Ogniem i mieczem - Henryk Sienkiewicz (jak czytać książki txt) 📖
Krótki opis książki:
Ogniem i mieczem to pierwsza część pisanej ku pokrzepieniu serc Trylogii Henryka Sienkiewicza.
Autor przenosi czytelnika w siedemnasty wiek, w czas powstania Chmielnickiego na Ukrainie, podczas którego Rzeczpospolita mierzyła się z Kozakami zaporoskimi i Tatarami. Na tle tego konfliktu rozgrywa się również dramat miłosny — przeżywają go rozdzieleni Jan Skrzetuski i Helena Kurcewiczówna, w której ponadto zakochany do szaleństwa jest Bohun. Bohaterowie zostali przedstawieni na zasadzie kontrastu — Polacy, z Onufrym Zagłobą, Longinusem Podbipiętą i Michałem Wołodyjowskim na czele ukazani są jako dzielni, waleczni, honorowi obrońcy Ojczyzny. Przedstawicieli obozu wroga Sienkiewicz przedstawił w znacznie gorszym świetle.
Ogniem i mieczem ukazywało się w odcinkach w dziennikach „Słowo” i „Czas” w latach 1883–1884. W wersji książkowej wydane po raz pierwszy w 1884 roku w Warszawie.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Henryk Sienkiewicz
- Epoka: Pozytywizm
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Ogniem i mieczem - Henryk Sienkiewicz (jak czytać książki txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Henryk Sienkiewicz
— Stań, obejrzyj się, spójrz, zapatrz się, który posiadasz wiele, Równy będziesz temu, który nie ma nic, Bo ten sprawia, co wszystkim kieruje, sam Bóg miłościwie, Wszystkie nasze sprawy na swojej szali waży sprawiedliwie. Stań, obejrzyj się, spójrz, zapatrz się, który wysoko Umysł wznosisz, mądrości wiesz, szeroko, głęboko. [przypis redakcyjny]
1867. Stań, obernysia, hlań, zadywysia, kotory wojujesz (...) — zacytowane ułamki wyjęte są ze współczesnej pieśni zapisanej w Latopiscu, czyli Kroniczce Joachima Jerlicza. Wydawca przypuszcza, że pieśń ułożył sam Jerlicz, ale niczym przypuszczenia nie popiera. Chociaż z drugiej strony polonizmy, których się autor pieśni dopuścił, zdradzają jego narodowość. [przypis autorski]
1868. Stań, obernysia... kierujesz (z ukr.) — Stań, obejrzyj się, spójrz, zapatrz się, który wojujesz, Łukiem, strzałami, prochem, kulami i mieczem szermujesz, Bo też rycerze, kawalerowie przedtem bywali, Tym wojowali, od tegoż miecza sami umierali! Stań, obejrzyj się, spójrz, zapatrz się i zrzuć z serca butę, Odwracaj oka, który z Potoka idziesz na Sławutę. Niewinne dusze bierzesz za uszy, wolność odejmujesz, Króla nie znasz, o rady nie dbasz, sam sobie sejmujesz. Hej, walcz ze sobą, nie zapalaj się, bo tyś regimentarzem, Sam buławą w tym polskim kraju, jak sam chcesz, kierujesz. [przypis redakcyjny]
1869. Loquor latine (łac.) — władam łaciną, mówię po łacinie; znajomością łaciny odróżniała się szlachta od chłopów. [przypis redakcyjny]
1870. Bar — miasto i twierdza w środkowo-zach. części Ukrainy, położone nad rzeką Rów, ok. 60 km na południe od Chmielnika. [przypis redakcyjny]
1871. siła (starop.) — dużo, wiele. [przypis redakcyjny]
1872. simnadciat’ (ukr.) — siedemnastu. [przypis redakcyjny]
1873. esauł — oficer kozacki. [przypis redakcyjny]
1874. siła (starop.) — dużo, wiele. [przypis redakcyjny]
1875. fatigatus (łac.) — zmęczony. [przypis redakcyjny]
1876. cor, cordis (łac.) — serce; tu B. lm corda: serca. [przypis redakcyjny]
1877. Sicz Zaporoska — wędrowna stolica Kozaków Zaporoskich, obóz warowny na jednej z wysp dolnego Dniepru. [przypis redakcyjny]
1878. Kisiel, Adam herbu Kisiel (1600–1653) — wojewoda bracławski i kijowski, pan na Brusiłowie i Huszczy, ostatni prawosławny senator Rzeczypospolitej, negocjował z Kozakami podczas powstań Pawluka i Chmielnickiego. [przypis redakcyjny]
