Ogniem i mieczem - Henryk Sienkiewicz (jak czytać książki txt) 📖

Uwagi: 0

Słowa kluczowe:

Skarżyć się

Krótki opis książki:

Ogniem i mieczem to pierwsza część pisanej ku pokrzepieniu serc Trylogii Henryka Sienkiewicza.

Autor przenosi czytelnika w siedemnasty wiek, w czas powstania Chmielnickiego na Ukrainie, podczas którego Rzeczpospolita mierzyła się z Kozakami zaporoskimi i Tatarami. Na tle tego konfliktu rozgrywa się również dramat miłosny — przeżywają go rozdzieleni Jan Skrzetuski i Helena Kurcewiczówna, w której ponadto zakochany do szaleństwa jest Bohun. Bohaterowie zostali przedstawieni na zasadzie kontrastu — Polacy, z Onufrym Zagłobą, Longinusem Podbipiętą i Michałem Wołodyjowskim na czele ukazani są jako dzielni, waleczni, honorowi obrońcy Ojczyzny. Przedstawicieli obozu wroga Sienkiewicz przedstawił w znacznie gorszym świetle.

Ogniem i mieczem ukazywało się w odcinkach w dziennikach „Słowo” i „Czas” w latach 1883–1884. W wersji książkowej wydane po raz pierwszy w 1884 roku w Warszawie.

Przeczytaj książkę

Podziel się książką:

Autor: Henryk Sienkiewicz
Epoka: Pozytywizm
Rodzaj: Epika

Czytasz książkę online - «Ogniem i mieczem - Henryk Sienkiewicz (jak czytać książki txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Henryk Sienkiewicz

Idź do strony:

starszyzny kozackiej, po bitwie pod Konotopem (1659) pojmany przez Rosjan, zmarł w Rosji na zesłaniu. [przypis redakcyjny]

1759. perejasławski — dowódca perejasławskiego pułku Kozaków rejestrowych; Perejasław — miasto na środkowej Ukrainie, niedaleko Kijowa, w XVII w. ośrodek kozacki; w 1630 oblegane bez skutku przez polskiego hetmana Koniecpolskiego, w 1649 miejsce rokowań Polaków z Chmielnickim. [przypis redakcyjny]

1760. Prawdu każe (urk.) — prawdę mówi. [przypis redakcyjny]

1761. Neprawdu, bresze psia wira (z ukr.) — nieprawdę, kłamie psia wiara. [przypis redakcyjny]

1762. etc (łac. et caetera) — i tak dalej. [przypis redakcyjny]

1763. piernacz — buława, symbol władzy pułkownika kozackiego. [przypis redakcyjny]

1764. partyzant — tu: zwolennik, stronnik. [przypis redakcyjny]

1765. Czabanować wam — powinniście bydło paść. [przypis redakcyjny]

1766. rab (starop.) — niewolnik, sługa. [przypis redakcyjny]

1767. pan krakowski — hetman Mikołaj Potocki, zwany Niedźwiedzia Łapa, herbu Pilawa (ok. 1593–1651) piastował godność kasztelana krakowskiego. [przypis redakcyjny]

1768. bat’ko (ukr.) — ojciec. [przypis redakcyjny]

1769. kosz — obóz. [przypis redakcyjny]

1770. Dzikie Pola — stepowa kraina nad dolnym Dnieprem, w XVII w. prawie niezamieszkana, schronienie dla Kozaków, zbiegów i koczowników, pas ziemi niczyjej między Rzecząpospolitą a tatarskim Chanatem Krymskim. [przypis redakcyjny]

1771. Korsuń (dziś ukr.: Korsuń-Szewczenkiwskij) — miasto na środkowej Ukrainie nad rzeką Roś, w średniowieczu zamek władców kijowskich, w XVII w. rezydencja Wiśniowieckich; w bitwie pod Korsuniem (1648) Kozacy Chmielnickiego wraz z Tatarami zwyciężyli wojska polskie. [przypis redakcyjny]

1772. petyhorcy — średniozbrojna jazda w wojsku litewskim. [przypis redakcyjny]

1773. pidswynok (z ukr.) — prosiak. [przypis redakcyjny]

1774. Braty ridnyje, spasajte (ukr.) — bracia kochani, ratujcie. [przypis redakcyjny]

1775. niedrug (z ukr. nedruh) — wróg, nieprzyjaciel. [przypis redakcyjny]

1776. kontempt (z łac.) — obraza, pogarda, lekceważenie. [przypis redakcyjny]

1777. mołojec (ukr.) — młody, dzielny mężczyzna, zuch; tu: zbrojny, Kozak. [przypis redakcyjny]

1778. lud ognisty — artylerzyści. [przypis redakcyjny]

