Don Juan - George Gordon Byron (warszawska biblioteka cyfrowa TXT) 📖
Krótki opis książki:
Don Juan — dygresyjny poemat satyryczny pisany w latach 1818–1824 i wydawany we fragmentach. Byron poniekąd odwraca w nim mit Don Juana — główny bohater poematu jest w nim częściej uwodzonym niż uwodzącym.
Kobiety, na które trafia podczas swoich podróży, to kolejno przyjaciółka matki, córka greckiego pirata, żona sułtana i nałożnice z jego haremu, dziewczynka uratowana podczas rosyjskiego oblężenia Izmaiłu, caryca Katarzyna i złośliwie sportretowane angielskie arystokratki.
Ważniejsze od warstwy fabularnej poematu są jednak rozliczne dygresje, w których Byron okazuje się bystrym obserwatorem życia społecznego, złośliwym krytykiem literackim oraz ironicznym komentatorem własnego życia.
Don Juan odegrał istotną rolę także w literaturze polskiej, przede wszystkim jako inspiracja dla Beniowskiego Juliusza Słowackiego. Warto jednak wspomnieć także utwór Ryszarda Berwińskiego z 1844 roku, zatytułowany Don Juan poznański.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: George Gordon Byron
- Epoka: Romantyzm
- Rodzaj: Liryka
Czytasz książkę online - «Don Juan - George Gordon Byron (warszawska biblioteka cyfrowa TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 George Gordon Byron
ni w życiu, ni skonie;
Krzyż Twój na pieczęć fałszu został wzięty.
Giniesz obłudą, choć w świata obronie;
Tak odpłaconoć trud mężnie podjęty!...
Ileż przykładów takich — nie wymienię,
Niechaj dopowie stuleci sumienie.
XIX
Ja po krawędzi życia sobie nisko
Chodzę, przyglądam się krwi, farbom, złotu,
Nie dbając o rzecz, co sławy przezwisko
Nosi, szukając godnego przedmiotu
Dla pieśni, przy tym zważając, gdzie ślisko.
Nie strojąc lutni do twardego grzmotu,
Truchcikiem jadę, tak że mnie posłyszą,
Którzy mi obok jadąc towarzyszą.
XX
Nie może pełnej rozwinąć zdolności
Autor, co, jak ja, jedzie a gawędzi.
Lecz to jest sposób, co pracę uprości,
Na dniu choć jedną godzinkę oszczędzi.
Za to nikt nie śmie zadać służalczości
Temu rymowi, co samopas pędzi
I w który wszystko wstawiam jak w kamorę,
Gdy się poczuję: Improvisatore753.
XXI
„Omnia vult belle Matho dicere — dic aliquando
Et bene, dic neutrum, dic alicuando male754”
Pierwszym nie każdy mędrzec się pochwali,
Z drugiego może radość być lub żale,
Trzeciemu oprą się tylko wytrwali,
Z czwartym się prawie nie rozstajem wcale.
Wszystko potrawą jest, której za halerz
Nie chciałbym kupić i wziąć na swój talerz.
XXII
Mam skromne chęci. Skromność moją siłą,
Duma słabością; idźmyż. — Chciałem zawzdy,
By me poema jak najkrótsze było,
eraz nie widzę granic swojej jazdy.
Prawda — gdyby się krytykom kadziło
Albo zasiadłe wysławiało gwiazdy
Wszechtyrańsw, można by wrócić z banicji,
Lecz — jam urodził się dla opozycji.
XXIII
Zawsze sympatie me po słabszej stronie,
Iż wierzę — gdyby ci, co dziś purpurę
Noszą i w pychy jeżdżą faetonie755,
Runęli — a „psy znowu wzięły górę”,
Zrazu szydziłbym — a później w obronie
Upadłych stanął i lojalną skórę
Wdział, walcząc w ultrarojalistów lidze
— Demokratyzmem rojalnym się brzydzę.
XXIV
Podobnie mogłem być przykładnym mężem,
Gdybym był nigdy nie nosił pierścienia;
Umiałbym nosić się w habicie księżym,
Gdybym do sutann nie miał uprzedzenia.
