Don Juan - George Gordon Byron (warszawska biblioteka cyfrowa TXT) 📖
Krótki opis książki:
Don Juan — dygresyjny poemat satyryczny pisany w latach 1818–1824 i wydawany we fragmentach. Byron poniekąd odwraca w nim mit Don Juana — główny bohater poematu jest w nim częściej uwodzonym niż uwodzącym.
Kobiety, na które trafia podczas swoich podróży, to kolejno przyjaciółka matki, córka greckiego pirata, żona sułtana i nałożnice z jego haremu, dziewczynka uratowana podczas rosyjskiego oblężenia Izmaiłu, caryca Katarzyna i złośliwie sportretowane angielskie arystokratki.
Ważniejsze od warstwy fabularnej poematu są jednak rozliczne dygresje, w których Byron okazuje się bystrym obserwatorem życia społecznego, złośliwym krytykiem literackim oraz ironicznym komentatorem własnego życia.
Don Juan odegrał istotną rolę także w literaturze polskiej, przede wszystkim jako inspiracja dla Beniowskiego Juliusza Słowackiego. Warto jednak wspomnieć także utwór Ryszarda Berwińskiego z 1844 roku, zatytułowany Don Juan poznański.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: George Gordon Byron
- Epoka: Romantyzm
- Rodzaj: Liryka
Czytasz książkę online - «Don Juan - George Gordon Byron (warszawska biblioteka cyfrowa TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 George Gordon Byron
id="sub95">XC
Gdyby wiedziano, że miał odwiedziny
Ducha, sądzono by go mniej surowo.
Lecz o duchowe czyliż dbać przyczyny
Zdolna kompania z twarzą tak różową.
Tak pulchna i z tak materialnej gliny,
Że nie wiem, czemu mniej się — daję słowo —
Dziwić: czyli że takie ciała miały
Duszę, czy duszom z podobnymi ciały793.
XCI
Bardziej niż mruki te i chichotanie
Wkoło siedzących szlachty i szlachcianek
— Co się dziwili tej humoru zmianie,
Słyszano bowiem, że do zalecanek
Jest skory, kiedy widzi piękne panie,
Czy placem pałac był, czyli zaścianek;
(Bo i najmniejszy, gdy na pańskim dworze,
Przedmiotem rozmów dla mniejszych być może) —
XCII
Odczuł to, że go Aurora przeszywa
Wzrokiem, a z ust jej lekkie śmieszki wieją.
To już dlań była tortura prawdziwa.
U osób, co się tylko rzadko śmieją,
Śmiech zdradza ważne, głębokie motywa.
Uśmiech Aurory nie schlebiał nadzieją
Ni złośliwością słodką, którą widzą
Niektórzy u dam, choć te szczerze szydzą.
XCIII
Obserwacyjny byl to uśmiech, baczny,
Wchodzący z dziwu na litości stąpnie.
Lecz Juan spłonął ogniem — nieopatrzny!
Ani to było mądrze, ni roztropnie.
Już zwrócił oko na się, co jest znaczny
Postęp; niejeden szczęsny, gdy go dopnie.
On wiedział także o tym — ale zmysły
Straciły swój rząd i rachunek ścisły.
XCIV
Co gorsza — nie odpłaciła mu swoim
Rumieńcem, niezażenowana; była
Jak przedtem, chłodna spokojnym nastrojem,
Wzrok odwracała wprawdzie, lecz nie kryła,
Przybladła trochę: czym — czy niepokojem?...
Nigdy gorąco się nie rumieniła,
Czasem przelotnie; miała barwy świeże,
Niby jezioro w świetlnej atmosferze.
XCV
Triumfów był to dzień dla Adeliny:
Zaprasza okiem i zaprasza usty
Skrzętnych zjadaczów ptactwa, tryb, zwierzyny,
Pochlebstwo, grzeczność, jak kaskad upusty
Zlewa na gości — a to z tej przyczyny,
Że już niedługo kończy się rok szósty
I trzeba przewieść, jak przez koralowe
Rafy, milorda przez wybory nowe.
