Don Juan - George Gordon Byron (warszawska biblioteka cyfrowa TXT) 📖
Krótki opis książki:
Don Juan — dygresyjny poemat satyryczny pisany w latach 1818–1824 i wydawany we fragmentach. Byron poniekąd odwraca w nim mit Don Juana — główny bohater poematu jest w nim częściej uwodzonym niż uwodzącym.
Kobiety, na które trafia podczas swoich podróży, to kolejno przyjaciółka matki, córka greckiego pirata, żona sułtana i nałożnice z jego haremu, dziewczynka uratowana podczas rosyjskiego oblężenia Izmaiłu, caryca Katarzyna i złośliwie sportretowane angielskie arystokratki.
Ważniejsze od warstwy fabularnej poematu są jednak rozliczne dygresje, w których Byron okazuje się bystrym obserwatorem życia społecznego, złośliwym krytykiem literackim oraz ironicznym komentatorem własnego życia.
Don Juan odegrał istotną rolę także w literaturze polskiej, przede wszystkim jako inspiracja dla Beniowskiego Juliusza Słowackiego. Warto jednak wspomnieć także utwór Ryszarda Berwińskiego z 1844 roku, zatytułowany Don Juan poznański.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: George Gordon Byron
- Epoka: Romantyzm
- Rodzaj: Liryka
Czytasz książkę online - «Don Juan - George Gordon Byron (warszawska biblioteka cyfrowa TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 George Gordon Byron
w grzesznym łonie,
W pokusie grzeją się, a kiedy krucho,
Wtedy jak tuszem pryskają się skruchą,
LXXIV
Co na zewnętrzność bynajmniej nie wpływa. —
Zatem nie znalazł w Angielkach urody:
Piękna Brytanka wdzięki swe ukrywa
Przez strach dla wypaść z nich mogącej szkody
I w serca raczej ukradkiem się wszywa,
A nie, jak w wojnie, szturmem bierze grody.
Lecz wziąwszy — robi z przyjaciela wroga
I trzyma się w nim jak wierna załoga.
LXXV
Nie stąpa ona beduińskich koni
Krokiem ani jak hiszpańska dziewczyna;
Nie ma w jej oku pobłysków Auzonii671
Ni Paryżanek strojem przypomina;
W głosie, choć słodkim, brawura nie dzwoni
Owa, co mi się podobać zaczyna,
Chociaż od siedmiu lat w mych uszach wichrzy
I choć, jak sądzę, słuch mam nienajlichszy.
LXXVI
Nie umie tego; i w czym innym wprawy
Nie ma; nie działa w sposób chytry, prędki,
Co jeno piekieł powiększa dzierżawy.
Jej humor nie jest niby trzcina giętki,
Na jednej schadzce nie dokona sprawy,
Co oszczędziłoby czas, trud i smętki;
Lecz, gdy raz zorzesz i obsiejesz rolę,
Wyda ci pełne kłosy — nie kąkole.
LXXVII
A gdy się nadto namiętności poda,
O! To poważna wyjdzie rzecz — do licha!
Dziewięć na dziesięć razy jest to moda
Lub kokieteria, kaprys albo pycha.
Lubi nowością się bawić — ot, młoda,
Lubi, gdy w złości rywalka usycha;
Ale dziesiąty raz — to jest huragan;
Szalona nie chce rad słuchać ni nagan.
LXXVIII
Przyczyna jasna. Pomsta wywołana
Skandalem prawa jej jak pariasowi
Odbiera; a gdy naszych sądów znana
Czuła oględność swój wyrok wypowie,
To „towarzystwo”, owa porcelana
Bez plamy, każe jej jak Mariuszowi
Sieść na honoru gruzach, bo ruina
Sławy — to w prochu legła Kartagina.
LXXIX
A może lepiej, że tak jest? Niech będzie!
Jest to komentarz do słów Ewangelii:
„Nie grzesz, przebacza ci się”, lecz w tym względzie
Sądzić jedynie święty się ośmieli.
