Don Juan - George Gordon Byron (warszawska biblioteka cyfrowa TXT) 📖
Krótki opis książki:
Don Juan — dygresyjny poemat satyryczny pisany w latach 1818–1824 i wydawany we fragmentach. Byron poniekąd odwraca w nim mit Don Juana — główny bohater poematu jest w nim częściej uwodzonym niż uwodzącym.
Kobiety, na które trafia podczas swoich podróży, to kolejno przyjaciółka matki, córka greckiego pirata, żona sułtana i nałożnice z jego haremu, dziewczynka uratowana podczas rosyjskiego oblężenia Izmaiłu, caryca Katarzyna i złośliwie sportretowane angielskie arystokratki.
Ważniejsze od warstwy fabularnej poematu są jednak rozliczne dygresje, w których Byron okazuje się bystrym obserwatorem życia społecznego, złośliwym krytykiem literackim oraz ironicznym komentatorem własnego życia.
Don Juan odegrał istotną rolę także w literaturze polskiej, przede wszystkim jako inspiracja dla Beniowskiego Juliusza Słowackiego. Warto jednak wspomnieć także utwór Ryszarda Berwińskiego z 1844 roku, zatytułowany Don Juan poznański.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: George Gordon Byron
- Epoka: Romantyzm
- Rodzaj: Liryka
Czytasz książkę online - «Don Juan - George Gordon Byron (warszawska biblioteka cyfrowa TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 George Gordon Byron
class="verse">Lecz choć zacząłem poprawę od głowy,
Zanim się stało jednym, co z niezgody
Wnet zeszło na dwa, przyznaję bez pychy,
Wybór zrobiła żona moja — lichy.
XXXIX
Znowu dygresja! Przebacz mi lub — wolę —
Przeczytaj. Lubię na wstępie morały
Prawić, jak pacierz mówi się przy stole.
Niby przyjaciel nudny, proboszcz dbały
Lub stara ciotka, lub bakałarz w szkole,
Muza ma pragnie poprawić świat cały;
Na każdym miejscu i każdego czasu
Kwapi się prawić kazania z Parnasu.
XL
Teraz w preludium niemoralna fuga:
Wskażę, jaki jest świat z błędami swymi,
Nie, jaki ma być. W tym moja zasługa,
Że wam dam fakta; wyznać muszę, że mi
Inaczej szkoda i pracy, i pługa.
Dotąd mój lemiesz tyka ledwo ziemi
Zgnojonej grzechem, aby chociaż stare
Utrzymać ceny na swe żyto jare.
XLI
Naprzód nam zważać trzeba, co się stanie
Z Leilą: młodą, czystą jako ranny
Świt albo jak śnieg (stare porównanie:
Śnieg mniej przyjemny jest niż nieskalany,
Co każdy może sprawdzić). W don Juanie
Zbudził się ojciec, ale dla przybranej
Córki opiekę chciał znaleźć stateczną,
Bo bez opieki młodym — niebezpieczno.
XLII
Widząc w osobie swej nieodpowiednie
Medium (każdy z was pojąłby to samo)
Rozmyślił zająć stanowisko średnie,
Bo często pupil ochmistrzowi plamą.
Więc kiedy stare damy — same przednie —
Dzikiej Azjatki chciały zostać mamą,
Wziął lady Żgawkę ze „Stowarzyszenia
Obrony dziewcząt złego prowadzenia”.
XLIII
Dzisiaj już stara, dawniej była pono
Młodsza; cnotliwa całe życie — wierzę.
Choć oczerniono ją i oskarżono
O różne... Czyste me ucho się strzeże
Powtarzać, czego jej nie dowiedziono.
Bo mnie też na nic taka złość nie bierze,
Jak na trociny z plotkarskiego tracza,
— Co są ludzkiego karmią odżuwacza.