1779. komunik — jeździec, kawalerzysta. [przypis redakcyjny]

1780. Czerkasy — miasto na prawym brzegu środkowego Dniepru, położone ok. 200 km na płd. wschód od Kijowa. [przypis redakcyjny]

1781. Pawluk, Paweł własc. Michnowicz, Pawło (zm. 1638) — przywódca antypolskiego i antyszlacheckiego powstania kozackiego (1637), pokonany przez polskie wojska pod wodzą hetmana Mikołaja Potockiego i ścięty; akt kapitulacji podpisał Bohdan Chmielnicki jako pisarz wojska zaporoskiego. [przypis redakcyjny]

1782. Nalewajko, Semen (zm. w 1597) — ataman kozacki (znany również pod imieniem Seweryn), przywódca powstania przeciwko Rzeczypospolitej 1595–1596, pokonany przez hetmana Stanisława Żółkiewskiego i ścięty. [przypis redakcyjny]

1783. Łoboda, Hryhorij (zm. w 1596) — ataman kozacki, drugi przywódca powstania Nalewajki 1595–1596. [przypis redakcyjny]

1784. Ostranica własc. Jakiw Ostrianyn (zm. 1641) — hetman kozaków zaporoskich, przywódca powstania kozackiego przeciw Polakom w 1638 r. [przypis redakcyjny]

1785. Krzywonos, Maksym (ukr. Krywonis, zm. 1648) — jeden z przywódców powstania Chmielnickiego, brał udział w bitwach pod Korsuniem i pod Piławcami, zdobył Bar, Krzemieniec i Połonne oraz Wysoki Zamek we Lwowie, gdzie zmarł kilka dni po bitwie. [przypis redakcyjny]

1786. Raz maty rodyła (ukr.) — raz matka rodziła. [przypis redakcyjny]

1787. Wiśniowiecki reżet i ja budu; on wiszajet i ja budu (z ukr.) — Wiśniowiecki zabija i ja będę, on wiesza i ja będę. [przypis redakcyjny]

1788. zamkiw dobuwaty, byty, rizaty, wiszaty! Na pohybel im, biłoruczkym (z ukr.) — zamki zdobywać, bić, mordować, wieszać. Śmierć im, białorękim (tj. szlachcie). [przypis redakcyjny]

1789. Ja z toboju (ukr.) — ja z tobą. [przypis redakcyjny]

1790. Koli! Koli! (ukr. koły!) — bij, zabij! [przypis redakcyjny]

1791. samopał — prymitywna broń palna, używana przez Kozaków w XVI i XVII w. [przypis redakcyjny]

1792. Krzywonos, Maksym (ukr. Krywonis, zm. 1648) — jeden z przywódców powstania Chmielnickiego, brał udział w bitwach pod Korsuniem i pod Piławcami, zdobył Bar, Krzemieniec i Połonne oraz Wysoki Zamek we Lwowie, gdzie zmarł kilka dni po bitwie. [przypis redakcyjny]

1793. Białocerkiew a. Biała Cerkiew — miasto położone nad rzeką Roś, w centralnej części Ukrainy, ok. 80 km na południe od Kijowa, rezydencja Branickich. [przypis redakcyjny]

1794. Skwira — miasto w centralnej części Ukrainy, ok. 30 km na zachód od Białej Cerkwi. [przypis redakcyjny]

1795. Pohrebyszcze — miasto położone nad rzeką Roś w centralnej części Ukrainy, ok. 80 km na płd. zachód od Białej Cerkwi. [przypis redakcyjny]

1796. Machnówka — w XVII w. miasteczko, dziś wieś Komsomolskie w centralnej części Ukrainy, ok. 100 km na zachód od Białej Cerkwi. [przypis redakcyjny]

1797. kośba — koszenie trawy lub zboża; tu: rzeź. [przypis edytorski]

1798. Tyszkiewicz Łohojski, Janusz herbu Leliwa (1590–1649) — magnat, polityk, wojewoda kijowski. [przypis redakcyjny]

1799. poczet — orszak, słudzy, towarzyszący panu w podróżach. [przypis redakcyjny]

1800. oddziwić się — dziś: nadziwić się. [przypis redakcyjny]

1801. rękodajny — dworzanin, którego zadaniem było podawać rękę pani czy panu przy wysiadaniu z powozu, wstawaniu itp. [przypis redakcyjny]

1802. Zasławski-Ostrogski, Władysław Dominik (1618-1656) — książę, koniuszy wielki koronny i starosta łucki, jeden z najbogatszych magnatów Korony. [przypis redakcyjny]

