Don Juan - George Gordon Byron (warszawska biblioteka cyfrowa TXT) 📖
Krótki opis książki:
Don Juan — dygresyjny poemat satyryczny pisany w latach 1818–1824 i wydawany we fragmentach. Byron poniekąd odwraca w nim mit Don Juana — główny bohater poematu jest w nim częściej uwodzonym niż uwodzącym.
Kobiety, na które trafia podczas swoich podróży, to kolejno przyjaciółka matki, córka greckiego pirata, żona sułtana i nałożnice z jego haremu, dziewczynka uratowana podczas rosyjskiego oblężenia Izmaiłu, caryca Katarzyna i złośliwie sportretowane angielskie arystokratki.
Ważniejsze od warstwy fabularnej poematu są jednak rozliczne dygresje, w których Byron okazuje się bystrym obserwatorem życia społecznego, złośliwym krytykiem literackim oraz ironicznym komentatorem własnego życia.
Don Juan odegrał istotną rolę także w literaturze polskiej, przede wszystkim jako inspiracja dla Beniowskiego Juliusza Słowackiego. Warto jednak wspomnieć także utwór Ryszarda Berwińskiego z 1844 roku, zatytułowany Don Juan poznański.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: George Gordon Byron
- Epoka: Romantyzm
- Rodzaj: Liryka
Czytasz książkę online - «Don Juan - George Gordon Byron (warszawska biblioteka cyfrowa TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 George Gordon Byron
przypowieści
Jest fałsz, lecz jednak prawdę w nich obaczy,
Kto w perspektywie dobrej je umieści.
Wieląż morałów bajka cię uraczy!
Mówią, że łatwiej rzeczywistość znieść w niej.
Lecz rzeczywistość co? Któż wytłumaczy?
Filozofia? Nie. Zmienia się jak chmura.
Może religia? Tak jest. Ale która?...
XC
Miliony muszą być widocznie w błędzie;
Może wnet wszyscy słuszność będą mieli.
Boże broń!... Jeśli dziś w życiowym pędzie
Musim mieć skrzydła dzielne jak anieli,
Niech nowy prorok na tronie zasiędzie
Lub stary oczu nam nowych udzieli.
W ciągu tysiąca lat starzeją zdania,
Więc potrzebują ciągle odświeżania.
XCI
I znowu wpadam — myśli się rozprzęgły —
W nadprzyrodzoność. Nikogo nie złości
Jak mnie ten obraz ziemi niewylęgłej;
Lecz czy mnie gna szał, czy los bez litości,
Głową uderzam zawsze w jakieś węgły
Teraźniejszości, przeszłości, przyszłości.
Chrześcijan stawiam równo z poganinem,
Bo jestem miernym prezbiterianinem.
XCII
Lecz choć nietęgim zwę się teologiem
I nie najtwardszym też z metafizyków,
Równie dla chrześćjan jak pogan niesrogim,
Biernym jak Eldon w sesji lunatyków,
Dowiodę, że nasz John Bull jest dwurogim
Bydlęciem i najgorszym z polityków.
Patrząc burzy się we mnie krew jak w Hekli773,
Że lud pozwala, by go żywcem piekli.
XCIII
Sprawy religii, rządu, polityki —
W mym poemacie wszystko jest widzialne:
Nie tylko lśni on, jak barwne płomyki,
Ale i wnioski nasuwa moralne,
Raz w raz nadziewa ludzi jak indyki
Mądrością. Jest to zajęcie banalne,
Bo żeby wszystkie zadowolić smaki,
Potrzeba by mieć węch nie lada jaki.
XCIV
Teraz porzucam wszystkie argumenta
I ku swej mecie zmierzam prostym torem.
Strzała na łuku natchnienia napięta.
Od dziś zaczynam być reformatorem.
Nie wiem, dlaczego skarżą mnie ludzięta,
Że można Muzy mojej rozhoworem774
Zepsuć się? Można ku niej dojść bez lęku
Jak ku tej, w której nie ma wcale wdzięku. —
XCV
Miły słuchaczu! Czy widziałeś ducha?
