Wesele hrabiego Orgaza - Roman Jaworski (dostęp do książek online txt) 📖

w Toledo w Hiszpanii. [przypis edytorski]

4. ongi (daw.) — niegdyś, dawniej. [przypis edytorski]

5. Cervantes, Miguel de (1547–1616) — hiszpański pisarz renesansowy, autor Don Kichota (hiszp. Don Quijote). [przypis edytorski]

6. Zocodover — główny plac miejski w Toledo. [przypis edytorski]

7. pryncypalny (daw.) — główny, najważniejszy. [przypis edytorski]

8. opona — tu: opończa; szeroki i długi, obszerny płaszcz. [przypis edytorski]

9. flagelancki — związany z flagelantami, czyli biczownikami, członkami bractw religijnych, istniejących w XIII–XV w., praktykujących publiczne biczowanie się jako formę pokuty. [przypis edytorski]

10. aficionados — znawcy. [przypis autorski]

11. Ingleze! Ingleze! (hiszp.) — Anglik! Anglik! [przypis edytorski]

12. District of honourable lazy men — Dzielnica czcigodnych próżniaków. [przypis autorski]

13. puchero — najpopularniejsza potrawa hiszpańska. [przypis autorski]

14. kinematograf (daw.) — tu: kino. [przypis edytorski]

15. pomada — tłusty, pachnący środek kosmetyczny używany dawniej do smarowania włosów dla nadania im połysku i miękkości. [przypis edytorski]

16. Loteria de navidad — najpopularniejsze ciągnienie loterii państwowej w Madrycie w 22 dniu każdego grudnia. [przypis autorski]

17. azucarillo — cienka laseczka lodu z cukrem. [przypis autorski]

18. Escobar y Mendoza, Antonio (1589–1669) — hiszpański jezuita, autor prac z zakresu teologii moralnej, jeden z najsławniejszych kazuistów XVII w. [przypis edytorski]

19. liquidum non rumpit jejunium (łac.) — słodycz nie sprzeciwia się nakazom postu. [przypis autorski]

20. pesedów — dziś popr.: peset; peseta: dawna waluta hiszpańska, obowiązująca od 1868, w 2002 zastąpiona przez euro. [przypis edytorski]

21. recibis, volap — toreadorskie metody zadawania bykowi ciosu śmiertelnego. [przypis autorski]

22. Toro, Corcito, eviva! (hiszp.) — Niech żyje byk Corcito! [przypis edytorski]

23. veronica — sposób drażnienia byka za pomocą kapy toreadorskiej. [przypis autorski]

24. osromotniony (daw.) — okryty wstydem, hańbą. [przypis edytorski]

25. muleta — czerwona chusta matadora. [przypis autorski]

26. kotuch (daw.) — zagroda na ptaki domowe, kojec. [przypis edytorski]

27. nie masz (daw.) — nie ma, nie istnieje. [przypis edytorski]

28. humbug (ang.) — szeroko rozreklamowane oszustwo. [przypis edytorski]

29. pomnieć (daw.) — pamiętać, przypominać sobie. [przypis edytorski]

30. przeważna ilość (daw.) — przeważająca ilość, większość. [przypis edytorski]

31. przyłap — płytki podcień utworzony przez wysunięty okap wsparty na drewnianych słupach ustawionych bezpośrednio przy ścianie domu. [przypis edytorski]

32. lędźwie (daw.) — biodra i uda. [przypis edytorski]

33. Zuloaga y Zabaleta, Ignacio (1870–1945) — malarz hiszpański, łączył swobodną technikę impresjonizmu z tradycjami klasyki malarstwa hiszpańskiego; portretował m.in. modelkę Agustinę Escudero Heredię, La gitana Agustina (Cyganka Agustina). [przypis edytorski]

34. ichtiozaur (gr.: rybojaszczur) — wymarły, mezozoiczny gad morski, z kształtu przypominający rybę o długim pysku. [przypis edytorski]

