Hrabia Monte Christo - Aleksander Dumas (ojciec) (biblioteka szkolna online .txt) 📖

D’Avrigny ocucił natychmiast prokuratora, który w tym grobowym pokoju wyglądał niczym drugi trup.

— O, śmierć jest w moim domu! — zawołał Villefort.

— Niech pan raczej powie: zbrodnia — odrzekł lekarz.

— Panie d’Avrigny! — zawołał Villefort. — Nie potrafię wyrazić tego, co się w tej chwili we mnie dzieje: bo ogarnia mnie groza, boleść i szaleństwo zarazem.

— Zapewne — rzekł lekarz z imponującym spokojem. — Ale zdaje mi się, że najwyższy czas, abyśmy zaczęli działać; nadszedł czas, byśmy powstrzymali ten strumień śmierci. Co do mnie, nie potrafię już dłużej w żaden sposób ukrywać takiej tajemnicy, nie mogąc mieć nadziei, że sprawiedliwości stanie się zadość i że społeczeństwo pomści śmierć ofiar.

Villefort rozejrzał się wokół ponurym wzrokiem.

— I to w moim domu! — wyszeptał. — W moim domu!

— Ależ panie prokuratorze — rzekł lekarz. — Niech pan będzie człowiekiem. Pan przecież zna się na prawie, to może panu przynieść zaszczyt, ale będzie pan musiał się zdobyć na całkowitą ofiarę.

— Pan mnie przeraża, doktorze! Ofiara! Podejrzewa pan kogoś?

— Nie podejrzewam nikogo; śmierć puka do pańskich drzwi, wchodzi, ale nie błądzi na ślepo, tylko z rozmysłem przechodzi z pokoju do pokoju. A ja podążam ciągle w ślad za nią, rozpoznaję jej kroki! Sięgam do mądrości starożytnych, i błądzę po omacku; bo moja przyjaźń i szacunek dla pana i pańskiej rodziny są jak opaska, która przesłania moje oczy. Ale jednak...

— Niech pan mówi, niech pan mówi, doktorze, ja znajdę odwagę.

— Trzeba znaleźć tego, komu zbrodnia przyniesie korzyść, mówi zasada prawa.

— Doktorze — zawołał Villefort. — Doktorze, ileż razy sprawiedliwość ludzką zmyliły te okropne słowa! Nie wiem, nie wiem, ale zdaje mi się, że ta zbrodnia...

— Przyznaje pan więc w końcu, że miała tu miejsce zbrodnia?

— Tak, przyznaję. Cóż począć. Rzecz nie ulega wątpliwości, proszę pozwolić mi jednak mówić dalej. Zdaje mi się, że ta zbrodnia spada przede wszystkim na mnie, a nie na ofiary. Mam przeczucie, że za tymi wszystkimi klęskami innych, czai się moja klęska.

— O człowieku — wyszeptał lekarz — najbardziej egoistyczny ze wszystkich zwierząt, najbardziej egocentryczny ze wszystkich stworzeń. Zawsze zdaje ci się, że Ziemia kręci się tylko wokół ciebie, że słońce świeci wyłącznie dla ciebie, że śmierć zbiera żniwo tylko dla ciebie. Mrówko, co złorzeczysz Bogu z wierzchołka trawy! Czy ci, co stracili życie, nic nie stracili? Pani de Saint-Méran, pan de Saint-Méran, pan Noirtier...

— Jak to pan Noirtier?

— A tak! Czy według pana, komuś zależało na śmierci tego biednego sługi? Wcale nie. Jak Poloniusz u Szekspira, on zginął za kogoś innego. To dla pana Noirtier została przygotowana lemoniada i to on, a nie kto inny, według logicznego porządku, miał ją wypić jako pierwszy. Służący napił się jej przypadkiem, i chociaż umarł Barrois, umrzeć miał pan Noirtier.

— Dlaczego więc nie umarł ojciec?

— Już to panu mówiłem kiedyś w ogrodzie, po śmierci pani de Saint-Méran. Jego ciało jest uodpornione na tę truciznę. Dawka, która dla niego jest nieszkodliwa, dla innego jest śmiertelna; ponieważ nikt nie wie, nawet morderca, że od roku leczę brucyną paraliż pana Noirtier, zbrodniarz zaś jest przekonany, a doświadczenie go w tym upewniło, że brucyna jest najgwałtowniejszą trucizną.

— O mój Boże! Mój Boże! — zawołał Villefort, załamując ręce.