XCVI
A może zawsze była w gości kole
Tak miła — dziś to było użyteczne.
Lecz Juan wiedząc, jak gra swoją rolę,
Swobodnie cedząc słówka gładkie, grzeczne,
A czasami się zdradza w tym mozole
Duszy przez ruchy, ze spokojem sprzeczne,
Gniewu lub nudy, zaczął myśleć, czy nie
Udaniem było wszystko w Adelinie.
XCVII
Grałaż bo każdą rolę z tym talentem
Nieporównanym, z ową ruchliwością,
Co bezserdeczną zwą ludzie; ze szczętem
Błądzą; jest ona duchową żywością
I nie jest sztuką, lecz temperamentem,
Choć nią się zdaje, przeto że z łatwością
Da się giąć. Ta jest najotwartsza dusza,
Co bezpośrednim wrażeniem się wzrusza.
XCVIII
To robi naszych pisarzy, artystów,
Choć mędrców nigdy, bohaterów rzadko.
Lecz mężów stanu, tancerzy, lutnistów,
Nie to, co wielkie, lecz co strojne gładko.
Przelicznych mówców, mało finansistów,
Choć skarb dziś stał się prawdziwą zagadką;
Zaczął z surowych schodzić dróg Cockera794
I symboliczny coraz kształt przybiera.
XCIX
Są to poeci liczb, co nie obstają,
Że dwa a dwa pięć, czego i najrątszy
Nie udowodni; lecz za rzecz uznają
Prawdopodobną to, że cztery są trzy,
Dlatego, wziąwszy cztery, trzy oddają;
Amortyzacji rana dziś się jątrzy,
Ten liquid niczym nie zlikwidowany,
Gdzie tonie dług jak w nicości Nirwany. —
C
Gdy Adelina tak gości zjednywa,
Księżna sfer szuka i zabaw wygodnych.
Wprawdzie nie szydzi w oczy — powściągliwa,
Lecz jej wzrok błyskiem źrenic niezawodnych
Śmieszności w każdym momencie odkrywa,
Ten miód smakowny naszych pszczółek modnych,
Który złośliwie do swych ulów znoszą —
Księżna zbierała go i dziś z rozkoszą.
CI
Nadszedł już wieczór i noc. Zajechały
Przed dom powozy; ostatnie podrygi
Wesołych śmiechów zmilkły. Damy wstały
Z miejsc i złożyły parafiańskie dygi;
Panowie równie swój wiejsko-nieśmiały
Oddali ukłon, chwaląc na wyścigi
Amfitryjona, kolację i wino,
Oczarowani panią Adeliną.
CII
Ten się urodą, ten wdziękiem zachwyca,
Ciepłem w obejściu; ów chwali życzliwość
Szczerą, którą jej promienieją lica
I którą oka okazuje żywość.
Tak — ona sobą wysoki zaszczyca
Szczebel społeczny, jej z mężem szczęśliwość
Jest zasłużona. A! Czar niewymowny,
Niewyszukany strój, prosty, gustowny.
CIII
Pani Adela pochwał była godna,
A co do zacnych liczę jej uczynków,
Że powściągliwa, litośnie-łagodna,
Szczędziła gościom wieczornym docinków,
Gdy się zaczęła rozmowa swobodna
O ułożeniu mężów, żon, kuzynków,
O śmieszności dam, sukniach jak szlafroki,
Dziwnych fryzurach w koki, loki, fioki.
CIV
Ozwie się rzadko; rozmowę stanowi
Dzisiaj zbyt wolne puszczenie języka.
Za to ma wszystko cel, co ona powie;
Stosownym słowem dosypie pieprzyka
Konceptom, mocy dodaje żartowi
— Tak melodramat podnosi muzyka. —
Słodko przyjaciół nieobecnych bronić!
