Wesele hrabiego Orgaza - Roman Jaworski (dostęp do książek online txt) 📖

href="part4.xhtml#anchor-123">123. behold! (ang.) — patrzcie! [przypis edytorski]

124. bastard — dziecko urodzone poza związkiem małżeńskim. [przypis edytorski]

125. gędźba (daw.) — akompaniament muzyczny do recytacji lub śpiewu; również samo granie lub śpiewanie. [przypis edytorski]

126. cny (przestarz.) — zacny, cnotliwy, prawy; szacowny. [przypis edytorski]

127. store for all thing — sklep ze wszystkim. [przypis autorski]

128. tympanon (archit.) — w architekturze antycznej: wewnętrzne trójkątne pole pomiędzy gzymsami frontonu; w architekturze romańskiej i gotyckiej: półkoliste lub ostrołukowe pole nad drzwiami, wypełnione rzeźbą lub płaskorzeźbą. [przypis edytorski]

129. Thunderstorm! — Do pioruna! [przypis autorski]

130. inklinacja i deklinacja — inklinacja: skłonność; w geodezji: nachylenie (kąt nachylenia); deklinacja: odmiana wyrazów przez przypadki i liczby; w geodezji: odchylenie (różnica pomiędzy azymutem magnetycznym a geograficznym). [przypis edytorski]

131. gończak — myśliwski pies gończy. [przypis edytorski]

132. pueblo — wioska czerwonoskórych. [przypis autorski]

133. indios bravos — dzicy. [przypis autorski]

134. squaw — kobieta indiańska. [przypis autorski]

135. master — pan. [przypis autorski]

136. hounds — szumowiny. [przypis autorski]

137. sella curulis (łac.) — krzesło kurulne, składany taboret o wygiętych, nożycowych nogach; w starożytnym Rzymie przysługiwało królom, a w okresie republiki wyższym urzędnikom. [przypis edytorski]

138. origo — powstanie czegoś, narodziny. [przypis autorski]

139. morganatyczny związek — zawierany przez członka rodziny królewskiej z osobą niższego stanu, która wraz z dziećmi nie dziedziczy majątku ani uprawnień do tronu. [przypis edytorski]

140. dandyzm — wyszukana elegancja zachowania i stroju, granicząca z ekstrawagancją. [przypis edytorski]

141. mariaż (daw., z fr.) — małżeństwo. [przypis edytorski]

142. Chimborazo i Jorullo — wulkany amerykańskie. [przypis autorski]

143. massa — pan. [przypis autorski]

144. water breakers — łamacze fal. [przypis autorski]

145. omłot — oddzielanie ziarna od słomy, młócenie. [przypis edytorski]

146. Pelagia noctiluca — zwierzątko połyskujące nocą na morzu [meduza świecąca; red WL]. [przypis autorski]

147. Pyrocystis noctiluca — roślina morska w nocy świecąca. [przypis autorski]

148. egzekwie — nabożeństwo odprawiane przy trumnie zmarłego. [przypis edytorski]

149. tapioka — rodzaj kaszy wyrabianej ze skrobi uzyskanej z bulw manioku jadalnego. [przypis edytorski]

150. sombrero — słomkowy, cienisty kapelusz meksykański. [przypis autorski]

151. mamai — ożywczy owoc amerykański o pomarańczowym miąższu i posmaku. [przypis autorski]

152. anona — również soczysty owoc południowej Ameryki. [przypis autorski]

153. dyzenteria — czerwonka, ostra choroba zakaźna jelit, której objawem jest uporczywa, krwawa biegunka. [przypis edytorski]

154. Bahama — tysiącmilowa mielizna na Atlantyku. [przypis autorski]

155. llano estaccado — pustynia pomiędzy Teksasem, Arizoną, Nowym Meksykiem a terytorium należącym do Indian. [przypis autorski]

156. el buono pastor — dobry pasterz. [przypis autorski]

157. Konfucjusz (551–479 p.n.e.) — chiński filozof, nauczyciel i reformator, twórca konfucjanizmu, doktryny filozoficzno-religijnej polegającej na założeniu, że przestrzeganie obowiązków i zachowywanie tradycji prowadzi do zbudowania idealnego społeczeństwa funkcjonującego w pokoju. [przypis edytorski]

