Don Juan - George Gordon Byron (warszawska biblioteka cyfrowa TXT) 📖
Krótki opis książki:
Don Juan — dygresyjny poemat satyryczny pisany w latach 1818–1824 i wydawany we fragmentach. Byron poniekąd odwraca w nim mit Don Juana — główny bohater poematu jest w nim częściej uwodzonym niż uwodzącym.
Kobiety, na które trafia podczas swoich podróży, to kolejno przyjaciółka matki, córka greckiego pirata, żona sułtana i nałożnice z jego haremu, dziewczynka uratowana podczas rosyjskiego oblężenia Izmaiłu, caryca Katarzyna i złośliwie sportretowane angielskie arystokratki.
Ważniejsze od warstwy fabularnej poematu są jednak rozliczne dygresje, w których Byron okazuje się bystrym obserwatorem życia społecznego, złośliwym krytykiem literackim oraz ironicznym komentatorem własnego życia.
Don Juan odegrał istotną rolę także w literaturze polskiej, przede wszystkim jako inspiracja dla Beniowskiego Juliusza Słowackiego. Warto jednak wspomnieć także utwór Ryszarda Berwińskiego z 1844 roku, zatytułowany Don Juan poznański.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: George Gordon Byron
- Epoka: Romantyzm
- Rodzaj: Liryka
Czytasz książkę online - «Don Juan - George Gordon Byron (warszawska biblioteka cyfrowa TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 George Gordon Byron
szyderczej minki,
Detalicznego żąda sprawozdania
I pyta, w jakim mnich się zjawia tonie
Przy urodzeniu lorda, a przy skonie.
LIV
Lecz nikt rzec o tym nie umiał dokładniej.
Jedni to zwali — jak było — ludowem
Przesądem, inni uznali je snadniej
Prawdą, niechętni przedmiotowi. Słowem
Temat o duchu starczyłby na dwa dni.
Don Juan, ogniem ogarnion krzyżowem
Pytań o widmo, z którym miał widoczne
Stosunki, umiał ujść przez ścieżki boczne.
LV
A potem, kiedy minęło południe,
Kompania cała do swych zajęć wstaje
I w dalszym ciągu czas przepędza nudnie:
Tym się za późno, tym za wcześnie zdaje.
Charcik milorda, tresowany cudnie,
Biega o zakład i językiem ziaje,
A koń rasowy, na przyszłe wyścigi
Wytrenowany, wyprawia podrygi.
LVI
Handlarz obrazów przyniósł „oryginał”
Tycjana — nie na sprzedaż oczywista;
Że nie na sprzedaż, ceny nie wspominał.
Lord X. dawał mu funtów już czterysta;
Sam król łaskawie targ z kupcem zaczynał,
Jeno się skarżył, że cywilna lista,
Którą go naród natrętnie obarcza,
W czasie podatków szczupłych — nie wystarcza.
LVII
Ale do niego jako konesera,
Patrona jeśli nie sztuk, to malarzy,
Z czystych pobudek — bo się nie zapiera,
Że chciałby obraz oddać nie w sprzedaży,
Lecz w podarunku (Konieczność przypiera!)
I że mecenat jego wielce waży,
Przynosi skarb swój; nawet nie przynosi
Na sprzedaż, tylko o ocenę prosi.
LVIII
Był tam nowy Got, jeden z cegłolepów
Gotyckich, u nas architektem zwany;
Dowodził, że mur (twardszy od czerepów
Angielskich) — musi być zarysowany;
Więc wybadawszy dom od dolnych sklepów,
Zrobił kosztorys i plan: zburzy ściany
Gmachu i nowy gmach postowi na niem
W stylu — a to zwał restaurowaniem.
LIX
Koszta nieznaczne, bo wyniosą parę
Tysięcy — piosnka z refrenem, co wraca
Ten sam po każdej strofie, a to w miarę
Roboty; zresztą opłaci się praca,
Bo w pałac zmieni się domostwo stare,
A gust milorda zabłyśnie jak raca,
Przez przyszłe wieki słonecznie promieniąc:
„W gotyckiej pysze za angielski pieniądz”.