Nie. Lecz słyszałeś o nim; więc chodź ze mną.
Nie straci swego czasu, kto posłucha,
A zyska jedną chwilę, ach! przyjemną.
Nie szydzę, bojąc się obrazić ucha
Mary, która jest istotą tajemną,
Pełną wzniosłości, cieniem, nie materią;
W co i ja wierzyć zaczynam na serio.
XCVI
Na serio? To cię śmieszy? Dobrze. Mnie nie.
Ja, gdy się śmieję, szczerze śmiać się muszę.
Pomnę ja także jedną noc i cienie,
I miejsce — lecz gdzie — lepiej nie poruszę,
Bo chciałbym, żeby poszło w zapomnienie,
Jak „mary straszą Ryszardową duszę”.
Równych doznałem ja smutków z tej sfery
Duchowej, jak ów filozof z Malmsbury775.
XCVII
Noc (śpiewam zawsze po nocach jak sowy
Albo słowiki) czarna jak całuny;
Czasem tylko ptak wrzaśnie palladowy776
Posępną, groźną nutą jak do truny.
Portrety ze ścian rzucają surowy
Wzrok, aż przestrachem drżą serdeczne struny;
Świeca konając w lichtarzu się mruży...
Siedziałem dzisiaj nad swój zwyczaj dłużej.
XCVIII
Przeto choć zawsze do pisania siadam
W nocy, nie wtedy, gdy mam do czynienia
Rzeczy ważniejsze, o których nie gadam —
Lodowe jakieś uczuwając drżenia,
Roztropnie resztę do jutra odkładam,
W której przyrzekam dać wam postać cienia;
A niech się każdy namyśli opatrznie,
Nim zwać to bajką lub złudzeniem zacznie.
XCIX
Życie się waha między dwoma światy: —
Gwiazda wieczorna, co się na dnia słoni
Rąbek. Jak mało wiemy, czym przed laty
Byliśmy, czym dziś! W wieczystej pogoni
Wóz czasu bieży, grążąc w otchłań kwiaty
I łzy... wnet drugie się wynurzą z toni,
Osnute pianą wieków. Przez kurhany
Państw raz się tylko przetoczą bałwany...
Pieśń szesnasta
I
Troje rzeczy Pers umiał starodawny:.
Nie kłamać, łuk napinać, komia zażyć;
Tym trybem Cyrus się chował, król sławny.
U nas młodzieniec wszystkie te skojarzyć
Potrafi cnoty: w „naciąganiu” wprawny;
Konie zajeżdża; a chociaż się zdarzyć
Może, iż skłamie czasami niepięknie,
Za to łuk życia pręży tak, aż pęknie.
II
Przyczyna tego błędu czy zjawiska
(Zjawisko czy błąd musi mieć przyczynę)
Za brzydka, by się jej przyglądać z bliska;
Lecz oceniając z zalet Muz drużynę,
I z bezstronnego sądząc stanowiska,
Choć wszystkie mają nienajszczerszą minę,
Moja poczciwej dotychczas używa
Sławy — bo w fikcji najmniej jest kłamliwa.
III
A że we wszystko wgląda, ni się liczy
Z konwenansami, do tych strof przeznaczy
Z wielkiego świata sfery tajemniczej
Dziwy, jakich nikt indziej nie obaczy.
Do miodu trochę domieszam goryczy,
Ale tak skąpo, iż się zdziwisz raczej
Względności — zwłaszcza że me pióro wieszcze
Prawi de cunctis777 i niektórych jeszcze.
IV
Z wszystkich bajd, które doszły mego słuchu,
Ta powieść prawdy ma najwięcej na dnie.
Będzie to krótka historia o duchu,
Którą tu podam treściwie i składnie.
Czyś szukał granic ruchu i nieruchu
W miejscu, gdzie wszystkim nam mieszkać przypadnie?
— Muszę sceptyków schłostać, co gotowi
Nie ufać jeszcze dzisiaj — Kolumbowi.