— Szukajmy tylko śladu zbrodniarza; on zabił pana de Saint-Méran... Gotów jestem przysiąc, że tak było. Wszystkie symptomy, o których mi mówiono, w pełni zgadzają się z tymi, które widziałem na własne oczy.

Villefort poddał się i wydał z siebie bolesny jęk.

— Zabił pana de Saint-Méran — powtórzył lekarz — zabił panią de Saint-Méran: po nich dziedziczy podwójny spadek.

Villefort otarł czoło oblane potem.

— Pan Noirtier — ciągnął bezlitośnie lekarz. — Pan Noirtier sporządził niegdyś testament, w którym przeznaczył cały swój majątek dla ubogich, a nie dla pana lub pańskiej rodziny. Trudno było wtedy czegokolwiek od niego oczekiwać, więc zostawiono go w spokoju. Ale gdy tylko zniszczył swój pierwszy testament i sporządził drugi, z obawy, aby nie zdążył sporządzić trzeciego, zadaje mu się śmiertelny cios. Jak mi się zdaje, drugi testament został zrobiony przedwczoraj; sam pan więc widzi, że czasu się tu nie traci.

— Litości, panie d’Avrigny! Ulituj się nad moją córką! — zawołał stłumionym głosem Villefort.

— Sam pan widzi, że to pan, a nie ja, wymienił jej imię. Pan, jej ojciec!

— Miej litość nad Valentine! Przecież to niemożliwe! Wolałbym już oskarżyć samego siebie! Valentine ma serce czyste jak kryształ, to lilia niewinności!

— Panie prokuratorze! Żadnej litości, bo zbrodnia jest oczywista. Panna de Villefort sama zapakowała lekarstwa, które zostały posłane panu de Saint-Méran i pan de Saint-Méran umarł. Panna de Villefort sama przyrządziła napar z ziół dla pani de Saint-Méran i pani de Saint-Méran umarła. Panna de Villefort wzięła z rąk Barrois, który musiał wyjść, karafkę lemoniady, przygotowaną dla pana Noirtier i starzec cudem tylko uszedł z tego z życiem. To panna de Villefort jest winowajczynią! To ona jest trucicielką! Panie prokuratorze, oskarżam pannę de Villefort winną zbrodni; niech pan czyni swoją powinność.

— Doktorze, już się panu nie sprzeciwiam, nie bronię się, i wierzę panu; jednak przez litość, niech pan oszczędzi moje życie, mój honor!

— Panie de Villefort — powiedział lekarz z rosnącą siłą. — Zdarzają się okoliczności, kiedy nie oglądam się na ludzkie względy. Gdyby pana córka popełniła tylko pierwszą zbrodnię i gdybym zobaczył, że planuje następną, powiedziałbym wówczas: „Proszę ją przestrzec, proszę ją ukarać, niech spędzi resztę życia w jakimś klasztorze, niech płacze i modli się”. Gdyby popełniła drugą zbrodnię, powiedziałbym panu: „Panie de Villefort, oto trucizna, na którą nie ma żadnego antidotum, nagła jak myśl, szybka jak błyskawica, śmiertelna jak uderzenie piorunem; daj jej tę truciznę i każ jej ją zażyć, polecając duszę Bogu. W ten sposób ocali pan swój honor i życie, ponieważ ona przyjdzie także do pana. Już ją widzę, jak czule przemawiając, z obłudnym uśmiechem zbliża się do pańskiego łóżka. Biada panu, panie de Villefort, jeśli nie uderzy pan pierwszy!”. Oto, co bym panu powiedział, gdyby zabiła ona te dwie osoby. Ale jej oczy oglądały trzy agonie, była świadkiem trzech śmierci, klęczała przy trzech trupach; taka trucicielka musi zostać ukarana! Pan mówi o swoim honorze? Niech pan zrobi, jak mówię, a czeka pana nieśmiertelność!

Villefort padł na kolana.

— Proszę posłuchać — rzekł — nie jestem tak silny jak pan, ale pan też by nie był, gdyby nie chodziło tu o moją Valentine, ale o pańską Magdalenę.

Lekarz zbladł.

— Doktorze, każdy człowiek zrodzony z niewiasty, urodził się po to, by cierpieć i umrzeć. Doktorze, będę cierpiał i czekał na śmierć.

— Niech pan pamięta — rzekł lekarz — że śmierć ta będzie powolna. Będzie pan patrzył jak się zbliża, poprzez śmierć pańskiego ojca, żony, może nawet syna.