1879. Polesie — płn.-wsch. część Ukrainy. [przypis redakcyjny]
1880. Zasławski-Ostrogski, Władysław Dominik (1618-1656) — książę, koniuszy wielki koronny i starosta łucki, jeden z najbogatszych magnatów Korony. [przypis redakcyjny]
1881. Owrucz — miasto w płn. części Ukrainy, ok. 170 km na płn. zachód od Kijowa. [przypis redakcyjny]
1882. hetman litewski — godność hetmana wielkiego litewskiego piastował w 1648 r. Janusz Kiszka herbu Dąbrowa (1586–1653), a funkcję hetmana polnego litewskiego pełnił Janusz Radziwiłł młodszy herbu Trąby (1612–1655). [przypis redakcyjny]
1883. któren — dziś popr.: który. [przypis redakcyjny]
1884. przenieść — dziś: znieść. [przypis redakcyjny]
1885. impediment (z łac.) — przeszkoda, trudność. [przypis redakcyjny]
1886. zali (starop.) — czy. [przypis redakcyjny]
1887. przecz (starop.) — dlaczego. [przypis redakcyjny]
1888. Putywl — miasto położone nad rzeką Sejm w północno-wschodniej części Ukrainy, dwukrotnie oblegane przez wojska Jeremiego Wiśniowieckiego w czasie wojny smoleńskiej (1632–1634). [przypis redakcyjny]
1889. Starzec — rzeka na Ukrainie, nad którą rozegrała się bitwa pomiędzy zbuntowanymi Kozakami a wojskami Mikołaja Potockiego i Jeremiego Wiśniowieckiego, którzy dzięki temu zwycięstwu stłumili powstanie Ostranicy (1638). [przypis redakcyjny]
1890. Kumejki — miejscowość w centralnej części Ukrainy, miejsce bitwy, w której wojska Mikołaja Potockiego i Jeremiego Wiśniowieckiego pokonały zbuntowanych Kozaków, kładąc kres powstaniu Pawluka (1637). [przypis redakcyjny]
1891. vice-rex (łac.) — vice-król, zastępujący króla, regent, interrex; funkcję tę pełnił tradycyjnie prymas; w 1648 był nim Maciej Łubieński herbu Pomian (1572–1652). [przypis redakcyjny]
1892. Zbaraż — miasto w zachodniej części Ukrainy, ok. 120 km na wschód od Lwowa, ok. 15 km na płn. wschód od Tarnopola; w XVII w. rezydencja rodowa książąt Zbaraskich. [przypis redakcyjny]
1893. kupić się (daw.) — zbierać się, skupiać się. [przypis redakcyjny]
1894. dragonia — wojsko walczące pieszo, a poruszające się konno. [przypis redakcyjny]
1895. triarii (łac.) — żołnierze trzeciego szeregu, rezerwa. [przypis redakcyjny]
1896. dziewierz (starop.) — szwagier. [przypis redakcyjny]
1897. invidia (łac.) — zazdrość, zawiść. [przypis redakcyjny]
1898. Boże, Boże, odwróć ten kielich — nawiązanie do słów Jezusa Chrystusa, wypowiedzianych w modlitwie przed ukrzyżowaniem: „Ojcze, jeśli chcesz, zabierz ode Mnie ten kielich! Jednak nie moja wola, lecz Twoja niech się stanie!” (Łk 22, 42). [przypis redakcyjny]
1899. siła (starop.) — tu: bardzo. [przypis redakcyjny]
1900. Karol Ferdynand Waza (1613–1655) — książę, syn króla Zygmunta III Wazy (1566–1632), biskup wrocławski i płocki, kandydat do tronu polskiego w 1648 r., po śmierci Jeremiego Wiśniowieckiego opiekun jego syna, Michała Korybuta Wiśniowieckiego, przyszłego króla Polski. [przypis redakcyjny]
1901. infuła — nakrycie głowy biskupa. [przypis redakcyjny]
1902. Bar — miasto i twierdza w środkowo-zach. części Ukrainy, położone nad rzeką Rów, ok. 60 km na południe od Chmielnika. [przypis redakcyjny]
1903. z Tatary — dziś popr. forma N. lm: z Tatarami. [przypis redakcyjny]
1904. Połonne — miasto w centralnej części Ukrainy, ok. 70 km na płn. zachód od Chmielnika. [przypis redakcyjny]
1905. Konstantynów (dziś ukr.: Starokonstantyniw) — miasto w środkowo-zachodniej części Ukrainy, założone w XVI w. przez magnatów Ostrogskich, twierdza obronna przeciw najazdom tatarskim. [przypis redakcyjny]
