Don Juan - George Gordon Byron (warszawska biblioteka cyfrowa TXT) 📖
Krótki opis książki:
Don Juan — dygresyjny poemat satyryczny pisany w latach 1818–1824 i wydawany we fragmentach. Byron poniekąd odwraca w nim mit Don Juana — główny bohater poematu jest w nim częściej uwodzonym niż uwodzącym.
Kobiety, na które trafia podczas swoich podróży, to kolejno przyjaciółka matki, córka greckiego pirata, żona sułtana i nałożnice z jego haremu, dziewczynka uratowana podczas rosyjskiego oblężenia Izmaiłu, caryca Katarzyna i złośliwie sportretowane angielskie arystokratki.
Ważniejsze od warstwy fabularnej poematu są jednak rozliczne dygresje, w których Byron okazuje się bystrym obserwatorem życia społecznego, złośliwym krytykiem literackim oraz ironicznym komentatorem własnego życia.
Don Juan odegrał istotną rolę także w literaturze polskiej, przede wszystkim jako inspiracja dla Beniowskiego Juliusza Słowackiego. Warto jednak wspomnieć także utwór Ryszarda Berwińskiego z 1844 roku, zatytułowany Don Juan poznański.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: George Gordon Byron
- Epoka: Romantyzm
- Rodzaj: Liryka
Czytasz książkę online - «Don Juan - George Gordon Byron (warszawska biblioteka cyfrowa TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 George Gordon Byron
class="verse">Choćby kartkami tymi wylepiali
Kufry — obrotem księgarz się pochwali.
XV
Owego świata część, który w zarysie
Pragnę przedstawić i przed którym stoim,
Nie egzystuje dotychczas w opisie
Niczyim; powód — ciemny. Zdaniem moim,
W tym leży, że choć pozorami lśni się,
Tak monotonny jest strojem i krojem,
Z jednostajnością familijną, nudną,
Że dla poety coś zeń dobyć trudno.
XVI
Choć mógłby wzruszyć, nie wznosi w lazury;
Nic tam, co mówi do wieków i ludzi;
Na wszystkich błędach rodzaj politury
Pospolitości błyszczy, która nudzi.
Żart mdły, namiętność sztuczna, nie z natury —
Szczerości tej brak, co szacunek budzi,
Gdy prawdą błyśnie. Charakter „nijaki”
Przynajmniej u tych, którzy mają jaki.
XVII
Czasem jak wojsko po sztywnej paradzie
Folgują mustrze i szyk rozrywają,
Ale na apel znowu stają w ładzie
I po dawnemu sztywnymi się stają;
Aż wreszcie, gdy w tej świetnej maskaradzie
Pierwszej nowości barwy poznikają,
Blednie — przynajmniej dla mnie bladła przody.
Jest to piękny raj rozkoszy i nudy...
XVIII
Tam, kiedyśmy się wykochali, zgrali,
Użyli wina śród innych niewinnych
Zabaw, oracyj w Izbie wysłuchali
I obejrzeli targ piękności słynnych,
Domy rogatych mężów pozwiedzali,
Zostało — nudzić siebie albo innych.
Świadkiem „ci-devant jeunes hommes713”, co się świata
Czepiają, choć ich odsyła „do kata”.
XIX
Skarżą się — pomruk ten wszędzie się szerzy,
Że nikt wielkiego świata dotąd wierniej
Nie skreślił ani zbadał, jak należy.
Pisarzom pono donoszą odźwierni
Materiał; pisarz zaś skandalik świeży
Zmienia na morał i karty nim czerni.
Styl u nich ten sam: paplanina pusta
Pani — przesiana przez subretki714 usta.
XX
Lecz to nie zawsze prawdziwe: pisarze
Zrośli się z wielkim światem w dużej części;
Jam ich widywał z bokserami w parze
— Co dobre, kiedy ma się dobre pięści. —
Czemuż w swych szkicach żaden nie ukaże
Świata, w którym mu tak bardzo się szczęści,
Na który patrzy własnymi oczyma?