XLIV
Spostrzegłem — jestem zaś nie lada jakim
Badaczem i mam oko osobliwe,
Co jest poniekąd doświadczenia znakiem —
Że damy w młodych latach nazbyt... żywe,
Prócz znajomości świata z jego brakiem
Cnoty, prócz wiedzy, dokąd wiodą krzywe
Ścieżki, baczniejsze są na wody mętne,
Gdzie dna nie dojrzy oko beznamiętne.
XLV
Gdy sztywna cnota szyderstwem osładza
Brak niezaznanych uciech, których użyć
Nie wolno, kiedy szczęsnych raczej zdradza,
Niż broni, z „towarzystwa” chcąc wykurzyć
Praktyczna dama gromi, naprowadza,
Radzi otwierać oczy, a nie mrużyć
Przed skokiem — słowem rozjaśnia ten słodki
Problem miłości: źródło, ujście, środki.
XLVI
Z tej racji czy też, że surowsze, z góry
Wiedzą, dlaczego takimi być mają —
Zbierając wzorki obaczysz, że córy
Podobnych matek, ponieważ już znają
Świat z doświadczenia lepiej niż z lektury,
Wiele cenniejszy towar przedstawiają
W targu pannami na małżeńskim rynku
Niż te, co grzechu nie znają z uczynku.
XLVII
Jak rzekłem — lady Żgawkę oczerniano;
Któż piękność, młodość przebaczy kobiecie;
Dziś marę grzechu od mej odegnano,
Dowcip jej podziw budził w wielkim świecie.
Jej bon mots w kołach, kółkach powtarzano,
Potem dewocja i bractwa — co chcecie! —
Dodam, że swych lat pędziła ostatki
Jako wzór żony, kobiety i matki.
XLVIII
Swobodna w swoim kółku, a przybrana
W powagę w wyższym, kierowniczka młodzi,
Ostrzegała ją (od rana do rana),
Kiedy spostrzegła, że na zły tor wchodzi.
Liczba jej dobrych uczynków nieznana;
Utonąłby mój Pegaz w ich powodzi.
Teraz nabrała szczególniej ochoty
Stać się troskliwą matką dla sieroty.
XLIX
Do tego Juan był jej faworytem,
Według niej serca dobrego dowodził.
Trochę zepsuty, ale dobry przy tem,
Czemu się zdziwisz, wiedząc, kto go rodził
I gdzie się tułał. Los, co by mógł bytem
Drugiego zachwiać, jemu nie zaszkodził;
Bo tyle w życiu już wypadków miewał,
Że się już żadnej zmianie nie zdumiewał.
L
W zmianach najprędzej mądrzeje naiwność.
Kiedy się młodzi ludzie starzeć zaczną,
Zwykli uskarżać się na losów dziwność
I na Opatrzność sarkać nieopatrzną.
Pierwszą do prawdy drogą jest przeciwność;
Kto bój zna, burzę i miłość rozpaczną,
Czy osiemdziesiąt ma, czy osiemnaście
Lat, zgłębił wszystkie doniosłe przepaście.
LI
Co z tego zyska, to rzecz mniej doniosła. —
Don Juan chwalił taką niepoślednią
Troskliwość damy, która gdy dorosła
Jej córka wyszła za mąż, swą poprzednią
Opiekę, zbywszy ciężaru, przeniosła
Jak Lord Mayora barkę na naślednią663
Lub jeśli chcecie porównania z sfery
Poetyczniejszej — jak muszlę Cytery.
LII
Zwę to transmisją; taki nieustannie
Cyrkulujący balast wykształcenia
Dziedzictwem z panny dostaje się pannie;
W tej się na mądrość, w tej na siłę zmienia,
Ta śpiewa, owa tańczy, pływa w wannie
Metafizycznej, ta pisze z natchnienia
Lub gra; skromniejsza z dowcipu664 jest sławna,
A inna w spazmy i omdlenia wprawna.
LIII
Czy klawikordy, dowcip, piękne sztuki,
Czy religijność, czy zgrabne figury
Służą szlachcicom, lordom za prynuki665 —
Dość, że inwentarz ów z matek na córy,
A z córek zasię przechodzi na wnuki,
I wciąż westalek666 płyną nowe toury,
A każda strojna i świeża, i chybka,
I każda w mitrze, a spragniona czepka.
