytorski]

399. ślozy — łzy. [przypis autorski]

400. ściemięży — ujarzmi. [przypis autorski]

401. ciuchtać — szukać. [przypis autorski]

402. Horpyna — bohaterka powieści Ogniem i mieczem Henryka Sienkiewicza: wiedźma mieszkająca w Czarcim Jarze. [przypis edytorski]

403. bogdanka (daw.) — ukochana. [przypis edytorski]

404. besztefranty — żarty. [przypis autorski]

405. bujniska — bujne trawy. [przypis autorski]

406. cytrynek — motyl pospolity. [przypis autorski]

407. szlafkamera (z niem. Schlafkammer) — izba sypialna; sypialnia. [przypis edytorski]

408. żmudzić (daw.) — marnować, trwonić czas. [przypis edytorski]

409. cierpota — cierpienie. [przypis autorski]

410. zakutłana — owinięta. [przypis autorski]

411. ciemrzą — ciemnieją. [przypis edytorski]

412. białka — żona. [przypis autorski]

413. chylądzią — chyłkiem. [przypis autorski]

414. ciarchę — ciężar. [przypis autorski]

415. boguwola — wywilga [dziś: wilga, ptak europejski]. [przypis autorski]

416. zakatrupi — zamorduje. [przypis autorski]

417. chudziara — chuda, cherlaczka. [przypis autorski]

418. brzydnica — choroba św. Walentego [epilepsja]. [przypis autorski]

419. ścieluchy — niski, karłowaty las szpilkowy. [przypis autorski]

420. turbować się (daw.) — martwić się. [przypis edytorski]

421. człowiectwa — człowieczeństwa. [przypis autorski]

422. dziwa się — przypatruje się. [przypis autorski]

423. jadłoba — troska, żal. [przypis autorski]

424. koczmołach — dziwoląg, potwór. [przypis autorski]

425. sadhus — fakir, derwisz wędrowny w Indiach. [przypis autorski]

426. kneippowskie sandały — sandały w stylu Sebastiana Kneippa (1821–1897), bawarskiego księdza, propagatora naturalistycznej metody leczenia, obejmującej hydroterapię, ćwiczenia, dietę i ziołolecznictwo. [przypis edytorski]

427. palica (reg.) — wielka pałka; laska. [przypis edytorski]

428. bachandria — zabawa taneczna. [przypis autorski]

429. impotens (łac.) — słaby, omdlały, niezdolny do działania; niepanujący nad sobą, gwałtowny, rozpasany. [przypis edytorski]

430. bałabajka — ruska gitara. [przypis autorski]

431. futor a. chutor (z ukr.) — pojedyncze gospodarstwo, oddalone od wsi; przysiółek. [przypis edytorski]

432. brandziucha — gorzałka. [przypis autorski]

433. drapoty — szamotanie się. [przypis autorski]

434. mołodec a. mołojec (z ukr.) — młody, dzielny mężczyzna; Kozak. [przypis edytorski]

435. czym duch — czym prędzej. [przypis autorski]

436. jamry — skargi. [przypis autorski]

437. bezhamulne — niepohamowane. [przypis autorski]

438. burzan (z ukr.) — chwast stepowy tworzący gęste zarośla. [przypis edytorski]

439. po ćmaku — po omacku. [przypis autorski]

440. rychtować (gw.) — oporządzać, przygotowywać; tu: doprowadzać do porządku. [przypis edytorski]

441. czyjaśka — czajka. [przypis autorski]

442. skażu (z ukr.) — powiem. [przypis edytorski]

443. biniocha — dziewczyna lekkiego prowadzenia się. [przypis autorski]

444. dłubek — guzdrała, człowiek nieudolny. [przypis autorski]

445. za durno (z ukr.) — za darmo; na próżno. [przypis edytorski]

446. ciarastwo — lichota. [przypis autorski]

447. birninia — fujarka pastusza. [przypis autorski]

448. charas — specjalny tytoń hinduski derwiszów. [przypis autorski]

449. Jivatma — dusza ludzka. [przypis autorski]

450. dziecka się — zabawia się dziecinnym sposobem. [przypis autorski]

451. mukti — zbawienie [w tradycjach hinduistycznych: wyzwolenie od cyklicznych, ponownych wcieleń na Ziemi i doświadczanego cierpienia materialnej egzystencji; red. WL]. [przypis autorski]

452. trafikant (daw.) – właściciel trafiki, sklepu z wyrobami tytoniowymi. [przypis edytorski]

453. Kirk-Kilisseh — ob. Kırklareli, miasto w europejskiej części Turcji, blisko granicy z Bułgarią. [przypis edytorski]

454. wedanta —