LX
Prawnik przeglądał księgi hipoteczne;
Milord chciał właśnie zwiększyć swe dziedziny
Zakupnem; wiódł też procesy odwieczne
O miedzę, z księżmi zaś o dziesięciny,
Te żagwie sprzeczek i religii sieczne
Rózgi, kłócące z szlacheckimi syny
Kościół — stał tuczny wół, wieprz i parobek,
Milorda ekonomiczny dorobek,
LXI
W podwórzu. Tamże kradnący zwierzynę
Kłusownik, prawie do więzienia zdatny.
Przyprowadzono też wiejską dziewczynę
W czepcu na głowie i chuście szkarłatnej
(Nie lubię patrzeć na to — mam przyczynę:
Za młodu byłem sam z tych względów stratny).
Gdy odsłoniono chustę — cud natury!
Zjawił się problem podwójnej figury.
LXII
Istną zagadką jest w butelce jaje:
Nikt nie wie, jak tam wpadło, jak wypadnie.
Więc to zjawisko natury oddaję
Tym, co zagadki rozwiązują snadnie.
A (nie dla władzy kościelnej) dodaję,
Milord był sędzią, zaś konstabl, co władnie
Nad moralnością, schwytał na praktyce
Tę przyrodzonych lasów kłusownicę.
LXIII
Zasię sędziowie pokoju zasadne
Do wszech przekroczeń miary przykładają,
Surowo karcąc porywy szkaradne
Tych, którzy na nie konsensu nie mają.
A oprócz dzierżaw i dziesięcin żadne
Swobody z równym wydrzeć się nie dają
Trudem; ochrona dziewcząt i bażantów
Jest najtrudniejsza dla wszystkich sierżantów.
LXIV
Nieszczęsna była jak obrazek blada
— Jej zwykły kolor był kolor jabłuszka
(Co naturalnej u dam odpowiada
Bladości — zwłaszcza kiedy wstają z łóżka).
Może ze wstydu, że co „nie wypada”
Zrobiła. Wiejska uboga dziewuszka
Bladością zdradza swoje zasromanie;
Rumieniec dla się rezerwują panie.
LXV
Spuszczone, czarne a chytre oczęta
Dały ogromnej łzie w swój kątek zlać się,
Którą piąstkami ocierała, zdjęta
Żalem; nie jak te, co weń przystrajać się
Lubią, na pokaz mając sentymenta,
Nie dość bezczelna, by z szyderstwa śmiać się.
Stoi tak, a łzy u powiek jej wiszą,
Czekając, rychło z niej protokół spiszą.
LXVI
Wszystkie te grupy stały jak najdalej
Od buduarów damskich. Więc prawnicy
Dwaj w gabinecie; na podwórzu stali:
Włodarz, tuczone bydło, kłusownicy.
Architekt, handlarz — ci operowali
(Jak wódz, piszący na swojej stanicy
Depesze) obadwaj z oddzielnych stacji,
Dumni ze świetnych swych elukubracji786.
LXVII
W ogromnej sieni stoi zapłakane
Dziewczę; gdy konstabl, stróż niesfornych chuci
(Który potępiał piwo, lurą zwane).
Kufelkiem elu zwiędłe gardło cuci.
Stojąc tak, czeka dziewczę zasromane.
Aż Sprawiedliwość na nią okiem rzuci
I spyta, czego nie wytrząśnie z palca
Niejedna panna: Kto jest ojcem malca?
LXVIII
Tak lord był w ciągle pracy, w ciągłym gwarze,
Nie tylko końmi i psami zajęty.
Tymczasem w kuchni zaczęli kucharze
Inne wyścigi i inne tętenty,
Bo jak pozycja i obyczaj kale.
