Don Juan - George Gordon Byron (warszawska biblioteka cyfrowa TXT) 📖
Krótki opis książki:
Don Juan — dygresyjny poemat satyryczny pisany w latach 1818–1824 i wydawany we fragmentach. Byron poniekąd odwraca w nim mit Don Juana — główny bohater poematu jest w nim częściej uwodzonym niż uwodzącym.
Kobiety, na które trafia podczas swoich podróży, to kolejno przyjaciółka matki, córka greckiego pirata, żona sułtana i nałożnice z jego haremu, dziewczynka uratowana podczas rosyjskiego oblężenia Izmaiłu, caryca Katarzyna i złośliwie sportretowane angielskie arystokratki.
Ważniejsze od warstwy fabularnej poematu są jednak rozliczne dygresje, w których Byron okazuje się bystrym obserwatorem życia społecznego, złośliwym krytykiem literackim oraz ironicznym komentatorem własnego życia.
Don Juan odegrał istotną rolę także w literaturze polskiej, przede wszystkim jako inspiracja dla Beniowskiego Juliusza Słowackiego. Warto jednak wspomnieć także utwór Ryszarda Berwińskiego z 1844 roku, zatytułowany Don Juan poznański.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: George Gordon Byron
- Epoka: Romantyzm
- Rodzaj: Liryka
Czytasz książkę online - «Don Juan - George Gordon Byron (warszawska biblioteka cyfrowa TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 George Gordon Byron
przejrzaną skroś uczuje dusza,
Jak przez Cezara764 myśli Antoniusza.
LIV
Aby to była zawiść — niepodobna765:
Miała zasady zacne pod tym względem.
Złość — lecz jej czoła nigdy chmurka drobna
Złości nie ćmiła — to było jej błędem.
Ni zazdrość, sądzę, ta gwiazda żałobna,
Co jest szatańskim człowieka obłędem.
Słowem ten przymiot, jakikolwiek w nim był
Rdzeń — to rzec łatwiej, czym nie był, niż czym był.
LV
Aurora nie wie nic, że jest przedmiotem
Tych konferencji; była tu w gościnie
Kroplą kaskady, prześwieconej złotem
Słońca młodości, co najmniej nie ginie
Śród innych, które pstrym świecą błyskotem
W kaskadzie, kiedy brylantowo płynie.
Wiedząc — uśmiech by chłodny dla nich miała,
Była dziecinna tak, a tak dojrzała!
LVI
Wzięcie Adeli wyniosłe i pańskie
Nie imponuje jej ani zachwyci.
Jak na robaczki patrzy świętojańskie,
Gdy ludziom w oczy takim blaskiem świeci.
Lecz labiryntem jest jej to hiszpańskie
Chłopię; by dojść go, brakuje jej nici.
Nie przeto, by ją piękna tajemnica
Mieszała, bowiem nie wnioskuje z lica,
LVII
Ni sława — Juan miał ten rodzaj sławy,
Która z damami igra czasem w gąski:
Wszechrodny zbiornik niezmiernie ciekawy,
Pełny cnót wielkich, lecz wadami grząski,
Co bawią przeto, że blask ich jaskrawy,
A jego grzechy są jak smaczne kąski —
Na wosku duszy jej się nie odciśnie,
Czy twardy, czy go hartuje umyślnie.
LVIII
On też o takim nie śnił charakterze —
Inaczej wzniosłym niż Hajdei dusza,
Każda z nich piękną była w swojej sferze.
Dziewczyna, którą wychowała głusza
Wyspy, serdeczna jak ta i tak szczerze
Prosta; Aurorę przyciska, przymusza
Cywilizacja; jedna w nich różnica,
Że ta jak brylant, ta jak kwiat zachwyca.
LIX
Tym porównaniem wyjdę z górnej aury,
Powieściowego czując lot porywu,
Bo mi nie dają dziś spać Scotta766 laury.