LIV
— Więc do właściwej przystąpię roboty;
Rzecz dziwna (zwyczaj ten dziś się rozszerzył),
Żem nie rozpoczął od pierwszej aż do tej
Pieśni właściwie jeszcze, com zamierzył.
Te ksiąg dwanaście to pierwsze przeloty
Dźwięków, preludia; dopierom uderzył
Akord, spróbował, czy nie luźna która
Struna — teraz się zacznie uwertura.
LV
Dbam właśnie tyle, co o gronko trześni,
Czy mnie uwielbi świat, czy mnie zniesławi.
O tych obawach Muzie mej się nie śni,
Ona moralne lekcje tylko prawi.
Myślałem zrazu, że dwanaście pieśni
Wystarczy — lecz gdy Apollo się bawi,
Jeśli mój Pegaz dotrwa, to nie wcześniej
Śpiew zastanowię667 aż przy setnej pieśni.
LVI
Don Juan ujrzał ów maleńki światek
Na szczudłach, „wielkim” zwany, choć granice
Jego są szczupłe i sił niedostatek
Żywotnych; ale jak miecz ma głowicę,
By strzegła ręki, kiedy do bijatyk
Przyjdzie, tak mały świat — miecz za zwierzchnicę
Ma tę rękojeść; ta jest jego główką,
Słońcem, księżycem, gazem668, szabasówką.
LVII
Znalazł przyjaciół; każdy z nich miał żonę,
Obojgu miły gość; bywał w wytwornych
Sferach, gdzie rządzą grzeczności ważone,
A nieszkodliwe, do ukłonów dwornych,
Do posyłania kart ograniczone
I do króciutkich odwiedzin wieczornych.
Toteż w pierwszego karnawału szale
Czas mu zajęły maskarady, bale.
LVIII
Młody kawaler, pięknym herbem zdobny
I kluczem dóbr — ma grunt pod sobą grząski,
Bo „towarzystwo” to hazard, podobny
Loterii albo grze królewskiej w „gąski”,
Gdzie każdy partner ma swój cel osobny,
Najlepsze dla się wyławiając kąski.
Panny żądają powiązać się w pary,
Mężatki pragną zmniejszyć ich ciężary.
LIX
To niepowszechną jest, ale częściową
Prawdą; niechaj ten zarzut nie rumieni
Niewiast, które się trzymają pionowo,
Jak dąb, zasady mając miast korzeni,
Lecz te, co łowią metodą „siatkową”,
„Rybaczki ludzi” niby ród syreni.
Spróbuj sześć razy z rzędu z panną mówić
Możesz u krawca ślubny frak zamówić.
LX
Bo zaraz matka pisze i zawodzi,
Że jest wstrząśnięta jej niebogi dusza,
Potem surowo pan brat cię nachodzi
I pyta, przy czym groźnie wąsem rusza,
W jakich zamiarach bywasz. Stąd wychodzi,
Że cię panienka do małżeństwa zmusza.
Więc, mając nad nią i nad sobą litość,
Za zapowiedzi płacisz należytość...
LXI
Znałem ja wielu w ten sposób żonatych
Z arystokracji — lecz znałem, mospanie,
Młodzieńców, którzy, chociaż mieli dla tych
Rozpaczy litość i poszanowanie,
Nie ulękli się krzyków ni wąsatych
Braci i żyli sobie „w wolnym stanie”,
Woląc zostawić pannę z raną w sercu,
Niźli ją goić na ślubnym kobiercu.
LXII
Jest inny, co go nie znają profani,
Szkopuł; nie w ślubnej lub miłosnej sprawie,
Lecz który także strąca do otchłani.
Jest nim (pozorów cnoty nie pozbawię
Nawet grzesznicy; nie lękaj się, pani!
Bo pozór może ujść za cnotę prawie.
Potępiam płazu kolory spłowiałe,
Ani szkarłatne, ani śnieżnobiałe) —
LXIII