Don Juan - George Gordon Byron (warszawska biblioteka cyfrowa TXT) 📖
Krótki opis książki:
Don Juan — dygresyjny poemat satyryczny pisany w latach 1818–1824 i wydawany we fragmentach. Byron poniekąd odwraca w nim mit Don Juana — główny bohater poematu jest w nim częściej uwodzonym niż uwodzącym.
Kobiety, na które trafia podczas swoich podróży, to kolejno przyjaciółka matki, córka greckiego pirata, żona sułtana i nałożnice z jego haremu, dziewczynka uratowana podczas rosyjskiego oblężenia Izmaiłu, caryca Katarzyna i złośliwie sportretowane angielskie arystokratki.
Ważniejsze od warstwy fabularnej poematu są jednak rozliczne dygresje, w których Byron okazuje się bystrym obserwatorem życia społecznego, złośliwym krytykiem literackim oraz ironicznym komentatorem własnego życia.
Don Juan odegrał istotną rolę także w literaturze polskiej, przede wszystkim jako inspiracja dla Beniowskiego Juliusza Słowackiego. Warto jednak wspomnieć także utwór Ryszarda Berwińskiego z 1844 roku, zatytułowany Don Juan poznański.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: George Gordon Byron
- Epoka: Romantyzm
- Rodzaj: Liryka
Czytasz książkę online - «Don Juan - George Gordon Byron (warszawska biblioteka cyfrowa TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 George Gordon Byron
i katuszy.
Tak poznasz skalę uczuć rozmaitą
I morza cedzić nie będziesz przez sito.
L
Ze wszystkich ukłuć najbardziej niemiłem,
Przykrzejszym, niż głos puszczyka śród mroków,
Jest straszny frazes: „A co, nie mówiłem?”
Z ust twych przyjaciół, przeszłości proroków,
Co miast od złego odwrócić cię tyłem,
Twierdzą, że dawno przewidzieli krok ów
Fałszywy, krasząc twój smutny wypadek
Opowiadaniem jakichś starych gadek.
LI
Lecz ta surowość groźna Adeliny
Na przyjaciółce samej się nie kończy;
Jej mogła prawie policzyć godziny,
Jeśli tam anioł się nie wda obrończy.
Jego zaś nie śmie rozgrzeszyć od winy,
Ale z litością rzewną gniew swój łączy.
Niedoświadczenie, młodość (tylko o trzy
Dzieści dni od niej don Juan był młodszy)
LII
Wyrozumiałość budzą. Z oczywistej
Przewagi wieku — która o stosunek
Lat, wzięty z metryk lub z herbarzów listy,
Nie dba, w urodzeń nie wchodzi rachunek,
Wynikło jasne prawo macierzystej
Obawy o zły młodzieńca kierunek,
Choć brakowało jej jeszcze lat parę
Do chwili, gdy się gubi czasu miarę.
LIII
— Znajduje się ta chwila na wylocie
Trzeciej dziesiątki lat lub wcześniej nieco,
A najbieglejsze w rachunkach i cnocie
Nie przeszły nigdy poza tę kobiecą
Rogatkę. Czasie, przestań, mówię do cię!
Zbyt gęsto pod twą kosę głowy lecą.
Z wolna, ostrożnie z taką amputacją,
Bo możesz żeńca stracić reputacją. —
LIV
Dalekie od niej było dopełnienie
Lat owych, których gorzka jest dojrzałość.
Ją nauczyło sądu doświadczenie;
Znała świat, jego ułomność i małość,
Jak powiedziałem już podobno. Gdzie — nie
Wiem; Muzę moją cechuje niedbałość
Cytatów. — Jej wiek, kiedy odetniecie
Sześć od dwudziestu i siedmiu — znajdziecie.
LV
W szesnastu weszła w świat, a wprowadzona
Wprawiła wszystkie mitry w ruch wirowy;
W rok później chórem Anglia zapalona
Świetnego morza Afrodycie nowej
Śpiewała hymny; w rok, gdy jeszcze kona
U jej nóg hekatomba wyborowej
Młodzieży, nagle chęć się w niej obudzi
Zrobić jednego „najszczęśliwszym z ludzi”.