1803. Periculum in mora (łac.: niebezpieczeństwo w zwłoce) — opóźniać jest niebezpiecznie. [przypis redakcyjny]

1804. fatigatus (łac.: zmęczony) — tu M. lm fatigati: zmęczeni. [przypis redakcyjny]

1805. Łubnie — miasto na Połtawszczyźnie, na śr.-wsch. Ukrainie, rezydencja książąt Wiśniowieckich. [przypis redakcyjny]

1806. molestacja (z łac.) — namawianie, zmuszanie. [przypis redakcyjny]

1807. puślisko — rzemień, który mocuje strzemię do siodła. [przypis redakcyjny]

1808. spectra (łac.) — zjawy. [przypis redakcyjny]

1809. Cunctator — Quintus Fabius Maximus Verrucosus Cunctator (ok. 280 p.n.e.–203 p.n.e.) – rzymski polityk i wódz, dyktator w czasie wojny z Kartagińczykami, prowadził wojnę na wyczerpanie, unikając otwartego starcia z Hannibalem; cunctator (łac.) — zwlekający. [przypis redakcyjny]

1810. Winnica — miasto w centralnej części Ukrainy, na wsch. Podolu. [przypis redakcyjny]

1811. Lityń — miasteczko w centralnej części Ukrainy, ok. 30 km na zachód od Winnicy. [przypis redakcyjny]

1812. Chmielnik — miasto położone nad rzeką Boh w centralnej części Ukrainy, ok. 50 km na płn. zachód od Winnicy, w XV–XVIII w. miasto należało do króla i spełniało funkcje obronne. [przypis redakcyjny]

1813. jasyr — jeńcy tatarscy. [przypis redakcyjny]

1814. chorowody — korowody. [przypis redakcyjny]

1815. komunik — jeździec. [przypis redakcyjny]

1816. prezydium (z łac. praesidium) — straż, zbrojna załoga. [przypis redakcyjny]

1817. Zaporożec — Kozak z Zaporoża. [przypis redakcyjny]

1818. czerń — tu: chłopstwo. [przypis redakcyjny]

1819. litaury — wielkie bębny wojskowe, kotły. [przypis redakcyjny]

1820. kunktator (łac. cunctator) — zwlekający, przesadnie ostrożny. [przypis redakcyjny]

1821. buzdygan (z tur.) — rodzaj broni, ozdobna pałka; w XVII w. symbol władzy oficera. [przypis redakcyjny]

1822. koncerz — długi miecz, przeznaczony raczej do kłucia niż do cięcia. [przypis redakcyjny]

1823. Ludy, spasajtes (ukr.) — ludzie, ratujcie się. [przypis redakcyjny]

1824. samopał — prymitywna broń palna, używana przez Kozaków w XVI i XVII w. [przypis redakcyjny]

1825. spisa — rodzaj włóczni; Kozacy używali najczęściej spis krótkich, z ostrymi grotami na obu końcach. [przypis redakcyjny]

1826. wojewoda — Tyszkiewicz Łohojski, Janusz herbu Leliwa (1590–1649), magnat, polityk, wojewoda kijowski. [przypis redakcyjny]

1827. statura (z łac.) — wzrost. [przypis redakcyjny]

1828. towarzysz — tu: rycerz, szlachcic, służący w wojsku. [przypis redakcyjny]

1829. watażka — przywódca oddziału wolnych Kozaków lub herszt bandy rozbójników. [przypis redakcyjny]

1830. potrzeba (daw.) — bitwa. [przypis redakcyjny]

1831. awansowały (z łac.) — szły naprzód. [przypis redakcyjny]

1832. rum (z niem. Raum) — przestrzeń, miejsce. [przypis redakcyjny]

1833. gindżał a. kindżał — długi nóż, często zakrzywiony. [przypis redakcyjny]

1834. charakternik (z ukr.) — czarownik. [przypis redakcyjny]

1835. kulbaka — wysokie siodło. [przypis redakcyjny]

1836. z Tatary — dziś popr. forma N. lm: z Tatarami. [przypis redakcyjny]

1837. czczy — pusty. [przypis redakcyjny]

1838. otaborzyć się — spakować się, przygotować się do drogi. [przypis redakcyjny]

1839. regimentarz — zastępujący hetmana; w 1648 r., po wzięciu hetmanów do niewoli przez Tatarów, regimentarzami zostali Władysław Dominik Zasławski-Ostrogski (1618–1656), Aleksander Koniecpolski (1620–1659) i Mikołaj Ostroróg (1593–1651). [przypis redakcyjny]

1840. fakcja (z łac.) — stronnictwo. [przypis redakcyjny]

