Wesele hrabiego Orgaza - Roman Jaworski (dostęp do książek online txt) 📖

jej rozwoju jako imperium kolonialnego. [przypis edytorski]

897. Cyd, właśc. Rodrigo (Ruy) Díaz de Vivar (ok. 1043–1099) — hiszpański bohater narodowy, rycerz kastylijski, bohater wielu ballad, wzór cnót rycerskich; w 1094 zdobył z rąk muzułmańskich Walencję, którą władał do aż śmierci. [przypis edytorski]

898. Hrabia Luny, właśc. Fadrique de Aragón (ok. 1401–1438) — hrabia miasta Luna w Hiszpanii, pretendent do korony Aragonii. [przypis edytorski]

899. Roderyk I — ostatni król Wizygotów, zginął w zakończonej klęską bitwie nad rzeką Guadelete (711), walcząc z muzułmanami, którzy zostali wezwani na pomoc do Hiszpanii przez syna i następcę jego poprzednika. [przypis edytorski]

900. cadyk (z hebr. dosł.: sprawiedliwy) — Żydzi zazwyczaj nazywają tak słynnych rabinów, uczonych, bogobojnych mężów słynących ze sprawiedliwości, dobroci i pobożności; także: charyzmatyczny przywódca duchowy chasydów. [przypis edytorski]

901. Vega, Lope de (1562–1635) — hiszpański poeta i dramaturg, twórca teatru narodowego, autor ponad 2000 sztuk. [przypis edytorski]

902. Medinilla, Baltasar Elisio de (1585–1620) — hiszpański poeta, przyjaciel dramatopisarza Lope de Vegi; urodził i zmarł w Toledo; niekiedy mylony ze współczesnym mu poetą Pedro (de) Medina Medinillą (zm. 1621), również z Toledo. [przypis edytorski]

903. Moreto y Cavana, Agustín (1618–1669) — hiszpański ksiądz i dramaturg, od 1654 mieszkający w Toledo. [przypis edytorski]

904. Zorrilla y Moral, José (1817–1893) — hiszpański poeta i dramaturg epoki romantyzmu. [przypis edytorski]

905. tum (daw.) — kościół, świątynia, katedra. [przypis edytorski]

906. castellum (łac.) — zamczysko. [przypis autorski]

907. tabernacolo dei gaudenti — ołtarzyk radości. [przypis autorski]

908. cigarral — pałacyk letni. [przypis autorski]

909. de buenavista — z pięknym widokiem. [przypis autorski]

910. epifity — pasożyty z lasów dziewiczych, rośliny mające korzenie w szczelinach kory, na drzewach butwiejących wskutek wilgoci i wiecznego braku słońca. [epifity najczęściej nie są pasożytami, rosną na innych roślinach, wykorzystując je jako podpory; red. WL] [przypis autorski]

911. the sovereign people (ang.) — lud suwerenny. [przypis autorski]

912. ESKIMOSY I GRENLANDCZYCY, JAKUTY, AJNOSY I KAMCZADAŁY... — dziś popr.: Eskimosi (Inuici) i Grenlandczycy, Jakuci, Ajnowie, Kamczadałowie, Finowie, Finowie, Estończycy, Liwowie, Lapończycy i Samojedzi, Ostiakowie, Turkmeni, Kirgizi, Ałtjczycy i Abakanowie. [przypis edytorski]

913. KAFRY, HOTENTOCI... — dziś popr.: Kafrowie (daw. nazwa płd. i wsch. ludów Bantu), Hotentoci, Buszmeni, Fulanie (Fulbe) i Nubijczycy, i Owaherero (Hererowie), i Tsuanowie. [przypis edytorski]

914. BERBERY, TUAREGI... — dziś popr.: Berberowie, Tuaregowie, Tibbu (Tubu), Koptowie, Abisyńczycy (Etiopczycy). [przypis edytorski]

915. CZIPEWAJE I IROKEZY (...) NATSZEZY — dziś popr.: Czipewejowie (Odżibwejowie), i Irokezi, i Algonkini, Siuksowie, Apacze (...) Naczezi. [przypis edytorski]