V
Niektórzy wierzą najświęciej w zawartość
Kronik Turpina albo Geoffry’ja778
Pisarzy, których ku prawdzie zażartość
W obronie cudów świetnie się przebija.
Ojciec Augustyn ma już większą wartość,
Bo każe właśnie wierzyć przeto, „quia
Absurdum est779”. Ot, co! Człowiek waży, mierzy,
Docieka, węszy, aż „w głupstwo” uwierzy.
VI
Więc nie myszkuj! Wierz! Człowiecze śmiertelny,
Wierzyć winieneś w rzecz niewynikową,
A w niemożebną musisz; jest to dzielny
Środek kojący: wierzenie na słowo..
Nie profanuję tu wiary w kościelny
Dogmat misteryj. Kórz się, harda głowo,
Jakby przed Biblią. Im głębiej się bada,
Coraz się głębiej dno prawdy zapada.
VII
Ludzkość wierzyła od początku świata.
— Mówi historyk Johnson, stary wyga —
Że na ten padół spoza grobu zlata
Czasem duch jakiś, upiór albo strzyga,
Z czym dziwne jeszcze zjawisko się splata:
Że chociaż umysł rozsądny się wzdryga
Przeciw tej wierze, jest jakaś mocniejsza
Władza, że wiara owa się nie zmniejsza.
VIII
Był koniec balu; skończone przyjęcie.
Omówiono już kolację, kobiety,
Ten i ów z gości śpieszył w snu objęcie,
Umilkły tańce, gra i kanconety;
Jak lekkich chmureik mgła na firmamencie,
Znikły ostatnie strojne toalety.
W salonie było mroczno, gasły świece,
Księżyc zaglądał w głąb przez okiennice.
IX
Piękny dzień, słońcem wywaporowany,
Jest jakby resztka szampańskiego wina
W ostatniej szklance, bez dziewiczej piany;
Jak system, co się w chwiejności poczyna,
Albo sodowa woda z odetkanej
Butelki, kiedy gazu odrobina
Ostatnia wzięci; albo fala cicha,
Gdy już jej burza w głąb nurtów nie spycha.
X
Jak opium, które niby duszę głaszcze,
Lecz do cichego snu jej nie układnie,
Jak... ach! Me pióro jest niewynalazcze;
Jest to, z czym nic się porównać dokładnie
Nie da, podobnie jak tyryjskie płaszcze,
Ufarbowane czym... nikt dziś nie zgadnie,
Czy koszenili sokiem, czy ślimaka.
— Wszystkich królów płaszcz spotka dola taka.
XI
Obok strojenia się jest rozbieranie
Największą w świecie męką; wtedy na nas
Szlafrok koszulą Nessusa780 się stanie,
A myśli żółkną — lecz nie jak ananas.
Tytus powtarzał: „Dzień straciłem.” A nie-
Małom ciekawy, ja, com pił jak z dzbana z
Pucharu, co mi dniem i nocą tryskał.
Ileś dni ty sam w ciągu życia zyskał?
XII
Odszedł don Juan, gdy nadeszła pora
Spoczynku, smutny, rozstrojony, blady;
Czuł, że wrażenie nań robi Aurora,
Większe nad zamiar Adeli — ot! rady...
Gdyby się przejrzał do gruntu, jak wczora,
W filozoficzne puściłby się swady
Sam z sobą; sposób, który z każdą chwilką
Niesie pociechę; a tak — westchnął tylko.
XIII
Westchnął. Lekiem jest westchnąć do księżyca,
Do owej westchnień wszech depozytury.
Wychylił właśnie krąg czystego lica
(Czystego, kiedy go nie kryją chmury).
W Juanie tedy uczuć nawałnica
Wzdęła się i chciał krzyknąć: „O ty, który!”
— Zakochanego tuizm781 samolubstwa...
(Kiedy zrozumiesz, nie znajdziesz w tym głupstwa.)
XIV
Na blask miesiąca astronom, poeta,
Pasterz, parobek są jednako czuli;
Wzwyża im ducha; zeń idzie podnieta
Do świetnych idej (gdy stoisz w koszuli,
To katar). Żale i tajne sekreta