Nie byłbym władał poetów orężem
Ani tłukł swego o rymy ciemienia,
Ni w wieszczów zdarty płaszcz się stroił pono,
Gdyby mi tego właśnie nie wzbroniono.
XXV
Lecz: Laissez-aller756. Damy i rycerży
Śpiewam mojego czasu. Pospolity
Jest to lot, bujnych mu nie trzeba pierzy,
Modą Longina albo Stagiryty757.
W nadaniu barwy cała trudność leży
I w pochwyceniu miary należytej,
W oddaniu sztuki środkiem naturalnym,
W uogólnianiu, co było specjalnym.
XXVI
Z różnicą, że dziś obyczaje ludzi,
A dawniej ludzie tworzyli obyczaj.
Tak na dziesięciu dziewięć się wycudzi
— I dziesiątego nawet nie odliczaj!...
Ten przymus wenę pisarzów ostudzi.
Cóż czynią? Hejże, z dawnych zapożyczaj
Czasów, gdzie wielkich figur jest obfitość,
Inaczej łatwo zapaść w pospolitość.
XXVII
Radźmyż, co można na to radzić. Dalej,
Muzo! Gdy nie masz skrzydeł, drygaj cwałem;
Nie możesz podrość, przynajmniej nie malej
I tęgim bóstwem bądź, choć nie wspaniałem;
W spółce znajdziemy coś na świata fali.
Kolumb świat odkrył w okręciku małym,
Czy brygantynie, czy „pinku”, jak my tu
Mówimy — ziemię wydobył z niebytu.
XXVIII
Więc Adelina, zważywszy w cichości
I stanowisko jego, i zalety,
Poczuła rodzaj rosnącej skłonności;
Czy że ze świeżej powstała podniety,
Czy że miał minę pełną niewinności,
Co dla niewinnej wabiem jest kobiety
(Kobiety półmiar, półśrodków nie lubią),
I myśli zbawić chłopca, nim go zgubią.
XXIX
Wysoko ceniąc radę złotodajną,
Jak każdy, co ją daje, nie chcąc brać jej,
Za którą kwaśna wdzięczność jest zwyczajną
Zapłatą, nawet kiedy towar płaci,
Znalazła, wiodąc z sobą długą, tajną
Rozmowę — morał w najlepszej postaci:
Małżeństwo; po czym wziąwszy go na stronę,
Radziła serio, aby pojął żonę.
XXX
Don Juan odrzekł z wdziękiem odpowiednim,
Że świetnej myśli szczerze przyklaskuje,
Lecz że obecnie w związku bezpośrednim
Z tą sprawą pewne trudności znajduje,
Zapierające wrota raju przed nim
I tę, do której właśnie afekt czuje.
Podoba mu się hrabina X, księżne
Y, Z, wszystkie trzy — niestety — zamężne...
XXXI
Obok biegania do małżeńskiej mety
Lub zaganiania tam kuzynów, braci,
Sióstr, przystawiania, jak równymi grzbiety
Książki o jednej formie i postaci,
Niczego bardziej nie lubią kobiety
Nad kojarzenie w ogóle. Nie traci
Na tym moralność, owszem, jest to spora
I dość skuteczna występkom zapora.
XXXII
A nie widziano jeszcze dotąd damy
Z wyjątkiem tych, co w swojej panieńskości
Czekają męża niecierpliwie samy,
Oraz rozwódek — co by z dwu jedności
Małżeńskich i praw łoża, stołu — dramy
Nie chciała złożyć wedle dokładności
Arystotela; tylko gdy w niej nie ma
Barw grozy, to się składa — pantomima...
XXXIII
Same zazwyczaj mają jedynego
Syna, dziedzica wielkiej włości; pana
Jana birbanta758 lub lorda Jerzego,
Którego gałąź rodowa złamana
Chyli się i nie doczeka przyszłego
Wieku, jeżeli nie zrestaurowana
Wraz z moralnością. Wzajemnie usłużne
Swatają panny na wydaniu różne.