Przeto, że w nim nic do opisu nie ma.
XXI
„Haud ignara loquor715” — jeżeli zrzędzę,
Bo sam „pars parva fui716” w sferze stołecznej.
Żywiej skreśliłem wam rozbitków nędzę,
Bitwę czy harem, czy kłopot serdeczny,
Niż zdołam pałac; zresztą wam oszczędzę
Wrażeń z powodu, który niekonieczny,
Byście musieli znać. „Odi profanum717”,
To znaczy, niechaj gmin nie bruździ panom.
XXII
Ów świat mógłby mieć wdzięk doskonałości,
Lecz jest skażony jak dzieje masonów,
Które się mają do rzeczywistości
Tak, jak kapitan Parry718 do Jazonów719.
Nie pojmą ludzie tych tajemnic prości;
Muzyka moja jest z mistycznych tonów.
Zresztą to rzeczy, których nie oceni
Niejeden, zwłaszcza niewtajemniczeni.
XXIII
Hej! świat upada, a kobieta, co go
Zwaliła (jeśli dzieje, te zwodnice,
Pewną podstawę wierzeniu dać mogą),
Nie zatrzymała się w tejże praktyce;
Biedne istoty pokrzywdzone srogo;
Złe — to ofiary, dobre — męczennice,
Skazane na ból rodzenia (mężczyznę
Na brzytew skazał Bóg i na goliznę,
XXIV
Codzienną plagę, co w końcu przechodzi
W tak dolegliwą jak bóle rodzenia).
Lecz czyż mężczyzna, gdy kobieta rodzi,
Jej straszne bóle pojmuje, ocenia?
Spółczucie jego w tej chwili pochodzi
Raz z samolubstwa, a raz z podejrzenia.
Kobieta piękna, uczona, szlachetna,
Z tym wszystkim dobra tylko — kiedy dzietna.
XXV
Wiele w tym dobra i wiele uroków,
Ale i wiele przykrości — na Boga!
Jej życie tak jest pełne smutków, mroków,
Tak mało różny przyjaciel od wroga,
Pozłota tak się prędko ściera z oków,
Że... lecz spytajcie kobiety u proga
Trzydziestki, czy też woli być kobietą,
Czyli720 mężczyzną; panią — czy najmitą.
XXVI
Istną jest hańbą przewaga spódniczki;
Najpotulniejsze spod niej się stworzenie
Nie wydobędzie jak gaz spod zatyczki;
Lecz że nas rodzi na to utrapienie
Ziemskie w podrygach wynajętej bryczki
Życia, więc wielbię, poważam i cenię
Szatę, mistycznej podniosłości pełną,
Czy jest atłasem, perkalem czy wełną.
XXVII
Wielbię tę skromną szatę; to w zasadzie
Leżało życia mego — w porze wiosny,
Ona skarb chowa, jak lichwiarz w swym składzie
Albo jak żonę piękną mąż zazdrosny;
Jest to jak pochwa na hartownej szpadzie
Albo z mistyczną pieczęcią miłosny
List; a któż by się nie puścił w miłostki,
Przeglądające przez nią widząc kostki! —
XXVIII
A gdy w dzień głuchy, milczący, zaspany,
Kiedy sirocco721 wieje wśród oparu,
Gdy morze nawet rzuca brudne piany
I strumień toczy się mrukliwie z jaru,
A niebo ma ten kolor wyszarzany,
Tę niby trzeźwą antytezę żaru —
Jak miło (jeśli być co miłym może
W tym razie) spotkać jakieś dziewczę hoże!...
XXIX
Z bohaterkami nasi bohaterzy
Zostali w kraju, gdzie jakość klimatu
Od znaków nieba najmniej nie zależy,
A rym doń trudny, jak dziewięć bez atu;
Bo słońce, gwiazdy i co światło szerzy,
Góry, wszystko, co imponować światu
Może, zasmuca, przygnębia, odraża
Tym, że ponure jesit jak twarz lichwiarza.