35. ścisłymi związki (daw.) — dziś popr. forma N. lm: ścisłymi związkami. [przypis edytorski]

36. pampasy — południowoamerykańskie stepy. [przypis edytorski]

37. bukoliczny — sielankowy, idylliczny, pogodny. [przypis edytorski]

38. umizgi (daw.) — zabiegi mające na celu pozyskanie względów osoby płci odmiennej; flirt, zaloty. [przypis edytorski]

39. Dawid i Goliat — postaci biblijne; młody pasterz Dawid w pojedynku pokonał Goliata, olbrzymiego filistyńskiego wojownika, wyrzuconym z procy kamieniem. [przypis edytorski]

40. gwoli (daw.) — dla, z powodu, w celu. [przypis edytorski]

41. bajadera — hinduska tancerka świątynna. [przypis edytorski]

42. Tajo (hiszp.) — Tag, rzeka w Hiszpanii i Portugalii, najdłuższa na Płw. Iberyjskim; w jej zakolu leży miasto Toledo. [przypis edytorski]

43. Me case con un viejo... — Wyszłam za starca dla jego pieniążków (popularna piosenka portugalska). [przypis autorski]

44. pampuch — potworny grubas. [przypis autorski]

45. baśniaki — bajki, brednie. [przypis autorski]

46. Pogrzeb hrabiego Orgaza — obraz renesansowego malarza El Greca, stworzony w latach 1586–1588, jedno z arcydzieł sztuki europejskiej, zainspirowane legendą hiszpańską, powstałe dla kościoła Santo Tomé w Toledo. Zgodnie z legendą, kiedy w 1323 zmarł Don Gonzalo Ruiz z Toledo, zapisując w testamencie roczną rentę płaconą przez miasto Orgaz kościołowi Santo Tomé, w którym chciał zostać pochowany, podczas pogrzebu z nieba zstąpili św. Augustyn i św. Szczepan, by złożyć go do grobu. Rodzinie Gonzalo Ruiza nadano później tytuł hrabiowski, dlatego bohater legendy stał się powszechnie znany jako hrabia (hiszp. conde) Orgaz. [przypis edytorski]

47. elukubracja — utwór literacki lub inny tekst wypracowany mozolnie, ale bez talentu. [przypis edytorski]

48. wądół — wąska, głęboka dolina; wąwóz. [przypis edytorski]

49. Rembrandt, właśc. Rembrandt Harmenszoon van Rijn (1606–1669) — holenderski malarz i grafik okresu baroku, mistrz światłocienia. [przypis edytorski]

50. Corot, Jean Baptiste Camille (1796–1875) — malarz francuski, wybitny pejzażysta, wywarł znaczący wpływ na impresjonistów. [przypis edytorski]

51. Picasso, Pablo (1881–1973) — hiszpański malarz, grafik i rzeźbiarz, uznawany za jednego z najwybitniejszych artystów XX w., współtwórca nurtu malarstwa zwanego kubizmem. [przypis edytorski]

52. w cwingerze, luwrze czy el-prado — Zwinger: dawny królewski kompleks reprezentacyjny w centrum Drezna, od 1855 z monumentalnym budynkiem mieszczącym kolekcję cennych obrazów (Sempergalerie); Luwr: dawny pałac królewski w Paryżu, od 1793 muzeum sztuki; Prado: Museo del Prado, muzeum w Madrycie, utworzone w 1819 przez króla Ferdynanda VII. [przypis edytorski]

53. gigantomachia (mit. gr.) — walka gigantów z bogami olimpijskimi. [przypis edytorski]

54. dajmon (gr.) — demon; bóstwo. [przypis edytorski]

55. cyklopi (mit. gr.) — olbrzymi z jednym okiem na środku czoła; przypisywano im wzniesienie budowli z wielkich bloków skalnych. [przypis edytorski]

56. uporny (daw.) — dziś: uparty; pełen uporu. [przypis edytorski]

57. krotochwilny (przestarz.) — żartobliwy, śmieszny, zabawny. [przypis edytorski]