XXXIV
Dają więc, pełne troskliwego względu,
Temu dziedziczkę, a temu boginią
Piękności, temu artystkę bez błędu,
Innemu — znowu dobrą gospodynią,
Innemu pannę z najcnotliwszych rzędu
Lub zbiornik zalet wszelkich, co z niej czynią
Ósmy cud; inną znów dla koligacji
Lub że odrzucać nie byłoby racji.
XXXV
Rapp do „Harmonii759” gdy się przyjąć skłaniał
Małżeństwo — ale dla uszczęśliwienia
Sekty i całej ludzkości zabraniał,
Aby płodzono nad możność żywienia
I lekkomyślnie by nikt nie roztrwaniał
Soków, co krzepią siłę przyrodzenia —
Jak w takich związków mógł wierzyć „Harmonią”
Tu mnie gniewliwie księże oczy gonią.
XXXVI
Czyli „małżeństwu” uczynił ina drwiny,
Czy „zgodzie”, że je tak poróżnił wzajem?
Czyli w tym w Niemczech nabywał rutyny?
Dość — że świat zrobił dla swej sekty rajem.
Ją zaś uzacnił nad wsze nasze gminy
Sekciarskie, którym się tak szerzyć dajem.
Nie obrządkowi, lecz nazwie się dziwię
I temu, że lgną do niej ludzie chciwie.
XXXVII
Rapp jest kontrastem skwapliwej matrony,
Co Malthusowi760 wbrew płodzenie lubi.
Ucząc tej sztuki jak anioł ramiony
Oskrzydla parę, która się zaślubi.
Dziś panny muszą emigrować w strony
Obce, tak się chęć do małżeństwa gubi.
Smutny rezultat, jaki ma z praktycznej
Swej rady — Katon nasz ekonomiczny.
XXXVIII
Czy Adelina znała się z Malthusem?...
Chciałbym. — On jedenaste przykazanie
Zostawił: Nie bierz żony z wianem kusem!
— Bo tak pojmuję jego sławne zdanie.
Ludzkim rozum mój nie dosięgnie susem,
Co miała głowa znamienita w planie.
To fakt, że z tego powstają asceci,
A w cyfry zmienia się mąż, żona, dzieci.
XXXIX
Lecz Adelina, co z wiarą liczyła,
Że wstrzemięźliwym będzie Juan przecie
— Choćby musową wstrzemięźliwość była,
Ponieważ zwykła to kolej na świecie,
Że młody „żon-koś”, gdy „nakosi” siła,
To się w małżeńskim tańcu (co, jak wiecie,
Taką przynosi dzielnemu mistrzowi
Sławę jak „taniec śmierci” Holbeinowi761)
XL
Opatrzy — chciała Juana ożenić
Po swojej myśli, co jest dosyć na nią
Jako kobietę. Lecz z kim? Tu wymienić
Chcę: pannę Kapkę, Gęsiutkę i panią
Kaczuszkę wdowę. Umiejąc ocenić
Juana, wydać go nie chciała tanio.
Wszystko to były najdobrańsze parki
I nakręcone szłyby jak zegarki.
XLI
Panna Stokrotka, czysta niby pianka
Morska i jedynaczka — pod opieką
Matki wyrosła słodka jak śmietanka,
Pod którą kryje się woda i mleko,
I krwi troszeczkę — zabawna mieszanka,
Kiedy tak razem te trzy płyny ścieką. —
Miłość gwałtowna życie ceni letce,
Ale małżeństwo chce żyć na dyjetce.
XLII
Opiszę także, jeśli czasu starczy,
Miss Kitkę: panna śmiała, dobrze wzięta,
Oczy wieszała zazwyczaj na tarczy
Herbowej; lecz czy źle rzucała pęta,
Bo się na wędę nie wziął żaden par, czy
Że w Anglii młodzi wymarli książęta —
Dość, że złapały się na wędy sznurek
Dwa małe kiełbie: Rosjanin i Turek.