Don Juan - George Gordon Byron (warszawska biblioteka cyfrowa TXT) 📖
Krótki opis książki:
Don Juan — dygresyjny poemat satyryczny pisany w latach 1818–1824 i wydawany we fragmentach. Byron poniekąd odwraca w nim mit Don Juana — główny bohater poematu jest w nim częściej uwodzonym niż uwodzącym.
Kobiety, na które trafia podczas swoich podróży, to kolejno przyjaciółka matki, córka greckiego pirata, żona sułtana i nałożnice z jego haremu, dziewczynka uratowana podczas rosyjskiego oblężenia Izmaiłu, caryca Katarzyna i złośliwie sportretowane angielskie arystokratki.
Ważniejsze od warstwy fabularnej poematu są jednak rozliczne dygresje, w których Byron okazuje się bystrym obserwatorem życia społecznego, złośliwym krytykiem literackim oraz ironicznym komentatorem własnego życia.
Don Juan odegrał istotną rolę także w literaturze polskiej, przede wszystkim jako inspiracja dla Beniowskiego Juliusza Słowackiego. Warto jednak wspomnieć także utwór Ryszarda Berwińskiego z 1844 roku, zatytułowany Don Juan poznański.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: George Gordon Byron
- Epoka: Romantyzm
- Rodzaj: Liryka
Czytasz książkę online - «Don Juan - George Gordon Byron (warszawska biblioteka cyfrowa TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 George Gordon Byron
wiesz o tem —
Ciało przejść może, jak w fizyce czytasz;
Lecz Juan nawet sprawdzić się nie stara,
Którymi wyszedł ten człek czy ta mara.
XXV
Stał więc. Minuta godziną mu była;
Czekał i ciągle w ten kąt się wpatrywał,
Gdzie się najpierwej mara pojawiła.
Powoli władze energii zwoływał,
Gotów był wierzyć już, że się mu śniła.
A potem zaczął myśleć, podejrzywał...
Wreszcie z zadumy ciężkiej się ocucił
I półbezsilny do pokoju wrócił.
XXVI
Wszystko, jak było: lampka jeszcze świta
Światłem — nie modrym, tak jak lampki skromne,
Których knot swędem sympatycznym wita
Duchy; przeciera oczy, lecz — przytomne.
Na stole leży dziennik: bierze, czyta,
Oczyma szpalty przebiega ogromne.
Był tam artykuł, który karcił króla;
Niżej: „Wypróbowana maść na móla”.
XXVII
Z tego wionął świat. Lecz mu ręka drżała,
Drzwi zatem zamknął, a dziennik otworzył.
Przebiegł pochwałę Tooka — admirała,
Zdjął suknie, w łóżku do snu się ułożył.
Choć wtłoczył się w kąt, czuł, jak mózg mu pała
Przypomnieniami strachu. Aż go zmorzył
Mrok nocy; z wolna ostatek w nim gasnął
Pamięci jakby po opium — i zasnął.
XXVIII
Zbudził się wcześnie i nie trzeba gadać,
Że zaraz nocne przypomniał widzenie.
Wahał się, czy ma zeń się wyspowiadać.
To mogło wydać go na wyszydzenie.
Nie umiał woli swej kierunku nadać.
Tymczasem chłopiec, co miał polecenie
O jednym czasie do drzwi pukać z rana,
Jak zwykle przyszedł dziś ubierać pana.
XXIX
Ubrał się. Zwykle — jak młody — zasiada
Długo przed lustrem; dzisiaj ani mruknie
Na sługę, wdzięku całości nie bada
W zwierciadle, ledwo tylko się osmuknie;
Włos mu niedbale aż na czoło spada,
Niegładko, krzywo leżą na nim suknie,
A nawet węzeł gordyjski krawata
O cały palec nierówno się splata.
XXX
Kiedy się na dół do jadalni zwrócił,
Siadł zadumany nad czarką herbaty
1byłby na nią uwagi nie zwrócił,
Gdyby gorące w nos go aromaty
Nie uderzyły — więc tym się ocucił.