158. Laozi a. Laotse (VI w. p.n.e.) — półlegendarny chiński filozof, współczesny Konfucjuszowi, twórca taoizmu, tradycyjnego chińskiego systemu filozoficznego i religijnego, autor Daodejing (daw. zapisywane jako Tao-te-king, Księga drogi i cnoty), jednej z najważniejszych chińskich ksiąg filozoficznych. [przypis edytorski]

159. Homo divinus — boski człowiek. [przypis autorski]

160. homo vulgaris — pospolitak. [przypis autorski]

161. krople laurowe — dawny środek uspokajający. [przypis edytorski]

162. apostata (z gr.) — odstępca; osoba, która porzuciła dotychczasową wiarę. [przypis edytorski]

163. absynt — wysokoprocentowy alkohol na bazie m.in. piołunu i anyżu, popularny w paryskich kręgach artystycznych przełomu XIX i XX w. [przypis edytorski]

164. tradesmen — dostawcy. [przypis autorski]

165. synekura (z łac. sine cura: bez troski, bez starań) — wygodne stanowisko, nie wymagające wysiłku, a zapewniające dostatnie życia. [przypis edytorski]

166. kondycje (daw., z łac.) — warunki. [przypis edytorski]

167. Golfstrom — Prąd Zatokowy, ciepły podpowierzchniowy prąd morski na północnym Atlantyku. [przypis edytorski]

168. Wunderful! — Nadzwyczajnie! [przypis autorski]

169. court of justice — sąd. [przypis autorski]

170. aryston (muz.) — domowa katarynka odtwarzająca muzykę z perforowanych płyt, popularna w XIX w. [przypis edytorski]

171. kalumet (z fr.) — fajka pokoju, obrzędowa fajka Indian północnoamerykańskich, palona podczas niektórych ceremonii religijnych, ważnych spotkań i uroczystości. [przypis edytorski]

172. konstabl — posterunkowy, policjant w Wielkiej Brytanii lub USA. [przypis edytorski]

173. pompier — strażak obsługujący pompę. [przypis edytorski]

174. sanhedryn — rada starszych stanowiąca najwyższy trybunał religijno-polityczny starożytnego Izraela. [przypis edytorski]

175. czaszka z Neandertalu — czaszka neandertalczyka, wymarłego przedstawiciela rodzaju Homo (człowiek), którego szczątki odkryto po raz pierwszy (1856) w dolinie Neandertal w Niemczech. [przypis edytorski]

176. rejent (daw.) — notariusz. [przypis edytorski]

177. pantanatos (z gr.) — wszechśmierć. [przypis edytorski]

178. digitalis (łac.) — naparstnica lekarska, roślina z rodziny babkowatych używana jako surowiec zielarski; ziela naparstnicy od XVIII w. używano w leczeniu niewydolności krążenia pochodzenia sercowego, obecnie wyłącznie pod kontrolą lekarza. [przypis edytorski]

179. meszty (daw.) — miękkie, lekkie pantofle. [przypis edytorski]

180. Isenheimski ołtarz — gotycko-renesansowy ołtarz w kościele w Isenheim w Alzacji, wykonany w l. 1506–1515 przez Matthiasa Grünewalda (malowane kwatery) i Niklausa von Hagenau (rzeźby korpusu ołtarza). Na jednej z bocznych tablic ołtarza namalowany jest św. Sebastian, męczennik. [przypis edytorski]

181. Cranach, Lucas (1472–1553) — niemiecki malarz i grafik, jeden głównych przedstawicieli niemieckiego renesansu. [przypis edytorski]

182. Dürer, Albrecht (1471–1528) — niemiecki malarz, rysownik, grafik i teoretyk sztuki, najwybitniejszy artysta niemieckiego renesansu. [przypis edytorski]

183. Zambos — rodzaj czerwonoskórych barwy ciemnej. [przypis autorski]

184. Orizaba — najwyższy szczyt gór meksykańskich (5700 m). [przypis autorski]

185. intermezzo (wł., muz.) — muzyczne przejście lub wstawka muzyczno-dramatyczna pomiędzy częściami większego dzieła. [przypis edytorski]