LVI
Odtąd bez końca olśniewa sezony,
Czczona, wielbiona, lecz tak mało zdrożna,
Ze musi odejść plotkarz zrozpaczony
Bez tej pociechy nawet, że „ostrożna”.
W tej posągowej, niczym nie skażonej
Postaci wytknąć nic nie było można. —
Znalazła nawet pani Adelina
Czas raz poronić, raz urodzić syna.
LVII
Jak świętojanki, wkoło rój czcicieli
Latał, tych nocnych robaczków Londynu,
Ale by zakłuć ją, żądła nie mieli,
Dla bezskrzydlnego górą była gminu.
Może pragnęła trwalszych wielbicieli?...
Mniejsza, jeżeli była dobra z czynu.
Czy ją wielbimy z dumy, chłodu cnoty,
Niczym są wobec czynu te przedmioty.
LVIII
Usprawiedliwiań nie lubię jak wina,
Które w butelce nieodkorkowanej
Stoi; gardło się o nie upomina,
A tam spór wiodą o sejmowe plany;
Jak bydła, które niby wir chamsina730
W pustyni wzbija kurzawy tumany;
Jak argumentów, kłótni, jak orderów
Dworskiego wieszcza, jak służalczych peerów.
LIX
Trudno wycinać rzeczy od korzeni:
Ich sieć głęboko w ziemi się rozchodzi.
Jeśli dąb pięknie, bujnie się zieleni,
Któż na to zważa, że go żołądź rodzi?
Wyszukać źródła dla wszystkich strumieni —
Rozczarowuje to często i szkodzi.
Cel mój gdzie indziej. Kto chce rzucić zer na
Tę rzecz, odsyłam go do Oxenstierna731.
LX
Z tym przeświadczeniem, że karci porywy
Księżnej, ratuje ją a razem posła,
Adela widząc, że ten nieszczęśliwy
Już nie ocali się, bo go toń zniosła.
(Obcy nie wiedzą, że w Anglii krok krzywy
Nie tak się mierzy jak tam, gdzie nie wzrosła
Odnośna klauza na kodeksu niwie,
Co jest lekarstwem na grzech — niewątpliwie!...)
LXI
Postanowiła w swoim wielkim żalu
Użycie środków, którymi przeszkodzi
— Mniemała — groźnym postępom skandalu,
Co naiwności niejakiej dowodzi.
Ale niewinność jest nawet na palu
Śmiała; naiwna jest ani się grodzi
Płotem, za którym cnota tak jest skryta,
Że się jej ludzkie oko nie dopyta.
LXII
Nie, by sądziła, że tu będzie gorzej.
Książę żonaty, cierpliwy, praktyczny,
Nie buchnie łatwo ani nie pomnoży
Małżeńskich sądów klienteli licznej.
Sceny małżeńskie — to Adelę trwoży,
I urok księżnej fatalny, magiczny;
A wreszcie zatarg — przeczuwała, że tem
Skończą z Augustem Fitz-Plantagenetem.
LXIII
Za intrygantkę też księżna uchodzi
I jest w miłostkach dokuczliwa skrycie;
Jedna z tych miłych, cennych plag, co słodzi
Ciągle kochankom kaprysami życie,
Co robi zwadę, gdy jej nie nachodzi,
I tak dzień po dniu umila pożycie
Czarując, dręcząc, tuląc, odpychając,
A co najgorsza — z rąk nie wypuszczając.
LXIV
Łatwo jej głowę młodemu zawrócić,
Aż będzie szukał, jak Werter, ratunku
W kuli; musi się czysta dusza smucić,
Patrząc na grozę takiego stosunku.
Lepiej ożenić się lub kulą skrócić
Życie, niż serce w głupim pocałunku
Stracić; nim puścisz się, pomyśl dwukrotnie,
Czy takie szczęście szczęściem jest istotnie.
