Don Juan - George Gordon Byron (warszawska biblioteka cyfrowa TXT) 📖
Krótki opis książki:
Don Juan — dygresyjny poemat satyryczny pisany w latach 1818–1824 i wydawany we fragmentach. Byron poniekąd odwraca w nim mit Don Juana — główny bohater poematu jest w nim częściej uwodzonym niż uwodzącym.
Kobiety, na które trafia podczas swoich podróży, to kolejno przyjaciółka matki, córka greckiego pirata, żona sułtana i nałożnice z jego haremu, dziewczynka uratowana podczas rosyjskiego oblężenia Izmaiłu, caryca Katarzyna i złośliwie sportretowane angielskie arystokratki.
Ważniejsze od warstwy fabularnej poematu są jednak rozliczne dygresje, w których Byron okazuje się bystrym obserwatorem życia społecznego, złośliwym krytykiem literackim oraz ironicznym komentatorem własnego życia.
Don Juan odegrał istotną rolę także w literaturze polskiej, przede wszystkim jako inspiracja dla Beniowskiego Juliusza Słowackiego. Warto jednak wspomnieć także utwór Ryszarda Berwińskiego z 1844 roku, zatytułowany Don Juan poznański.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: George Gordon Byron
- Epoka: Romantyzm
- Rodzaj: Liryka
Czytasz książkę online - «Don Juan - George Gordon Byron (warszawska biblioteka cyfrowa TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 George Gordon Byron
style="margin-left: 1em">Tą utraconą dziewiczością mowy
I uczonością (to jest cytat zbiorem),
Opływał w chwale swej Cyceronowej703.
Z pamięcią, którą mógł być żaków wzorem,
Sprytem, by ukuć żart, dwuznaczmik nowy,
Z małą zasługi, większą bezczelności,
„Duma narodu” — należał do gości.
XCII
Najdowcipniejsi powszechnym uznaniem
Byli Jurny z Tweed i Ozulek z Erynu,
Obaj prawnicy, z dobrym wychowaniem.
Lecz Czułek jeszcze miał cokolwiek z gminu;
Bujną fantazję miał i było na nim
Ogierowego coś, coś z karmazynu,
Tylko zrubaszniał nieco śród kapusty. —
Jurny znów to był Kato miodousty.
XCIII
Jurny jak nowo strojone pianino,
Czułek jak harfa Eolowa dziki,
Z którą niebieskie wiatry wchodzą ino
W zespół i tworzą szum dziwnej muzyki.
Miarowo słowa z ust Jurnego płyną,
Czułka pryskają jak górskie strumyki,
Tu dowcip sztuczny, a tu prosty, zdrowy;
U tego z serca, u tamtego z głowy.
XCIV
Jeśli spytacie, czemu autor masy
Tak różnorodne w jednym miejscu zbiera,
— Zebranie każdej osobników klasy —
Powiem — lepsze jest niż stara maniera
Nudnych tête à tête. Hej! Minęły czasy,
Gdzie się z kongrewskim clownem bił Moliera.
Bète. W społeczeństwie gładkim naszej daty
Charaktery się zrównały jak szaty.
XCV
O arlekinów704 naszych któż dziś pyta?
Śmieszni są, ale w dowcipie mniej raźni.
Profesji błazna dziś nikt nie poczyta
Profesją; na targ swych owoców błaźni
Nie wystawiają; durniów jest do syta,
Lecz zjałowieli i nikt ich nie drażni.
Społeczność jest dziś hordą ugrzecznionych
Ludzi; składa się z nudnych i znudzonych.
XCVI
Zamiast sierpem żąć, zbieramy na łanie
Życiowym prawdę w źdźbłach skąpo rozsutą.
Jeślić uśmiecha się takie zbieranie,
Słuchaczu — bądź ty Boozem, ja Rutą705.
Nie mówię więcej. Pisma cytowanie
Wzbronione; wiem, jak pobożnie odczuto
Imć pani Adams święte teorema:
„Kto śmie cytować Pismo — anatema”.
XCVII
Lecz cóż płodnego wieku łan przyniesie?