On superlatyw dla komparatywu
Mego, on chrześćjan opiewa i Maury,
Rycerstwo, szlachtę dla świata podziwu
I staje obok Woltera — Szekspira,
Po których, zda się, dziedzictwo odbiera.
LX
Co do mnie — Muza ma o nic nie pyta,
Igra po wierzchniej skorupie ludzkości —
Świat opisuję nie dbając, czy czyta,
Z uśmiechem jego niewinnej próżności
Folgując; na me pióro wielu zgrzyta,
Ono mi wrogów bez liku namości.
Kiedym zaczynał, przeczułem, co będzie,
Dziś wiem, mimo to nie wstrzymam się w pędzie.
LXI
Ta konferencja, kongres (kongres przeto,
Że nic nie zdziałał) widział wiele grotów,
Puszczonych z obu stron, a że z kobietą
Nie żart, spocony don Juan z obrotów
Wyszedł; nim dano swoje pro i veto,
Zadzwonił dzwonek nie na „obiad gotów”,
Lecz na godzinkę, półgodzinką zwaną
Ubrania, bo się wraca pół-ubraną.
LXII
W zbroję się teraz cały stół przybiera;
Stosy talerzy, noże i widelce
Ma w herbie; lecz któż od czasów Homera
(Uczty u niego część poczesną wielce
Biorą) to menu dziwaczne przeziera
Naszych obiadów, gdzie nie woły, cielce,
Ale mistyczne kremy, zupy, sosy,
Których nie dojdą najuczeńsze nosy.
LXIII
Była tam zupa à la bonne femme767 — lada
Kto nie zna, z czego ją kucharz wytworzył;
Był tam majonez temu, kto go jada,
Tuż indyk à la Perigeux ułożył
Podcięte członki, równocześnie, biada!
Małom smakoszów wszystkich nie potrwożył:
Zupa cielęca, wyzłacana masłem,
I lśniące prosię, choć z okiem zagasłem.
LXIV
Winien bym wszystko zgeneralizować;
Gdybym zachował poprzedni porządek
Szczegółów, Muza mogłaby zwariować,
Przynajmniej trzeźwy utracić rozsądek.
Choć jest bonne vivante768 — nie trzeba strofować,
Bo słabą stroną jej nie jest żołądek.
Lecz oczywiście czasem posilenie
Potrzebne, aby nie wpadła w omdlenie.
LXV
Pieczeń à la Condé dobrze pieprzona,
Z sosem à la Génève, bita na miętko,
Wina też, zdolne upoić Ammona
(Był to mąż, jakich widzieć nam nieprędko);
Westfalska szynka, pysznie uwędzona,
Apicjusz ku niej żarłoczną by chętką
Zapałał; szampan z kiścią srebrnej pianki
Bielszej niż w occie perła Egipcjanki.
LXVI
Jakieś potrawy z niemiecka, francuska,
Z hiszpańska; jakieś schaby, salcesony,
Których znaczenie nieprędko wyłuska
Z mistycznej nazwy nawet ktoś uczony.
Entremets, których wspomnienie mi muska
Serce w łagodne nastrajając tony;
A Lukullusa769 przypomnieniem mami
Usta potrawka przepiórcza z truflami.
LXVII
Czymże jest przy niej potrawka z biedaków
Na bojowisku? Niczym. Gdzie są łuki
Dumne nad strzępem sztandarów i znaków,
Łupów? Gdzie wozów triumfalnych huki?
Hej! Poszły drogą zwycięstw i przysmaków.
Śledzić nie myślę ich. Kiedyż wy, wnuki
Herojów dawnych, dziedzice ich sławy,
Nazwiecie mianem swym chociaż potrawy?...
LXVIII
Tuż za truflami smaczna się ukaże
Nader potrawa, bo „miłosne ptysie”.
Umią je różnie przyrządzać kucharze,
A z których każda nader mile je się.
Jak je piec, radzą różne dykcjonarze,
Figurują też w almanachów spisie.
Choć bez konfitur, przyznał każdy z gości,
Że jest coś piquant w tych ptysiach miłości.