1906. Konstantynów (dziś ukr.: Starokonstantyniw) — miasto w środkowo-zachodniej części Ukrainy, założone w XVI w. przez magnatów Ostrogskich, twierdza obronna przeciw najazdom tatarskim. [przypis redakcyjny]
1907. Połonne — miasto w centralnej części Ukrainy, ok. 70 km na płn. zachód od Chmielnika. [przypis redakcyjny]
1908. Zasławski-Ostrogski, Władysław Dominik (1618-1656) — książę, koniuszy wielki koronny i starosta łucki, jeden z najbogatszych magnatów Korony. [przypis redakcyjny]
1909. siła (starop.) — wiele. [przypis redakcyjny]
1910. towarzyszów — dziś popr. forma B. lm: towarzyszy. [przypis redakcyjny]
1911. dragonia — wojsko walczące pieszo, a poruszające się konno. [przypis redakcyjny]
1912. barwa — tu: mundur. [przypis redakcyjny]
1913. kolet (z fr. collet: kołnierz) — strój wojskowy ze skóry łosia lub wołu. [przypis redakcyjny]
1914. jednostajne (starop.) — jednolite, takie same. [przypis redakcyjny]
1915. Halt (niem.) — stać. [przypis redakcyjny]
1916. Vorwärts (niem.) — naprzód. [przypis redakcyjny]
1917. z Tatary — dziś popr. forma N. lm: z Tatarami. [przypis redakcyjny]
1918. hadko (z białorus.) — przykro, obrzydliwie. [przypis redakcyjny]
1919. kontrować (z łac.) — sprzeciwiać się. [przypis redakcyjny]
1920. Pferd (niem.) — koń. [przypis redakcyjny]
1921. Zbrucz — rzeka w zach. części Ukrainy, dopływ Dniepru; w latach 1921–1939 rzeka stanowiła granicę państwową między Polską a Związkiem Radzieckim. [przypis redakcyjny]
1922. Łaszcz Tuczapski, Samuel herbu Prawdzic (1588–1649) — strażnik wielki koronny, awanturnik, 236 razy skazany na banicję za najazdy na sąsiadów, ułaskawiony za zasługi wojenne. [przypis redakcyjny]
1923. wojewoda kijowski — Tyszkiewicz Łohojski, Janusz herbu Leliwa (1590–1649), magnat, polityk, wojewoda kijowski. [przypis redakcyjny]
1924. Krzywonos, Maksym (ukr. Krywonis, zm. 1648) — jeden z przywódców powstania Chmielnickiego, brał udział w bitwach pod Korsuniem i pod Piławcami, zdobył Bar, Krzemieniec i Połonne oraz Wysoki Zamek we Lwowie, gdzie zmarł kilka dni po bitwie. [przypis redakcyjny]
1925. czerń — tu: chłopstwo. [przypis redakcyjny]
1926. Bar — miasto i twierdza w środkowo-zach. części Ukrainy, położone nad rzeką Rów, ok. 60 km na południe od Chmielnika. [przypis redakcyjny]
1927. Sed iam nox humida... Incipiam (łac.) — tymczasem już noc wilgotna zasnuwa niebo i spadające gwiazdy namawiają do snów, ale jeśli tak wielka chęć poznać nasze przygody, zaczynam (cytat z Eneidy Wergiliusza; tłum. W.L.). [przypis redakcyjny]
1928. Korsuń (dziś ukr.: Korsuń-Szewczenkiwskij) — miasto na środkowej Ukrainie nad rzeką Roś, w średniowieczu zamek władców kijowskich, w XVII w. rezydencja Wiśniowieckich; w bitwie pod Korsuniem (1648) Kozacy Chmielnickiego wraz z Tatarami zwyciężyli wojska polskie. [przypis redakcyjny]
1929. arcana (łac.) — tajemnice, sekrety. [przypis redakcyjny]
1930. dywulgować (z łac.) — objaśnić, rozgłosić. [przypis redakcyjny]
1931. Czehryn a. Czehryń (ukr. Czyhyryn) — miasto na środkowej Ukrainie, położone nad Taśminą, dopływem środkowego Dniepru, jedna z najdalej wysuniętych twierdz Rzeczypospolitej. [przypis redakcyjny]
1932. piernacz — buława pułkownikowska kozacka, która zastępowała między Kozakami list żelazny, czyli dawała okazicielowi prawo swobodnego przejazdu i nietykalność. [przypis redakcyjny]
1933. Niżowi — Kozacy z Niżu; Niż a. Zaporoże — kraina poniżej porohów Dniepru, zamieszkana przez społeczność Kozaków zaporoskich. [przypis redakcyjny]
1934. ditki (ukr.) — dzieci. [przypis redakcyjny]