— Ja przed tą łaską wolę się zasłonić. —
CV
I tylko dwoje udziału nie brało
W tej podjazdowej dowcipu szermierce:
Aurora z miną skromną i nieśmiałą
I Juan, co choć jak żołnierz w manierce
Żart zawsze nosił, dzisiaj, co się działo,
Nie czuł; duch uszedł w ostatniej iskierce.
Uwagi, coraz nowy żart jak raca
Wystrzeli — on nań uwagi nie zwraca.
CVI
Lecz widział w oczach Aurory uznanie
Tego śród śmiechów niegrzecznych milczenia;
Może je wzięła za poszanowanie
Praw nieobecnych, które się ocenia,
Lecz nie wypełnia?... Więc na drugim planie
W kąciku swoim siedział i z półcienia
Patrzał, i mało widział, słyszał mało,
Ale widział to, co go radowało.
CVII
Zysk mu więc przyniósł widok nocnej zmory,
Kiedy mu usta do milczenia złożył
Niby duchowi i w obecnej pory
Okolicznościach szacunku przysporzył.
Toż w jego duszy na widok Aurory
Rój zapomnianych dawno myśli ożył,
Myśli szlachetnych, słodkich, idealnych,
A w skutek swojej boskości — realnych.
CVIII
Miłość szlachetnych rzeczy, młode lata,
Nadzieja czysta, niewiadomość święta
Tego, co jest świat i co drogi świata;
Chwile, gdy rozkosz, ze spojrzeń poczęta,
Milsza jest niż cześć, choć się z dumą splata,
Świecąc jak słońce; bo ona nie spęta
Serca słodyczą ni rozkoszą oną,
Kiedy się z łonem spotka drugie łono.
CIX
Kto by nie westchnął dzisiaj? Hej! Cytera!
Ten, kto miał serce i choć pamięć chowa.
Już ona razem z Dyjaną umiera,
Promienie gasną, rok się z roku snowa.
Ostrą Erosa strzałę w mirt ubiera
Już tylko muza Anakreontowa795.
Lecz, choć niejeden człowiek słuszny żal ma
Do cię, wielbionaś jeszcze, Venus Alma796!
CX
W takich dumaniach pogrążony cały
Wzniosłych jak pośród burzy trąba wodna,
Juan, gdy kury na północ zapiały,
Szedł spać; ale myśl, z mdłym797 ciałem niezgodna,
Miota się bez snu. Nad łożem mu wiały
Wierzby miast maków i, dumając, do dna
Wychylał słodycz wspomnień i rozpacze.
Rozpustnik na nie plwa, lecz młody płacze.
CXI
Znowu była noc. Zrzucił z siebie wszelki
Strój prócz koszuli, co nie jest ubraniem;
Został sans culotte798 i bez kamizelki,
Słowem — nie mogło chyba mniej być na nim.
Usiadł i czekał czując jakiś wielki,
Niecierpliwy strach, i oczekiwaniem
Nowych psot ducha myślom klina zadał
— Nie pojmie tego, kto z duchem nie gadał.
CXII
Nie darmo czekał. Wnet coś załopota.
Słyszy, tak, słyszy, nie — a przecie — Panie
Święty! Wyraźny chód cichy, czyj... kota!
Na diabła kocie po nocach igranie.
A szedł jak lekka, powietrzna istota;
Było to niby panienki stąpanie,
Kiedy na pierwszą schadzkę się wymyka
I drży na odgłos wstydliwy bucika.
CXIII
Znów — czy wiatr? Nie, nie! To w kapturze czarnym
Ten sam mnich — już nim po raz drugi straszę —
Stąpa tak dziwnie, krokiem regularnym
Jak rym (rozumiem tu rymy nie nasze).
Kroczy w ciemnościach nocy, co po gwarnym
Dniu ludzkie uśpi głowy i opasze
Świat niby czarną płachtą, rozesłaną
Szeroko, w iskry dyjamentów sianą.
CXIV
Jak mokrych palców suwanie po suchej
Szybie, co szczęki ścina — zaszeleszcze;
Jak nietuziemskie, podczas zawieruchy
Ostro siekące o północy deszcze