Zbieram, co mogę; wszystko słoma czysta. —
A — jeszcze jeden pod pióro mi rwie się:
Kitket, rozmowny mędrzec, humorysta706,
Co zapisuje co dzień w swym notesie
Dowcipy; wieczór ze zbioru korzysta.
Krzyczą: „Słuchajcie”. O, nieraz dokuczy
Los temu, co się swoich bon-mots uczy.
XCVIII
Bo naprzód musi przez różne fortele
Rozmowę ku swym dwuznacznikom wabić,
Bacznym być, stanąć na dyskursu czele
I natężonej myśli nie zesłabić.
Co chwila żartem furkać — jak szmermele707,
Być pewnym siebie i nie dać się zabić
Przerwaniem mowy, chytro wwieść do matni,
Uważać, by mieć zawsze głos ostatni.
XCIX
Tu gospodarzem był Milord, a gośćmi —
Których spisałem. Zastawa tak suta,
Że nawet duchy z ciemnicy, co skroś ćmi
Styksowe kraje, przybiegłyby tutaj,
Lecz nie zabawiam się długo nad kośćmi,
Choć wiem (z historii prawda ta wysnuta),
Że odkąd w raju jabłko zjadła Ewa,
Zgłodniały grzesznik bez jadła omdlewa.
C
Świadkiem kraj płynny winem, mlekiem, miodem,
Dokąd to biegli Hebrejowie chudzi.
Miłość pieniędzy (powiem mimochodem)
To druga rozkosz, dla której się trudzi
Człowiek nie darmo, bo z życia zachodem
Kochanka sprzykrzy się, pasożyt znudzi,
Ale ty, złoto, nie potrafisz znużyć,
Gdy się już nie dasz użyć czy nadużyć!
CI
Szlachta chodziła z fuzyjką lub charty;
Młodzi dlatego, że lubili łowy,
(Pierwsza zabawka chłopców, jak bicz, karty...)
Starsi — że chcieli skrócić zegarowy
Porządek. Ennui wyraz utarty;
Pojęcie nasze, lecz z francuskiej mowy
Wyraz; my mamy fakt, a on wykłada
Ów poziew, co snem nawet nie przepada.
CII
Najstarsi stare w bibliotece księgi
Węszyli, pod sąd malowidła brali,
Przechadzali się w parku dla mitręgi
I nad cieplarnią się zastanawiali,
Na skromnych szkapkach zataczali kręgi
W dziedzińcu; inni gazety czytali
Albo, z suchymi patrząc w zegar usty,
Czekali sześciokrzyżykowi — szóstej.
CIII
Nikt nie był gêné708, aż zegar do stoła
Zawezwał. Czasu swojego panami
Będąc, chodzili po parku dokoła
Klombów, w kilku lub osobno, parami;
Zabijali czas (co nie każdy zdoła),
Wstawali wtedy, kiedy chcieli sami,
Ubierali się i jedli śniadanie,
Gdzie chcieli, wtedy gdy mieli czas na nie.
CIV
Damy o twarzy rumianej i białej
Równie durzyły czas. Więc jedne panie
Przechadzały się, drugie obmawiały,
Śpiewały, tłukły się na fortepianie,
Przyszłym sezonom modę wyznaczały
Lub poprawiały czepeczki, ubranie;
Inne, dwanaście maczkiem arkuszyków
Spisując, nowych skarbiły dłużników.
CV
Jedną z kimś miłość, drugą przyjaźń łączy.
Nic dziwniejszego nad liścik kobiety:
Istny fenomen — nigdy się nie kończy.
Lubię ja takie listki i bilety;
Cel w nich przez słowa dwuznaczne się sączy,
Jak w teologii. Są one jak krety
Lub jak Ulisses przed Dolonem709. O! wierz,
Namyśl się, na list taki nim odpowiesz.
CVI
Grywano w bilard, karty — lecz nie kości;
Prócz w klubie w kości „świat” zwykle nie grywa;
Czółna, ślizgawka, gdy się lód rozmości,
A z drzew listowie ostry mróz pozrywa;
Jest rybołówstwo, ten grzech samotności,
Jak o nim Walton mówi czy tam śpiewa;
Ten stary dureń godzien byłby haka
Jako przynęta, dobra dla szczupaka.