916. CZICZIMEKI, TOLTEKI, AZTEKI — dziś popr.: Chichimekowie, Toltekowie, Aztekowie. [przypis edytorski]

917. INKA Z PLEMIENIA KESZUA ORAZ AYMARA — dziś popr.: Inkowie z plemienia Keczua oraz Ajmara. [przypis edytorski]

918. MAYA LUB KWISZE ORAZ ARAWAKI — dziś popr.: Majowie lub Kicze (Quiché) oraz Arawakowie. [przypis edytorski]

919. CZIBEZA — dziś popr.: Czibcza. [przypis edytorski]

920. AUSTRALCZYCY I PAPUASY... — dziś popr.: Australijczycy i Papuasi, Polinezyjczycy, Batakowie z Sumatry, Dajakowie z Borneo, z Celebes Alfuru/ [a. Alifuru; powstałe w czasach kolonialnych ogólne określenie rdzennych mieszkańców archipelagu Moluków, którzy zachowują tradycyjne wierzenia] [przypis edytorski]

921. palo mulato — drzewo o wysokim pniu, z wiecznie zielonymi liśćmi, przypominające z oddali pinię. [przypis autorski]

922. in concluendo — przy wnioskowaniu. [przypis autorski]

923. saltus — skoki. [przypis autorski]

924. romitorio (wł.) — pustelnia, ustronie. [przypis autorski]

925. pronunciamenta — ogłoszenia, edykty. [przypis autorski]

926. Ecco vostro innamorato! Ecco padre nostro!... (wł.) — Oto ten, który zakochał się w was! Oto nasz ojciec! Jakiż on piękny, ta radość nasza! Niech go Bóg błogosławi! [przypis autorski]

927. Biały Gród — historyczne centrum rosyjskiej stolicy, Moskwy, otoczone białymi murami obronnymi, zbudowanymi w XVI w., zniszczonymi w czasie rządów Katarzyny Wielkiej i jej wnuka Aleksandra I. [przypis edytorski]

928. Mała Ententa — zawiązane na pocz. lat 20. XX w. między Czechosłowacją, Jugosławią a Rumunią porozumienie, przypieczętowane paktem w 1933 r., mające na celu przeciwstawianie się ewentualnym roszczeniom Habsburgów, Austrii i Węgier oraz wszelkim próbom powrotu do struktur daw. cesarstwa. [przypis edytorski]

929. Puerta del Camforon — jedna z bram Toleda. [przypis autorski]

930. Alkazar — historyczny zamek Toleda. [przypis autorski]

931. sztabskapitan — w Imperium Rosyjskim stopień oficerski pośredni między stopniem porucznika i kapitana. [przypis edytorski]

932. praporszczyk (z ros.) — w wojsku rosyjskim najniższy stopień oficera, odpowiednik chorążego. [przypis edytorski]

933. kronprinc (z niem. Kronprinz) — książę koronny, tytuł arystokratyczny nadawany dawniej następcom tronu w krajach niemieckojęzycznych. [przypis edytorski]

934. Ludendorff, Erich (1865–1937) — niemiecki generał i polityk, czołowy dowódca w czasie I wojny światowej, po wojnie związany z Hitlerem (był uczestnikiem puczu monachijskiego w 1923); autor książki Der Totale Krieg (Wojna totalna, 1935). [przypis edytorski]

935. Orgesz, właśc. Organisation Escheric — skrajnie prawicowa, nacjonalistyczna i monarchistyczna, paramilitarna organizacja niemiecka założona w 1920 przez Georga Eschericha, rozwiązana przez rząd Rzeszy w 1921; jej członkowie brali udział w walkach przeciwko Ślązakom w III Powstaniu śląskim; szacuje się, że u szczytu swoich wpływów liczyła ok. miliona członków. [przypis edytorski]

936. Action Française (fr.: Akcja Francuska) — francuskie czasopismo, wyd. 1899–1944 w Paryżu i skupiony wokół niego skrajnie prawicowy (nacjonalistyczny, monarchistyczny i antysemicki) ruch polityczny; podczas II wojny światowej Action Française współpracowała z rządem Vichy, niekiedy kolaborowała z Niemcami; w 1944 ruch rozpadł się, pismo zostało zamknięte przez rząd Charlesa de Gaulle’a. [przypis edytorski]

937. Poczajów — miasto w obwodzie tarnopolskim Ukrainy (do 1939 w granicach II Rzeczypospolitej), gdzie znajduje się Ławra Poczajowska, najważniejszy prawosławny klasztor na Wołyniu; stanowił on największe sanktuarium i ośrodek pielgrzymkowy Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego w okresie międzywojennym, zaś obecnie jest drugim, po Ławrze Peczerskiej w Kijowie, najważniejszym ośrodkiem prawosławnego życia monastycznego na Ukrainie. [przypis edytorski]