Villefort chwycił lekarza za ramiona i ledwie był w stanie mówić:

— Posłuchaj mnie pan! — wykrzyknął. — Zlituj się nade mną... dopomóż mi... Moja córka jest niewinna... Zaciągnij nas przed trybunał; a ja powtórzę: „Moja córka jest niewinna”... W moim domu nie ma zbrodni... ja nie chcę, rozumie mnie pan, aby w moim domu była zbrodnia; bo jeśli gdziekolwiek pojawia się zbrodnia, jest jak śmierć, nie wchodzi nigdy sama. Niech pan posłucha, co pana to obchodzi, że zostanę zamordowany?... Czy jest pan moim przyjacielem, czy jest pan człowiekiem, czy ma pan serce? Nie. Pan jest lekarzem!... Więc ja panu mówię: ja mojej córki nie oddam w ręce kata!... Ach, ta rozdzierająca myśl doprowadza mnie do szaleństwa!... Tak, że zacznę rozszarpywać sobie paznokciami piersi! A gdyby się pan mylił, doktorze, gdyby to był kto inny, nie moja córka! Gdybym kiedykolwiek przyszedł do pana blady jak śmierć i powiedział: „Morderco! Ty zabiłeś moją córkę!”. Jestem chrześcijaninem, ale na pana miejscu odebrałbym sobie wtedy życie!

— Dobrze więc — rzekł lekarz po chwili milczenia. — Zaczekam.

Villefort spojrzał na niego, jakby jeszcze własnym uszom nie wierzył.

— Ale niech pan pamięta — rzekł następnie pan d’Avrigny głosem wolnym i uroczystym. — Jeżeli ktokolwiek w tym domu zachoruje, nawet jeżeli panu samemu się coś przytrafi, nie posyłajcie po mnie, bo nie przyjdę. Będę dzielił z panem tę potworną tajemnicę, ale nie chcę, aby wstyd i wyrzuty zawładnęły moim sercem i zaczęły rosnąć oraz mnożyć się, jak zbrodnia i nieszczęście narastają oraz mnożą się w pana domu.

— Więc opuszcza mnie pan, doktorze?

— Wszystkie te okropności, które zawładnęły teraz moimi myślami, czynią mi pański dom obrzydłym i strasznym. Żegnam pana!

— Jeszcze tylko jedno słowo, doktorze! Odchodzi pan i zostawia mnie w tym strasznym położeniu, które sam pan zaognił, wyjawiając mi tę przerażającą prawdę. Ale co teraz powiedzą o tej nagłej śmierci biednego starego sługi?

— Rzeczywiście — rzekł lekarz. — Proszę mnie odprowadzić.

Lekarz wyszedł pierwszy, a Villefort podążył za nim. Na korytarzach i na schodach, którędy lekarz przechodził, stała zaniepokojona służba.

— Panie de Villefort — rzekł lekarz głośno, tak aby wszyscy słyszeli. — Biedny Barrois od kilku lat mało się ruszał. On, który przywykł przemierzać wraz ze swoim panem, konno czy powozem, wszystkie krańce Europy, nie wytrzymał monotonnej służby, kręcąc się tylko wokół jednego fotela. Krew mu zgęstniała. Przytył, szyję miał tłustą i krótką, i ten nagły atak apopleksji powalił go, a mnie za późno dano znać.

— Aha — dodał z cicha. — Niech pan nie zapomni wylać fiołkowy syrop do kominka, w popiół.

To powiedziawszy, lekarz wyszedł, nie podając nawet Villefortowi ręki i nie wracając do tego, o czym mówili; do drzwi odprowadziły go łzy i zawodzenia wszystkich domowników.

Tego samego wieczora służący Villeforta zebrali się w kuchni i po długiej naradzie przyszli do pani de Villefort prosząc o zwolnienie ze służby. Nie pomogły prośby ani zapewnienia o wyższych zarobkach. Na wszystko mieli jedną odpowiedź: „Chcemy odejść, bo śmierć zawładnęła tym domem”.

Na nic zdały się prośby. Odeszli, oznajmiwszy, że bardzo przykro im zostawiać tak dobrych państwa, a zwłaszcza pannę Valentine, taką miłą, łagodną panienkę, o tak gołębim sercu.

Pan Villefort, słysząc te słowa, spojrzał na Valentine.

Płakała.

Dziwne, ale pod wpływem wzruszenia, które poczuł, widząc łzy córki, spojrzał również na żonę i wydało mu się, że dostrzegł na jej wąskich wargach przelotny i złowieszczy uśmieszek, podobny do niepokojących meteorów, które prześlizgują się między chmurami po burzliwym niebie.