58. srom (daw.) — wstyd. [przypis edytorski]

59. debra (daw.) — zarośla; jar, parów. [przypis edytorski]

60. mameluk — w dawnych państwach muzułmańskich: niewolnik-żołnierz, szczególnie służący w gwardii przybocznej. [przypis edytorski]

61. tingiel (z niem., daw.) — podrzędny lokal gastronomiczno-rozrywkowy, miejsce występów piosenkarzy, tancerzy, striptizerek; także: tingel-tangel. [przypis edytorski]

62. monstre (fr.) — potwór, monstrum; olbrzymi, nadzwyczajny. [przypis edytorski]

63. brawędy — brednie. [przypis autorski]

64. birbant — próżniak i hulaka. [przypis edytorski]

65. ambaras (daw.) — trudność, kłopot. [przypis edytorski]

66. Howgh! — indiańskie słowo z języka lakota, używanego przez Dakotów (Siuksów), służące jako pozdrowienie; w popularnych powieściach Karola Maya używane przez mówiącego dla wskazania, że zakończył wypowiedź. [przypis edytorski]

67. satis est (łac.) — wystarczy. [przypis edytorski]

68. iuytso — zapewne chodzi o ju-jitsu, tradycyjną japońską sztukę walki wręcz, bez użycia broni. [przypis edytorski]

69. Westgoci — dziś popr.: Wizygoci, lud germański, odłam Gotów; w V w. najechali cesarstwo rzymskie, złupili Rzym i podbili płd.-zach. prowincje rzymskie, tworząc królestwo ze stolicą w Tuluzie, obejmujące płd.-zach. Galię i większość Hiszpanii; w pocz. VI w. wyparci z Galii przez Franków, przenieśli stolicę do Toledo (542); w VIII w. ich królestwo zostało podbite przez Arabów. [przypis edytorski]

70. Rex eris, si recte facias, si non, non eris (łac.) — Królem będziesz, gdy należycie działać będziesz, jeśli zaś nie, przepadniesz. [przypis autorski]

71. parch — strup na skórze wywołany chorobą grzybiczą. [przypis edytorski]

72. sanacja (z łac. sanatio) — uzdrowienie. [przypis edytorski]

73. absyda a. apsyda — półkoliste lub wieloboczne pomieszczenie dostawione do bryły świątyni i otwarte do jej wnętrza, zwykle zamykające prezbiterium, niekiedy nawę. [przypis edytorski]

74. établissement (fr.) — instytucja, placówka. [przypis edytorski]

75. grand — hiszpański arystokrata. [przypis edytorski]

76. tum (daw.) — kościół, świątynia, katedra. [przypis edytorski]

77. reminiscencja (z łac.) — przypomnienie, nawiązanie do czegoś wcześniejszego. [przypis edytorski]

78. konterfekt (daw.) — portret, wizerunek. [przypis edytorski]

79. zawisło (daw.) — tu: zależy. [przypis edytorski]

80. dezyderium (daw., z łac.) — dziś: dezyderat, rzeczowe żądanie, życzenie. [przypis edytorski]

81. snadnie (daw.) — łatwo. [przypis edytorski]

82. rerum humanarum executor omnipotens optimusque (łac.) — wszechmocny i najlepszy egzekutorze rzeczy ludzkich. [przypis autorski]

83. witriol — potoczna nazwa stężonego kwasu siarkowego. [przypis edytorski]

84. czeczota a. czeczotka — drewno, najczęściej brzozy, powstałe wskutek obrzęku pnia, o zmienionym układzie włókien i rysunku słojów, z plamkami i spiralnymi deseniami; cenione ze względu na swoją dekoracyjność. [przypis edytorski]

85. prysiud (ukr.) — przysiad, figura taneczna. [przypis edytorski]

86. kańczug — bicz z plecionego rzemienia osadzonego na krótkim kiju, narzędzie dyscyplinowania i wymierzania kary. [przypis edytorski]