Był roztargniony widocznie — więc na tej
Podstawie Bóg wie, jakie kto zaczyna
Budować wnioski; pierwsza Adelina
XXXI
Spojrzała; widząc, że zbladł, sama zbladła
Zakłopotana i oczy spuściła.
Może wiedziała o czym, może zgadła?...
Lord Henryk skarżył się, że bułka była
Bez masła. Księżna Fitz-Fulke tuż usiadła
I nic nie mówiąc, bystro nań patrzyła.
Aurora Raby dużym, czarnym okiem
Poglądała nań w zdumieniu głębokiem.
XXXII
Na jego twarzy pobladłe kolory
Drażnią niezwykle ciekawość kobiecą.
Więc Adelina spyta: „Czy pan chory?”
Wzdrygnął się i rzekł: „Tak, nie, może, nieco”.
Domowy lekarz — doktor nad doktory —
Zaraz przyskoczył, a oczy mu świecą,
I już do pulsu i rady gotowy,
Ale Juan rzekł, że jest całkiem zdrowy.
XXXIII
Całkiem zdrów, tak — nie. Dwa wprost sprzeczne słowa,
Ale niepewny wzrok tłumaczy oba.
Może to była jedynie chwilowa
Rozdrażnionego umysłu choroba,
Przelotnie zaatakowana głowa?...
Lecz kiedy mu się przyznać nie podoba,
Aby istotnie był na głowę chory,
Znać, że potrzebne tutaj nie doktory.
XXXIV
Milord, gdy dowiódł już, że czekolada
Niesmaczna, gdy się o placku wygadał,
Spostrzegł, jak gościa jego twarz jest blada,
Czemu się zdziwił, bowiem deszcz nie padał.
Pytał, czy książę zdrów, więc odpowiada
Księżna, że książę od dawna zapadał
Na gościec w nogach (arystokratyczną
Słabość, co była w tym rodzie dziedziczną).
XXXV
Milord, zwróciwszy lice do Juana,
Bolał nad inagłym wypadkiem niemocy.
„Tak dzisiaj blado wygląda twarz pana,
Jakby cię «Czarny mnich» odwiedził w nocy”.
„Jaki mnich?” — spytał Juan, lecz udana
Spokojność, choć ją w sobie z całej mocy
Utrzymać pragnie, tutaj nic nie nada
I jeszcze bardziej zblednie mu twarz blada.
XXXVI
„Co? Nie słyszałeś nic o «Czarnym mnichu»?
Duchu tych murów?” — „Nigdy nie słyszałem”.
— „Fama, choć to łgarz, głośno i po cichu
Roznosi o nim wieść po hrabstwie całem;
Lecz czy dziś braknie serca temu lichu,
Czyli przodkowie bardziej doskonałem
Patrzyli okiem — choć kto wierzy może —
Dość, że się dawno nie zjawił w klasztorze.
XXXVII
Ostatni...” — „Proszę — rzekła Adelina
Która, badając Juanowe lice,
Domyślała się, że głębsza przyczyna
Wiąże humoru jego tajemnicę
Z ową legendą — jeśli pan zaczyna
Żarty, w żartach tych utrzymać granice.
O tym zjawisku dawno już wieść chodzi,
Lecz to istnienia jego nie dowodzi”.
XXXVIII
— „Żarty? — rzekł milord — wszakżeśmy na żywe
Oczy w miesiącu miodowym — Adelo...”
„Tak, co tam. To są dzieje bardzo tkliwe...
Czy zacni goście głosu mi udzielą?” —
Niby Dyjana, gdy ściąga cięciwę,
Harfę przyniósłszy, zagrała. Kapelą
Brzęknęły struny. Pełnym dźwiękiem tonu
Grała o „Mnichu czarnego zakonu”.
XXXIX
„A dodaj wiersze, któreś ułożyła!
Bo jest poetka — wiecie — z mojej żony”.
I wdzięczna mina twarz mu okrasiła.
Więc grzecznie prosił ten i ów, zdziwiony,
Że tyle zalet razem w sobie kryła:
Dar poetycki, piękny głos, złączony
Z kunsztem, trzy kwiaty na jednej gałązce —
Rzecz nadzwyczajna w jednej wiejskiej gąsce.