186. hebes (łac.) — tępy, ograniczony, tuman. [przypis edytorski]

187. myśliwiec (daw.) — myśliwy. [przypis edytorski]

188. szyldwach (daw., z niem.) — żołnierz na warcie, wartownik. [przypis edytorski]

189. kunktator (z łac.) — zwlekający, człowiek z rozmysłem odwlekający działanie. [przypis edytorski]

190. clou (fr.) — gwóźdź; przen.: główna atrakcja. [przypis edytorski]

191. Witebsk — miasto w płn.-wsch. części dzisiejszej Białorusi. [przypis edytorski]

192. burnus — rodzaj wierzchniego okrycia z kapturem, bez rękawów, najczęściej wełnianego, noszonego przez Arabów. [przypis edytorski]

193. Timbuktu — miasto w Mali, nad rzeką Niger, zał. w XI–XII w.; przez stulecia stanowiło centrum wymiany handlowej między Czarną Afryką a berberyjską i islamską Afryką Północną (a za jej pośrednictwem także z Europą); należało do najludniejszych i najbogatszych miast świata, było jednym z islamskich centrów akademickich; w 1591 zostało zdobyte przez ekspedycję marokańską, co w połączeniu z rozwojem handlu transatlantyckiego przyczyniło się do upadku jego znaczenia; w kulturze Zachodu funkcjonujące jako miejsce odległe, egzotyczne i tajemnicze. [przypis edytorski]

194. fakir (ar.) — tu w znaczeniu pierwotnym: wyznawca sufizmu, nurtu mistycznego w islamie, dążący jedynie do służenia Bogu; stąd w węższym znaczeniu: żebrzący ascetyczny mnich muzułmański. [przypis edytorski]

195. rozhowor (daw., reg.) — rozmowa. [przypis edytorski]

196. faktor (daw.) — pośrednik, handlarz. [przypis edytorski]

197. sâlik — derwisz [sâlik to wyznawca sufizmu, nurtu mistycznego w islamie; derwisz to członek bractwa sufickiego, w węższym znaczeniu: fakir, żebrzący ascetyczny mnich muzułmański; red. WL]. [przypis autorski]

198. âzâd — wolny. [przypis autorski]

199. madżzub — ekstatyk. [przypis autorski]

200. geszeft (z niem.) — interes, transakcja (często także w znaczeniu: sprawa finansowa nie całkiem legalna, wątpliwa moralnie). [przypis edytorski]

201. tanaita — wykładacz religijnych ksiąg żydowskich [dosł.: nauczyciel; tytuł żydowskich uczonych i komentatorów Biblii działających do roku 70 do 220, których wypowiedzi złożyły się na najstarszą część Talmudu zw. Miszną; red. WL]. [przypis autorski]

202. Miszna — dosłownie: nauka. Część główna żydowskich ksiąg religijnych. [przypis autorski]

203. Veracruz — nazwa znacząca: prawdziwy krzyż; w Hiszpanii ani Portugalii nie ma jednak takiego portu, najbardziej znane miasto o tej nazwie to Veracruz nad Zat. Meksykańską, główne miasto portowe Meksyku. [przypis edytorski]

204. giaur (daw.) — pogardliwe określenie nadawane przez muzułmanów innowiercom, zwłaszcza chrześcijanom; niewierny. [przypis edytorski]

205. cores — troski. [przypis autorski]

206. Piske Tosafot — obowiązujące przepisy talmudyczne w liczbie 5931. [przypis autorski]

207. goj — nie-Żyd (dosł.: naród). [przypis edytorski]

208. nokri — wrogowie [hebr. nokri jest synonimem słowa goj, tj. obcy, nie-Żyd; red. WL]. [przypis autorski]

209. Salam alejkum! (ar.) — pokój z Wami! (pozdrowienie arabskie). [przypis edytorski]

210. dżahanna — piekło [por. hebr. gehenna; red. WL]. [przypis autorski]