CVII
Wieczorem suty obiad, potem wino,
Potem rozmowa, śpiewy i gra. Gwoli
Rozkoszy gości boskie dźwięki płyną
(Serce czy głowa na myśl samą boli).
W zachwycie natchnień cztery miss R. giną.
Para najmłodszych popisać się woli
Harfą; śród żwawych z strunami utarczek
Wdzięcznie odsłania się ramię i karczek.
CVIII
Czasami tańce (lecz nie w dzień polowań;
Panowie wtedy ciężcy). W fali dźwięków
Pary śród bujań rozkosznych, kołowań,
Toczą się; pełno cichych rozmów, brzęków;
Zaloty skromne i chwała królowań,
Niewartych albo wartych dziwu wdzięków.
Łowcy są lisa urażeni zdradą
I o dziesiątej trzeźwi spać się kładą.
CIX
A politycy w kąciku poswarki
Wiodą, o ważne kwestie kopie kruszą.
Dowcipni pilnie wyszukują szparki,
Aby swe bon-mots wcisnąć na dziw uszom.
Złośliwi dzisiaj nie przebiorą miarki,
Bo długo, bardzo długo czekać muszą,
Nim się im uda rzucić żart nieświeży,
A jeszcze chwyci go ktoś i ubieży.
CX
Wszystko tam gładkie, arystokratyczne,
Goście są chłodni, sztywni i poprawni,
Niby marmury Fidiaszowe śliczne;
O, dziś nie taka już szlachta jak dawniej!
Już i sawantki nie tak emfatyczne,
Choć równie piękne — nawet wiele jawniej.
Nie mamy takich jak Tom Jones urwisów,
Lecz lwy, co gorset noszą miast kirysów.
CXI
Goście zaczęli się rozchodzić wcześnie,
Bo przed północą. Inaczej w Londynie
Żyją kobiety, a na wsi. Wszak wieś nie
Na to, by czekać, czy prędko noc minie. —
O kwiatki! Złóżcie listki wasze we śnie.
Ranek niech was znów różowo rozwinie.
Wczesne godziny — najlepsi malarze:
Nimi bez różu rumienią się twarze.
Pieśń czternasta
I
Gdyby w przepaściach natury lub w łonie
Własnym ktoś pewność znalazł i wyjawił,
Snadź by ocalił ludzkość, która tonie,
Lecz by jej dobrych systemów pozbawił.
System pożera system i tak chłonie,
Jak nawet Saturn710 dzieci swych nie trawił,
Co, gdy od żony dostał kawał głazu
Miast syna, jedząc nie splunął ni razu.
II
System odwraca Tytana zjadanie:
Zjada swych ojców, chociaż to przeklęcie
Niestrawne. — Badaj, skończywszy badanie,
Powiesz mi, jakiej wierze wierzysz święcie.
Spójrz w tył, nim zgodzisz się na czyjeś zdanie
I jakiejś deski chwycisz w tym odmęcie.
Prawda — zmysłom się wierzyć nie powinno,
Lecz ostatecznie, gdzież masz pewność inną?
III
Ja nic nie twierdzę, niczemu nie przeczę,
Nic nie wiem. A ty, czemu dajesz wiarę,
Prócz żeś się zrodził, by umrzeć — człowiecze?
A może i to fałsz? Za wieków parę
Dzień przyjdzie, wieków chrzcielnica, i zwlecze
Barwę z tych dwojga pojęć: nowe, stare.
Choć „łzy wyciska”, rzekł ktoś — „śmierć matula”,
Pół życia prześpi człowiek — nie przehula.
IV
Jak to sen twardy, bez widzeń — jedyny
Lek na cierpienia — członki rozwesela!
Przecz711 glina boi się ciszącej gliny
U samobójcy, gdy sobie w łeb strzela?
(Sposób płacenia długów, co w terminy
Nie wgląda, jednak niszczy wierzyciela).