1935. żołnierzów — dziś popr. forma D. lm: żołnierzy. [przypis redakcyjny]
1936. sobaka (ukr.) — pies. [przypis redakcyjny]
1937. konserwować (z łac.) — zachowywać, zostawiać. [przypis redakcyjny]
1938. consuetudo altera natura (łac.) — przywzyczajenie jest drugą naturą. [przypis redakcyjny]
1939. Słucz — rzeka w płn.-zach. części Ukrainy, w dorzeczu Dniepru. [przypis redakcyjny]
1940. spisa — rodzaj włóczni; Kozacy używali najczęściej spis krótkich, z ostrymi grotami na obu końcach. [przypis redakcyjny]
1941. samopał — prymitywna broń palna, używana przez Kozaków w XVI i XVII w. [przypis redakcyjny]
1942. nosacizna — choroba bydła. [przypis redakcyjny]
1943. Pater noster qui es in coelis (łac.) — Ojcze nasz, któryś jest w niebie. [przypis redakcyjny]
1944. Sanctificetur nomen Tuum (łac.) — święć się imię Twoje. [przypis redakcyjny]
1945. Adveniat regnum Tuum (łac.) — przyjdź królestwo Twoje. [przypis redakcyjny]
1946. Fiat voluntas Tua (łac.) — bądź wola Twoja. [przypis redakcyjny]
1947. mężobójczy (daw.) — zabójczy, morderczy. [przypis redakcyjny]
1948. teatrum (łac.) — teatr, przedstawienie. [przypis redakcyjny]
1949. mięsopust (daw.) — ostatki, huczna zabawa ludowa na koniec karnawału. [przypis redakcyjny]
1950. padło (daw.) — trup, ścierwo. [przypis redakcyjny]
1951. synowica (daw.) — bratanica. [przypis redakcyjny]
1952. Braty ridnyje, spasajte (ukr.) — bracia kochani, ratujcie. [przypis redakcyjny]
1953. inflancki — pochodzący z Inflant; Inflanty (hist.) — kraina położona na północ od Litwy, na terenie dzisiejszej Łotwy i Estonii, zamieszkana przez potomków plemion bałtyckich i ugrofińskich, o kulturze z silnymi wpływami niemieckimi i szwedzkimi. [przypis redakcyjny]
1954. Pohybnesz (ukr.) — zginiesz. [przypis redakcyjny]
1955. batorówka — szabla husarska, rozpowszechniona w polskim wojsku za czasów Stefana Batorego; takie szable często były zdobione podobizną lub imieniem tego władcy. [przypis redakcyjny]
1956. pisanej — tu: zdobionej. [przypis redakcyjny]
1957. watażka — przywódca oddziału wolnych Kozaków lub herszt bandy rozbójników. [przypis redakcyjny]
1958. Puskaj (ukr.) — puść. [przypis redakcyjny]
1959. mołojec (ukr.) — młody, dzielny mężczyzna, zuch; tu: zbrojny, Kozak. [przypis redakcyjny]
1960. odzierżyć (daw.) — utrzymać. [przypis redakcyjny]
1961. Krzywonos, Maksym (ukr. Krywonis, zm. 1648) — jeden z przywódców powstania Chmielnickiego, brał udział w bitwach pod Korsuniem i pod Piławcami, zdobył Bar, Krzemieniec i Połonne oraz Wysoki Zamek we Lwowie, gdzie zmarł kilka dni po bitwie. [przypis redakcyjny]
1962. watażka — przywódca oddziału wolnych Kozaków lub herszt bandy rozbójników. [przypis redakcyjny]
1963. Niżowi — Kozacy z Niżu; Niż a. Zaporoże — kraina poniżej porohów Dniepru, zamieszkana przez społeczność Kozaków zaporoskich. [przypis redakcyjny]
1964. Niżowcy — wolni Kozacy z Niżu, tj. z Zaporoża. [przypis redakcyjny]
1965. hajdamaka (z tur.) — buntownik, rozbójnik, uczestnik któregoś z powstań chłopskich na Ukrainie w latach 1730–1770; tu: Kozak. [przypis redakcyjny]
1966. justycja (z łac.) — sprawiedliwość. [przypis redakcyjny]
1967. mołojec (ukr.) — młody, dzielny mężczyzna, zuch; tu: zbrojny, Kozak. [przypis redakcyjny]
1968. mogiła — tu: wzgórze, kopiec. [przypis redakcyjny]
1969. pohybel (ukr.) — zguba, śmierć. [przypis redakcyjny]
1970. esauł — oficer
Darmowe książki «Ogniem i mieczem - Henryk Sienkiewicz (jak czytać książki txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie
Dodaj komentarz
Uwagi (0)