938. pałamar (daw.) — paramonar (prysłużnik), niższy posługacz cerkiewny; do jego obowiązków należy bicie w dzwony oraz pomoc podczas nabożeństwa, np. podawanie kadzielnicy, świecy, księgi. [przypis edytorski]

939. Wenizelos, Elefterios (1864–1936) — grecki polityk liberalny, prawnik, ośmiokrotny premier. [przypis edytorski]

940. archimandryta — przełożony prawosławnego klasztoru. [przypis edytorski]

941. parastas (gr.: czuwanie) — nabożeństwo żałobne w Kościołach chrześcijańskich obrządku wschodniego, w krajach liturgii cerkiewno-słowiańskiej nazywane panichidą. [przypis edytorski]

942. Niam-niam — najdziksza odmiana ludożerców afrykańskich. [Azande, lud zamieszkujący środkową Afrykę; red. WL] [przypis autorski]

943. burgżandarmy (z niem. burg: gród, miasto) — żandarmi miejscy. [przypis edytorski]

944. kaiser (niem.) — cesarz. [przypis edytorski]

945. Abongo, Aka-ka i Batwa — karły afrykańskie. [przypis autorski]

946. szmuklerski (daw.) — szmuglerski, związany z przemytem. [przypis edytorski]

947. związek kamelotów — Kameloci Króla (Camelots du Roi), francuska skrajnie prawicowa, paramilitarna organizacja młodzieżowa, utworzona w 1906 przez Ligę Akcji Francuskiej, rozwiązana w 1936. [przypis edytorski]

948. baon — skrót od „batalion”, jednostka organizacyjna wojska licząca ok. 700 żołnierzy, złożona z kilku kompanii. [przypis edytorski]

949. parnisty — parzysty. [daw.: stanowiący parę razem z jakimś drugim; red WL] [przypis autorski]

950. pedel (daw.) — woźny. [przypis edytorski]

951. Woodward, Arthur Smith (1864–1944) — angielski paleontolog, światowej klasy specjalista od ryb kopalnych, wielokrotnie nagradzany za prace z tego zakresu; jego reputacja została nadszarpnięta, gdy zaangażował się w identyfikację i badania nad przedstawioną w 1912 czaszką Człowieka z Piltdown, rzekomego „brakującego ogniwa” między małpą a człowiekiem, która okazała się oszustwem, co udowodniono w 1953. [przypis edytorski]

952. Société pour l’Aviation et ses Dérivés (SPAD) — francuska wytwórnia lotnicza produkująca samoloty używane podczas I wojny światowej i w okresie międzywojennym. [przypis edytorski]

953. Hispano-Suiza — przedsiębiorstwo działające w branży lotniczej i motoryzacyjnej, znany przedwojenny producent silników i luksusowych samochodów. [przypis edytorski]

954. Laśkiewicz, Teofil (1869–1925) — polski inżynier technolog, przemysłowiec i współwłaściciel „Zakładów Mechanicznych E. Plage i T. Laśkiewicz”, pierwszej polskiej wytwórni lotniczej, która produkowała samoloty od 1921 do 1935, kiedy została znacjonalizowana. [przypis edytorski]

955. Curtiss Aeroplane and Motor Company — amerykańskie przedsiębiorstwo produkujące samoloty; zał. w 1916, odniosło znaczący sukces rynkowy, w 1929 połączyło się z Wright Aeronautical, tworząc istniejącą do dziś spółkę Curtiss-Wright Corporation. [przypis edytorski]

956. bicykl — nazwa pierwszych rowerów. [przypis edytorski]

957. potopa (gw.) — potop. [przypis autorski]

958. powietrzyca (gw.) — wichura. [przypis autorski]

959. Ahaswer — Żyd Wieczny Tułacz, który według popularnej w Europie legendy miał znieważyć Chrystusa idącego na śmierć, za co został obarczony klątwą tułaczki po świecie. [przypis edytorski]

960. wyglądy (gw.) — otwory do wyglądania. [przypis autorski]

961. wiuwają (gw.) — powiewają. [przypis autorski]