XL
Potem po lubym krótkim ociąganiu
(Czar czarodziejek, co chociaż urokiem
Kaleczą, jeszcze jego bełt w udaniu
Ostrzą) — ze skromnie pochylonym okiem
Dotknęła harfy strun i w ożywianiu
Stopniowym obu dźwiękom jednym tokiem
Dała popłynąć. Śpiewała z prostotą,
Co, że jest rzadkie, ceni się jak złoto:
1
Strzeż się, o, strzeż się „Czarnego mnicha”,
Co przy normandzkiej siadł skale,
Mruczy pacierze albo mszę z cicha
Na starym odmawia mszale.
Gdy dziedzic na Hillu, pan Amundevillu,
Normandzkiego wziął włości kościoła,
Wszystkich mnichów wypędza, jednego tylko księdza
Żadną mocą wypędzić nie zdoła.
2
Bo choć przyszedł z orszakiem i pod królewskim znakiem
Do dóbr świętych uprawnion zaboru,
Grożąc mieczem, pochodnią, gotów skalać się zbrodnią,
Gdyby doznał twardego oporu,
Wysiekł mnichów i chłostał, przecież jeden pozostał,
Tylko zdał się nie z ciała i kości,
Bo choć bywa w kościele, zwiedza ganki i cele,
Nigdy we dnie, a zawsze w ciemności.
3
A czy szkodzić przychodzi, czy dopomóc chce komu,
To odgadnąć nie w mojej jest mocy,
Dość, że od tej minuty Amundevillów domu
Nie opuszcza ni we dnie, ni w nocy,
I w małżeńskiej komnacie, w ślubny dzień w czarnej szacie
Ponad łożem pochyla się w mroku,
A nawet go widzieli przy śmiertelnej pościeli
Lordów, jak stał — lecz nie ze łzą w oku.
4
Gdy lord nowy się rodzi, wtedy z żalem przychodzi,
A gdy domu nieszczęście jest blisko,
W księżycowych promieni blasku z sieni do sieni
Sunie z wolna ponure zjawisko.
Kształty jego rozpoznasz, lecz nie dojrzysz mu twarzy,
Bo jest cała ukryta w kapturze;
Tylko oko błyszczące spod kaptura się żarzy,
Jak u duchów jest czarne i duże.
5
Strzeż się, o, strzeż się „Czarnego mnicha”,
On gospodarzem jest dworu,
W tych murach mieszka, na zemstę czyha,
Pozostał panem klasztoru.
Amundevill jest panem we dnie,
„Mnich Czarny” jest panem w nocy,
A nikt z wasali jego praw nie zwali,
On ludzkiej urąga mocy.
6
Milczący go przepuść, gdy ujrzysz go mrokiem,
A przejść ci pozwoli bez szwanku.
Odejdzie mierzonym i cichym swym krokiem
Jak rosa po trawie o ranku.
Westchnienie mnichowi poświęćmy w ofierze,
Niech Bóg go wybawi z katuszy,
Jakie bądź są jego codzienne pacierze,
O spokój dla biednej proś duszy.
XLI
Głos jej przycichnął, a niknące tony
Marły na strunach pod dotknięciem dłoni,
Nastała owa pauza, gdy zgłuszony
Śpiew ostatkami dźwięków w uchu dzwoni,
A potem szepty, brawa ze wszej strony.
Każdy z pochwalnym szeptem jej się skłoni,
Wielbiąc głos, wiersze i myśl, i ujęcie.
Zakłopotana stała w tym odmęcie
XLII
Pochwał. — Dzierżyła harfę piękna pani
Z taką prostotą i tak od niechcenia,
Jak gdyby była gra rozrywką dla niej
Śród wiejskiej ciszy i osamotnienia.
Gra, bo chcą tego jej goście kochani —
W istocie chętnie; więc czasem odmienia
Nieśmiałość skromną na uśmiech mistrzyni,
Jakby wskazując, że co chce, to czyni.
XLIII