LXV
Mając tą chęcią serce przepełnione
(Grzechu nie mogła znieść dusza jagnięca),
Kilkakroć męża wzywała na stronę,
Prosząc, by ostrzegł płochego szaleńca.
Milord wysłuchał z półuśmiechem żonę,
Ale na jej plan wyrwania młodzieńca
Z szpon harpii, jako polityk, powiedział
Coś, z czego mądry nic się nie dowiedział.
LXVI
Naprzód: nie wtrąca się on w korowody
Miłosne, ale jedynie państwowe.
Po drugie: gdzież są wyraźne dowody,
Że tak daleko zaszły sprawy owe?
Trzecie: don Juan mądry, choć bez brody,
I nie tak łatwo zawrócić mu głowę.
Po czwarte, a to powtórzyć się godzi:
Że rzadko dobra rada dobre rodzi.
LXVII
Zapewne, by się ten aksjom732 przejawić
Mógł w czynie, radzi dwa wielkie talenta
Miłosnych intryg sobie pozostawić,
Byle przystojność nie była draśnięta.
Czas zdoła — mówi — Juana poprawić;
Młódź się zakonnym ślubem dziś nie pęta;
Sprzeciwianie się raczej iskry krzesze...
— Wtem milordowi podano depeszę.
LXVIII
Więc będąc „tajnym radcą”, to jest duszą
Państwa, szedł, gdzie go obowiązek wzywa,
Aby dokument zostawić Liwiuszom733
Nowym, jak zmniejszył skarbowe pasywa.
Depeszy owej nie podaję uszom
Waszym, bo nie znam; niemniej jednak żywa
Leży w Archiwum, wspólnym akt ognisku,
Jeśli dobędę ją — podam w przypisku.
LXIX
Ale nim odszedł, gościom jedno słowo
Czy zdanie rzucił, tę zwykłą ofiarę
Grzeczności, rozmów monetę zdawkową,
Frazesy płytkie, ale za to stare. —
Potem rozłamał pieczęć urzędową
I przeczytawszy z góry wierszy parę,
Wyszedł; wychodząc, pocałował żonę
Zimno jak siostrę — w czoło nachylone.
LXX
Mąż to był zacny i dobry, i chłodny,
Prócz wielu innych rzeczy dumny rodem,
Przy tronie króla figurować godny
I godzien w radzie kierować narodem.
Pierś miał w orderach, pokaźny, dorodny,
Zdolen kierować dworskim korowodem.
Typ szambelana — iście dworska postać.
— Będzie nim, gdy mi każą królem zostać. —
LXXI
Lecz w ogólności coś w nim brakowało.
Nie wiem co. Damy, owe dusze tkliwe,
Zowią to duszą. Nie byłoć to ciało.
W ciele zalety tkwiły niewątpliwe.
Świerk przypominał postawą wspaniałą,
Piękny mężczyzna (to cudo prawdziwe);
W wszystkich konfliktach — miłości i wojny —
Zawsze poważny i zawsze dostojny.
LXXII
Jak rzekłem — coś w nim nieobecne było.
Je ne sais quoi734, to nie do określenia
Coś, co przed wiosen tysiącem stworzyło
Homerowego materiał natchnienia,
Gdy grecką Ewę z męża wywabiło
Łożnicy, chociaż więcej bez wątpienia
Wart był Menelaus735 niż trojański pasterz. —
Już one wszystkich oszukują... was też!
LXXIII
Smutne jest bardzo, że nie ma sposobu
Odkrycia tyrezjaszową736 mądrością,
Na czym polega stosunek płci obu
I jaką być chcą kochane miłością.
Sentymentalne rade by „do grobu”,
Zmysłowe prędko staną w „gardle kością”,
A obie są jak centaur. Nie chcąc stradać
Zdrowia, lepiej mu na grzbiecie nie siadać.
LXXIV
Coś, co by sercu całkiem wystarczało,