962. Samuel ben Meir Ha-Lewi Abulafia (ok. 1320–1360) — skarbnik króla Kastylii i Leónu Piotra I Okrutnego; fundator synagogi El Transito w Toledo, którą po wygnaniu Żydów z Hiszpanii w 1492 przekształcono w kościół, pierwotnie pod wezwaniem św. Benedykta, od XVII w. Tránsito de Nuestra Señora, tj. Zaśnięcia Naszej Pani (Maryi). [przypis edytorski]

963. wieprzucha (reg.) — czarna porzeczka. [przypis edytorski]

964. stójkowy — w zaborze rosyjskim: niższy stopniem policjant. [przypis edytorski]

965. hekatomba — w staroż. Grecji ofiara składana bogom ze stu sztuk bydła; w przenośni każda wielka ofiara. [przypis edytorski]

966. sianowanie — koszenie siana. [przypis autorski]

967. augur — rzymski kapłan, który odczytywał wolę bogów na podstawie lotu ptaków i zjawisk atmosferycznych na niebie (błyskawice, grzmoty). [przypis edytorski]

968. pontifex (łac.) — kapłan. [przypis edytorski]

969. haruspex — kapłan wróżący z wnętrzności zwierząt ofiarnych. [przypis edytorski]

970. ex avibus (łac.) — z ptaków. [przypis edytorski]

971. auspicja — przepowiednie. [przypis autorski]

972. signum de coelo (łac.) — znak z nieba. [przypis autorski]

973. grocernia (z ang.) — sklep spożywczy. [przypis edytorski]

974. Bergson, Henri (1859–1941) — francuski filozof, przedstawiciel irracjonalizmu i intuicjonizmu, twórca koncepcji élan vital, czyli pędu życiowego. [przypis edytorski]

975. Wartenberg, Mścisław (1868–1938) — polski filozof, metafizyk. [przypis edytorski]

976. dossier (fr.) — zbiór dokumentów dotyczących jakiejś osoby lub sprawy. [przypis edytorski]

977. infułat — wyższy dostojnik kościelny, od infuły, czyli nakrycia głowy takich osób. [przypis edytorski]

978. fait accompli (fr.) — fakt dokonany. [przypis edytorski]

979. grynderstwo (z niem.) — pospieszne zakładanie przedsiębiorstw (głównie spółek akcyjnych i za pożyczone pieniądze) nastawionych na szybkie osiągnięcie wysokich zysków; zjawisko rozpowszechnione zwłaszcza w Niemczech w okresie 1871–1874. [przypis edytorski]

980. aport — wkład niepieniężny wnoszony do spółki, mający postać wartości niematerialnych (np. patentów) lub rzeczy, wyceniany jako określona wartość majątkowa. [przypis edytorski]

981. reptilia (z łac., biol.) — gady. [przypis edytorski]

982. mob (z ang.) — motłoch, tłuszcza, hałastra. [przypis edytorski]

983. tramp — włóczęga. [przypis autorski]

984. repetierowy — o broni palnej: powtarzalny, wielostrzałowy. [przypis edytorski]

985. sflażony — zabłocony, zaszargany. [przypis autorski]

986. siarowy — ładny, zgrabny. [przypis autorski]

987. rezerwacja (daw.) — rezerwat. [przypis edytorski]

988. rzędolić — gderać, zrzędzić. [przypis autorski]

989. tillandsia — roślina pnąca, opuszczająca jak gdyby siwą brodę. [pol.: oplątwa; red. WL] [przypis autorski]

990. ghost dance — taniec wojenny Indian. [ang. ghost dance to Tańca Ducha, wykonywany przez powstały w 1889 indiański ruch religijny, któremu nadano tę sama nazwę i który władze amerykańskie uznały za niebezpieczny; celem tańca było zjednoczenie z duchami zmarłych, którzy mieli pomóc w powstrzymaniu ekspansji białych, walcząc w imieniu żywych i przynieść pokój i jedność plemion; red. WL] [przypis autorski]

991. nabi — natchnieni kaznodzieje. [przypis autorski]

992. Ezechiel — biblijny prorok, autor Księgi Ezechiela. [przypis edytorski]

993. sofer — uczony pisarz z zakresu religii żydowskiej. [hebr. lm: soferim; red. WL] [przypis autorski]

994. Stary Zakon (daw.) — Stary Testament, judaistyczna część Biblii. [przypis edytorski]

995. sufi — wyznawca sufizmu, mistycyzmu islamskiego.