Ten, co jest wielkiej posiadaczem renty,
Ma dzień przyjęcia. kiedy się panowie
Schodzą. — „Otwartym” jeszcze się nie zowie
LXIX
Taki dom; tam raz w tydzień „nie proszeni”
(Bo tak ogólne nazwę zaproszenie)
Wchodzą szlachcice wiejscy, dżentelmeni
Bez meldowania i każdy siedzenie
Zajmuje; wino w twarzach się płomieni,
Rozmowa idzie gładko i uczenie,
A jeden temat służy zamiast sfory
Stronnictwom: przeszłe i przyszłe wybory.
LXX
Lord Henryk był też patronem wyborów,
Rządził w swym państwie jak szczur albo królik,
Chociaż do częstych z nim przychodził sporów
Sąsiad, uczony Szkot, książę Mól-Mólik.
A także liczył się do matadorów
Mniejszy niż ojciec — jego syn Nul-Nulik,
Który popierał w swojej sferze ciasnej
Zawsze interes cudzy — czytaj: własny.
LXXI
Grzeczny, oględny w powiecie i w domu,
Ludzi słodyczą lub łaską zjednywał;
Umiał swe względy okazać — jak komu,
A co najłatwiej, wszystkim obiecywał,
Co do takiego wyrosło ogromu,
Że obiecanek już skarb nie pokrywał.
Lecz raz dotrzymał, raz nie; przeto jego
Słowo ważyło nie mniej niż innego.
LXXII
Druh liberalnych, przyjaciel wolności,
A niemniej przeto przyjaciel korony
(W kolizję nigdy nie wwiódł swej godności
Z patriotyzmem), tylko zniewolony
Jej łaską służył... „Nie chcę swej wartości
Przeceniać” — mówił skromnie, zaczepiony.
Sam pragnąłby znieść wszystkie synekury,
Lecz cóż by stało się z prawem natury?
LXXIII
„Głosił zasady swoje”, frazes taki
Nie jest angielski, lecz parlamentarny
(Tak się dziisiaj zwą języka pokraki),
A w naszym wieku bardzo popularny.
Milord nie wchodził na frakcyjne szlaki,
Choć na publiczne cele był ofiarny.
Co do urzędu, na swym stanowisku —
Jak mówił — więcej ma straty niż zysku.
LXXIV
Niebo i świat wie, że go nie prowadzi
Próżność, że życie prywatne dlań drogie;
Lecz króla swoim odstępstwem nie zdradzi,
Gdy go żywioły otaczają wrogie.
Każdy demagog nóż rzeźniczy gładzi,
Ażeby przeciąć — ach! przecięcie srogie —
Gordyjski węzeł Georgijskiego węzła,
Gdy w nim panowie, król, Anglia zagrzęzła.
LXXV
Choćby mu nawet przyszło z złą fortuną
Walczyć, to wytrwa na swym stanowisku,
Póki nie spędzą go lub nie odsuną.
Choć inni pragną — on nie pragnie zysku.
Lecz biada Anglii, gdy urzędy runą!
Wtedy nastaną dla niej dni ucisku.
Cóż pocznie biedny kraj bez urzędnika?...
Dlań najpiękniejszy jest tytuł: Anglika.
LXXVI
Był niezależny; niezależność śliczna,
Lepsza niż u tych, co nie otrzymują
Za nią nic. Żołnierz publiczny, publiczna...
Wiele cenniejszych skutków dokazują
Niż wojsko nieregularne i liczna
Zgraja tych, co się nie legitymują
Profesją. Tak więc mąż stanu przed stadem
Profanów stoi jak lokaj przed dziadem.
LXXVII
Wszystko to stroi duszę milordową
(Prócz — co w ostatniej strofie). Ale struny
Uciszam; rzecz tym nie jest wcale nową,
Co ją z wyborczej słyszeli trybuny.
Od kandydatów z niezależną głową
Lub sercem. Słyszę obiadu zwiastuny:
Odgłosy dzwonka. Naprzód pacierz: „Chleba
Naszego”. — Pacierz śpiewać by potrzeba.
LXXVIII