1841. Krzywonos, Maksym (ukr. Krywonis, zm. 1648) — jeden z przywódców powstania Chmielnickiego, brał udział w bitwach pod Korsuniem i pod Piławcami, zdobył Bar, Krzemieniec i Połonne oraz Wysoki Zamek we Lwowie, gdzie zmarł kilka dni po bitwie. [przypis redakcyjny]

1842. błahoczestywy (z ukr: pobożny, prawowierny) — prawosławny. [przypis redakcyjny]

1843. Połonne — miasto w centralnej części Ukrainy, ok. 70 km na płn. zachód od Chmielnika. [przypis redakcyjny]

1844. siła (starop.) — wiele, dużo. [przypis redakcyjny]

1845. Kisiel, Adam herbu Kisiel (1600–1653) — wojewoda bracławski i kijowski, pan na Brusiłowie i Huszczy, ostatni prawosławny senator Rzeczypospolitej, negocjował z Kozakami podczas powstań Pawluka i Chmielnickiego. [przypis redakcyjny]

1846. Gajusz Mariusz (156–86 p.n.e.) — rzymski wódz i mąż stanu, zwany przez Plutarcha trzecim założycielem Rzymu, reformator armii rzymskiej, zwycięzca wielu wojen, wuj Juliusza Cezara (100–44 p.n.e.). [przypis redakcyjny]

1847. ukontentować (z łac.) — zadowolić, spełnić jego żądania. [przypis redakcyjny]

1848. kontentacja (z łac.) — spełnienie żądań, zadośćuczynienie. [przypis redakcyjny]

1849. interregnum (łac.) — bezkrólewie, czas pomiędzy śmiercią władcy a koronacją następcy. [przypis redakcyjny]

1850. kontempt (z łac.) — pogarda, lekceważenie. [przypis redakcyjny]

1851. (...) a pan Kisiel w Huszczy kontentację dla tego nieprzyjaciela obmyślają (...) — w tym czasie pisał książę do wojewody bracławskiego, między innymi, co następuje: „O, raczej było umierać potrzeba aniżeli takich doczekać czasów, które sławę tych zacnych narodów tak turpiter deformarunt et irreparabile [(łac.) szpetnie zhańbili i niepowetowane; red. WL.] zostawili w synach koronnych damnum [(łac.) straty; red. WL.].” A w końcu listu znajduje się dopisek: „Jeżeli za zniesieniem wojska kwarcianego i pobraniem hetmanów do więzienia kontentację otrzyma Chmielnicki i przy dawnych wolnościach zostawać będzie z tym hultajstwem, ja w tej ojczyźnie wolę nie żyć i nam lepsza rzecz umierać, aniżeliby pogaństwo i hultajstwo miało nam panować.” Księga pamiętnicza, 28, 55. [przypis redakcyjny]

1852. veto (łac.) — nie pozwalam. [przypis redakcyjny]

1853. Krzywonos, Maksym (ukr. Krywonis, zm. 1648) — jeden z przywódców powstania Chmielnickiego, brał udział w bitwach pod Korsuniem i pod Piławcami, zdobył Bar, Krzemieniec i Połonne oraz Wysoki Zamek we Lwowie, gdzie zmarł kilka dni po bitwie. [przypis redakcyjny]

1854. Konstantynów (dziś ukr.: Starokonstantyniw) — miasto w środkowo-zachodniej części Ukrainy, założone w XVI w. przez magnatów Ostrogskich, twierdza obronna przeciw najazdom tatarskim. [przypis redakcyjny]

1855. sto — dziś popr.: stu. [przypis redakcyjny]

1856. semen (daw.) — Kozak na czyjejś służbie, żołnierz. [przypis redakcyjny]

1857. wojna trzydziestoletnia (1618–1648)— konflikt na terenie Rzeszy niemieckiej pomiędzy protestantami niemieckimi, wspieranymi m.in. przez Szwedów a katolicką dynastią Habsburgów. [przypis redakcyjny]

1858. strzelba — tu: broń palna. [przypis redakcyjny]

1859. subordynacja (z łac.) — posłuszeństwo, wierność rozkazom. [przypis redakcyjny]

1860. watah — luźna grupa lub oddział Kozaków lub Tatarów. [przypis redakcyjny]

1861. niewywczas — brak odpoczynku i wygód. [przypis redakcyjny]

1862. folga — odpoczynek, ulga. [przypis redakcyjny]

1863. rezun (z ukr.) — siepacz, zabójca. [przypis redakcyjny]

1864. siła (starop.) — dużo, wiele. [przypis redakcyjny]

1865. spisa — rodzaj włóczni; Kozacy używali najczęściej spis krótkich, z ostrymi grotami na obu końcach. [przypis redakcyjny]

1866. Stań, obernysia... szyroko, hłuboko (z ukr.)