LXIX
Myśli się gubią pełne zapatrzenia
Na duszę, co się pręży w dwu kierunkach;
A niestrawności tabliczka mnożenia
Wprawy wymaga ogromnej w rachunkach.
Kto by rzekł, że od prostego jedzenia
Adamowego — w napojach i trunkach,
Tych naturalnych potrzebach natury,
Tak zróżniczkują się nomenklatury!
LXX
Dzwonią kieliszki, talerze i flaszki,
A twarze gości czerwieni purpura;
Damy skramniuchno jedzą, niby ptaszki,
Ot tyle — co na koniec mego pióra;
Młodzież nie więcej, bowiem młodzieniaszki
Winni jeść tyle ledwo, co natura
Żąda; winien ich za to karmić słodki
Głosik (gdy słodki) sąsiadki szczebiotki.
LXXI
Hej! Muszę tutaj pominąć pieczyste,
Pominąć salmi, purée i consommé,
Którymi strofy stają się mięsiste,
Jak po roast-beefach John Bulle łakomi.
Opuszczam nawet długą ptactwa listę,
Zaproszonego na stół, bo już mdło mi,
Gdyż właśnie jadłem obiad; więc do czasów
Szczęśliwszych opis zostawię bekasów.
LXXII
Owoce, lody: sztuka się mozoli,
By dać naturę smakowi w — usługi.
Smak, gust albo goût — co żołądek woli,
Przed ucztą dobry jest pierwszy i drugi:
Niestety — kiedy cię w kościach zaboli
Trzecim, to z oczu łez się leją strugi.
Czy miałeś gościec? Ja nie miałem jeszcze,
Lecz z wami czuję na myśl o nim dreszcze.
LXXIII
Proste oliwy, win smaczne siostrzyce,
Mamże pominąć w dań długiej litanii?
Muszę — choć moje to ulubienice;
Jadłem je w Lukce, Atenach, Hiszpanii.
Miłe wspomnienia, gdy je myślą chwycę,
Darń stołem, ławą; ja siadałem na niej,
Drugi Diogen770 na Sunium, Himecie,
Pół filozofii mej — to po nim przecie.
LXXIV
Pomiędzy ryby, ptactwo, modne pianki,
Wszystko w przezwiskach, naprzeciw zastawy
Sutej siedzieli goście, co jak w szranki
Wstąpili na harc biesiadnej rozprawy.
Don Juan usiadł naprzeciw „Hiszpanki”,
Nie damy, ale jak rzekłem, potrawy
Niemniej uroczej jednak, bo ubranej
Jak wielka dama i umalowanej.
LXXV
Posadziło go dziwne przeznaczenie
Między Adelą i panną Aurorą
— Niepożądane, myślę, położenie
Dla tego, komu do jedzenia skoro.
Rozmowy także niedawnej wspomnienie
Brzmiało mu jeszcze w uszach straszną zmorą,
A Adelina, mówiąca niewiele,
Wzrokiem go bystrym przeszywała śmiele.
LXVII
Myślę ja czasem, że oczy słuch mają;
To pewna: mocą otwartej źrenicy
Czasem do duszy wieści przypływają
Tajemną jakąś siłą zza granicy
Wzroku — jak pieśni, które wygrywają
Nam niesłyszane — tajemni muzycy.
A czasem zda się tajemne rozmowy
Słyszeć — ludzkimi nie rzeczone słowy.
LXXVII
Aurora siedzi z obojętną miną,
Którą się czuje dotknięty dorodny
Młodzian; z drwin jest to najprzykrzejszą drwiną,
Bo daje poznać, żeś spojrzeń niegodny.
Juana ukłuł, choć nie był dziewczyną
Próżną, ten sposób jej obejścia chłodny.
Zagrzązł jak okręt gdzieś w północnych lodach,
I to po tylu zwycięskich przygodach.
LXXVIII
Na swoje grzeczne nic — nic w odpowiedzi
Dostał lub tyle, ile punkt grzeczności