211. daddżal — Antychryst. [przypis autorski]

212. per longum, latum (łac.) — długo i szeroko. [przypis autorski]

213. farewell — szczęśliwej drogi. [przypis autorski]

214. Your servant — sługa pański. [przypis autorski]

215. nabab — przen.: wielki bogacz. [przypis edytorski]

216. wchodowy (daw.) — wejściowy. [przypis edytorski]

217. patio — wewnętrzny podwórzec hiszpańskiego domu, używany równocześnie jako główna sala przyjęć. [przypis autorski]

218. siklawa (reg.) — wodospad. [przypis edytorski]

219. Apis — w kulturze starożytnego Egiptu święty byk czczony w sanktuarium w Memfis, symbol siły i męstwa, uważany za wcielenie boga Ptaha lub Ozyrysa. [przypis edytorski]

220. pisma wyznania Konfucjusza: (...) pięć King i Szu cztery — Pięcioksiąg konfucjański (Wujing), zestaw przypisywanych Konfucjuszowi klasycznych dzieł literatury chińskiej, oraz Czteroksiąg konfucjański (Sishu), opracowany przez szkołę neokonfucjańską i zebrany w XII w. jako uzupełnienie Pięcioksięgu; łącznie stanowią klasyczne dzieła etyki i filozofii, pełniące w konfucjanizmie rolę podobną do Biblii w społeczeństwach zachodnich. [przypis edytorski]

221. Kojiki (wym.: kodziki) — najstarsze japońskie dzieło historiograficzne, spisane w 712 na rozkaz cesarzowej Gemmei, składające się trzech zwojów, przedstawiających kolejno: mity i legendy od samego stworzenia świata, dzieje pierwszego, legendarnego cesarza Japonii i panowania piętnastu kolejnych władców oraz dzieje osiemnastu kolejnych władców, panujących od IV w. do roku 628. [przypis edytorski]

222. divinatio (łac.) — tu: ubóstwienie. [przypis edytorski]

223. Pert em heru, czyli „wyjście poza dzień” — chodzi o zbiór staroegipskich tekstów religijnych znany powszechnie pod nadaną mu w XIX w. nazwą Księgi umarłych; faktycznie jego egipska nazwa oznacza: wyjście podczas dnia. [przypis edytorski]

224. Sanchuniathon — rzekomy fenicki autor trzech zaginionych dzieł, pierwotnie napisanych w języku fenickim, które przetrwały jedynie w częściowej parafrazie i streszczeniu za pośrednictwem greckiego tłumaczenia, wykonanego Filona z Byblos, szeroko cytowanego przez chrześcijańskiego biskupa Euzebiusza w dziele Praeparatio Evangelica (I, 9–10). Te nieliczne fragmenty stanowią najbardziej rozbudowane źródło literackie dotyczące religii fenickiej w języku greckim lub łacińskim; źródła fenickie zaginęły. [przypis edytorski]

225. θεών έν γούνασι (gr.) — Teon en gounasi: na kolanach bogów. [starożytne wyrażenie greckie, że coś „spoczywa na kolanach bogów”, oznacza: zależy od woli bogów (por. Homer, Iliada XVII 514, XX 435; Odyseja I 267, XVI 129; Diogenes Laertios Żywoty i poglądy słynnych filozofów. Diogenes VI 67; red. WL] [przypis autorski]

226. biedermeier — styl meblarstwa i wyposażenia wnętrz panujący w Niemczech i krajach Europy środkowej i wschodniej w 1. poł. XIX w., cechujący się wygodą i przytulnością. [przypis edytorski]

227. winograd — winorośl. [przypis edytorski]

228. Aurora (mit. rzym.) — bogini zorzy porannej. [przypis edytorski]

229. silentium (łac.) — milczenie. [przypis autorski]

230. Faun (mit. rzym.) — bóg płodności, pól i lasów, opiekun pasterzy, przedstawiany jako brodaty mężczyzna z koźlimi kopytami i rogami; utożsamiany z greckim Panem, któremu przypisywano dużą aktywność seksualną. [przypis edytorski]

231. Giesshübl — tu: marka butelkowanej wody