87. tank (daw.) — czołg. [przypis edytorski]

88. junacki — właściwy junakowi, dzielny, śmiały. [przypis edytorski]

89. żubrowny — najgrubsze otręby. [przypis redakcyjny]

90. reptylia (z łac. reptilia) — gady. [przypis edytorski]

91. geometria wykreślna — dział geometrii zajmujący się przedstawianiem figur trójwymiarowych na płaszczyźnie za pomocą rzutowania na nią ich punktów; efekty takiego odwzorowania nazywa się rzutami. [przypis edytorski]

92. captif ballon (fr.) — balon na uwięzi. [przypis edytorski]

93. kulbaczyć — siodłać. [przypis edytorski]

94. subretka (daw.) — pokojówka. [przypis edytorski]

95. eklezja (gr.: zgromadzenie) — w starożytnej demokracji ateńskiej: Zgromadzenie Ludowe, zgromadzenie obywateli, będące najwyższą władzą w państwie; w chrześcijaństwie: Kościół jako zgromadzenie wyznawców. [przypis edytorski]

96. wszeteczny (daw.) — nierządny; bezwstydny, gorszący. [przypis edytorski]

97. flats ghost — widmo nizin. [przypis autorski]

98. vaquero — uzbrojony pastuch na koniu. [przypis autorski]

99. fideles — wierni wyznawcy. [przypis autorski]

100. kadawer (z łac., med.) — zwłoki ludzkie, ciało zmarłego człowieka. [przypis edytorski]

101. rail troublers — zbójcy kolejowi w Stanach Zjednoczonych. [przypis autorski]

102. kukluksy — od nazwy Ku Klux Klan, rasistowskiej organizacji funkcjonującej w USA, powstałej po zakończeniu wojny secesyjnej. [przypis edytorski]

103. vulgaris opinio (łac.) — pospolita opinia. [przypis edytorski]

104. froter — pracownik zajmujący się froterowaniem, polerowaniem wypastowanych podłóg. [przypis edytorski]

105. homunculus (łac.) — człowiek stworzony w sposób sztuczny, zwykle miniaturowy i bezpłciowy. [przypis edytorski]

106. gutaperka — substancja zbliżona do kauczuku, otrzymywana z soku drzewa gutaperkowego. [przypis edytorski]

107. romboid — daw.: równoległobok, którego boki przyległe nie są sobie równe, a kąty nie są proste; dziś: deltoid, czworokąt mający dwie pary boków sąsiednich równych. [przypis edytorski]

108. en face (fr.) — z przodu (z twarzą zwróconą w stronę patrzącego). [przypis edytorski]

109. czelny (daw.) — bezczelny, zuchwały. [przypis edytorski]

110. antropofagia (z gr.) — zjadanie ludzi, kanibalizm. [przypis edytorski]

111. bonanza — kopalnia srebra czy miedzi. [przypis autorski]

112. damn! (ang.) — cholera, psiakrew. [przypis edytorski]

113. Dostojewski, Fiodor (1821–1881) — wybitny powieściopisarz rosyjski, mistrz realistycznej prozy psychologicznej; autor m.in. powieści Idiota (1868), której głównym bohaterem jest prostoduszny i ufny młody książę Myszkin. [przypis edytorski]

114. greenfrog — zielona żabka, w przenośni używane przez traperów przezwisko: nowicjusz, pyszałek. [przypis autorski]

115. palingeneza — odradzanie się. [przypis edytorski]

116. Castle in the air – Zamek w powietrzu. [przypis autorski]

117. logos — słowo. [przypis autorski]

118. epos — opowieść. [przypis autorski]

119. pater familias (łac.) — ojciec rodziny. [przypis edytorski]

120. wynypać (gw.) — wyszukać, wyszperać. [przypis edytorski]

121. religioso — braciszek zakonny. [przypis autorski]

122. aksjom (daw.) — aksjomat: pewnik, niewzruszona zasada; aksjoma: daw. M. lm, dziś: aksjomaty. [przypis edytorski]