XXX
W domowych progach mało tam poezji,
Za progami deszcz, błoto, kupy grudy —
Brzydota... Sielskość nie istnieje bez jej
Dodatku. Bądź co bądź wieszcz się na trudy
Winien narazić, nie chce-li herezji
Dać pola; winien przestawać nie przody,
Aż skończy i jak nad materią dusza —
Stanąć nad treścią, czy deszcz, śnieg czy susza.
XXXI
Don Juan w nimbie, niby jaki święty,
Wyrocznią umiał być dla wszystkich stanów:
Hoży, ziewaniem nudy nie wchłonięty,
W boru, na morzu, u gminu czy panów.
I teraz, że duch zawsze miał napięty,
Mieszał się chętnie do myśliwskich planów;
W sercu dam umiał budzić żar miłości,
Nie używając żeńskiej zalotności.
XXXII
Łowy na lisa są obcym nie znane,
A groza w nich się przedstawia dwojaka:
Fryc spada z konia, a następstwo znane:
Salwy szyderstwa i wstyd nieboraka.
Lecz Juan umiał gonić „lisy szczwane”
I jak rozżarty Arab gnał rumaka,
Więc rumak czy koń, czy też szkapa wiedział,
Że mu na grzbiecie prawy722 jeździec siedział.
XXXIII
Śród pochwał z dumą, co go naprzód wiodła,
Przesadzał rowy, krzaki i zawady.
Nie robił faux pas723, nie wypadał z siodła,
A gryzł się tylko, kiedy zgubił ślady.
Przełamał czasem statut; ta rzecz bodła
Starszych, lecz młodzież nie ma lemoniady
W żyłach; najechał raz na gończe psiaki,
Raz kopytami szlachcie pogniótł fraki.
XXXIV
Słowem, postacią swoją i wierzchowca
Ogólny podziw myśliwych zjednywał.
Dziw budził ten fox-hunt724 obcokrajowca.
Tępsi krzyczeli: „Kto by się spodziewał!”
Śmiały się oczy sędziwego łowca —
Nestora; stare ognie przywoływał;
Pobruzdowana nawet twarz leśnika
Rozfałdowała się jak u młodzika.
XXXV
Trofea jego nie jak na majdanie
Tarcze i dzidy — lecz Mykicie725 kity.
Choć (tum się zawiódł nieco na Juanie
I wstydzę się zań, Anglik prawowity)
Miał względem łowów Chesterfielda zdanie,
Co, naskakawszy się na koniu, syty
Chwały, zapytał: „Czy u was istotnie
Zdarza się w życiu polować dwukrotnie?”
XXXVI
Jedną zaletą wyższy niesłychanie
Był nad myśliwych, co wstają na łowy
Po przeszłych łowach, nim koguta pianie
Do ciężkiej drogi zbudzi dzień grudniowy;
Zaletą, którą bardzo lubią panie,
Kiedy w bieg puszczą język wielosłowy,
Gdy kogośkolwiek chcą mieć ku słuchaniu,
To jest — nie sypiał nigdy po śniadaniu.
XXXVII
Swobodny, uchem na wszystko podany,
Błyszczy w najwyższej rozmowy rozkwicie;
W dzierżeniu modnych kwestii niezrównany,
Z zabawnej strony traktujący życie.
Czy wesół, czy nie, nigdy niezmiezany,
Drwiący z wszystkiego — chytry łotrzyk — skrycie.
Błędu, choć słyszy, nigdy nie zahacza
— Słowem, nie było lepszego słuchacza.
XXXVIII
A potem tańczył! Wiecie, jak są sławni
Sztywni Anglicy w wymowie mimicznych
Sztuk; lecz don Juan tańczył najpoprawniej,
Bez owych słodkich min czuło-lirycznych,
Ze smakiem, co się natychmiast ujawni
W dobrym tancerzu; bez gestów scenicznych;
Nie jak baletmistrz w balecie — wódz tanów
Między nimfami, ale jak pan z panów.
XXXIX
Kroki miarowe, skromne, powściągliwe;
Figurę całą wytworność przenika;