Zresztą, chociażby długo trwały w błędzie,
Grzesznicom zawsze otworzą anieli
Wrota do cnoty; dama ta nikomu
Wstępu nie broni — jest dla wszystkich „w domu”.
LXXX
Zostawiam sprawę sporną za oczyma,
Wiedząc, że sztuczny przymus jak sukienka
Na chuci ludzkie wcale wpływu nie ma;
Człowiek odkrycia się, nie grzechu, lęka.
Co do czystości zaś — tej nie utrzyma
W ryzie żadnych praw ni kodeksów ręka;
Ona zwiększa grzech, wrót doń nie zamyka
I zmienia skruchę w rozpacz u grzesznika.
LXXXI
Lecz Juan nie był dociekaczem ani
Silił się prawa moralności badać,
Prócz tego żadnej wielkiej, pięknej pani
Nie udało się dotąd go posiadać.
Był trochę blasé672 — niech więc nikt nie gani,
Że swą serdeczną czułość mógł postradać.
Choć zawsze jeszcze gorący i żywy,
Był niewątpliwie trochę mniej „wrażliwy”.
LXXXII
A widział wiele: sąd, budynki dworskie,
Parlament z innych gmachów litaniją,
Słyszał z galerii gromy oratorskie,
Co biły w Anglii dawniej (dziś nie biją),
Dziwiąc lądowe ludy i pomorskie,
Aż do krainy, gdzie bizony żyją.
Zamknięcie sesji widział, arcymiłą
Rzecz; Chatham umarł, a Greya nie było.
LXXXIII
Był także świadkiem widoku pysznego,
Pysznego wtedy, gdy naród istotnie
Jest wolny; widział konstytucyjnego
Króla na tronie — kochanym; przymiot nie
Znany despotom, aż ich dzień przyszłego
Miru na model postępowy dotnie.
Jestże gdzie widok tak zachwycający
Oko i serce, jak lud ufający?
LXXXIV
Widział też (dziś by już nie ujrzał) księcia,
Jacy się liczą jeden na tysiące.
Czarem z każdego ukłonu i zgięcia
Wiał i jak wiosna miał obiecujące
Lica. Choć pełen królewskiego wzięcia,
Miał w sobie jeszcze to zachęcające,
Że był bez śladu głupstwa i nadętej
Wyższości — panem od czuba do pięty.
LXXXV
Juan w wysokich sferach był widziany
Mile, w najdostojniejsze wchodził koła,
Więc wpadł w to, czego wyrafinowany
I najuczeńszy człowiek ujść nie zdoła.
Dowcip genialny, humor niezrównany,
Z rzadką dystynkcją pogodnego czoła
Sprowadziły nań różnych pokus nawał,
Jakkolwiek nigdy okazji nie dawał.
LXXXVI
Lecz gdzie, dlaczego, jak i kiedy, i z kim —
Z tym wszystkim tak się zaraz nie rozprawię.
Gdy morał dziełu memu jest ogniskiem,
Nie wiem, czy jedno oko pozostawię
Suchym; lecz wrażeń gwałtownych naciskiem
Wszystkich do głębi wzruszę i załzawię;
Wykonam wzniosły monument patosu,
Jak Aleksander chciał zrobić z Atosu.
LXXXVII
Tutaj się kończy wstępu pieśń dwunasta.
Kiedy się temat właściwy rozwinie,
Ujrzysz, że wedle innej modły wzrasta,
Niż się pierwotnie spodziewano. Ninie673
Jak wielkanocne plan mój rośnie ciasta,
Niech ich czytelnik z wzgardą nie ominie,
Zresztą jako chce; umie znieść prawdziwa
Odwaga wzgardę, choć jej nie wyzywa.
LXXXVIII
Bledszymi dymy dziś mój wulkan kurzy,
Lecz wspomnij pierwszą część: oto powaga
Najdzikszej wojny, najszaleńszej burzy,
Jaka tę ziemię kiedykolwiek smaga,
I najwznioślejszej. Bóg widzi, tak dużej
Prowizji nawet lichwiarz nie wymaga. —
Najlepsza z dalszych oprócz astronomii
Poda wam małą lekcję — ekonomii.
LXXXIX
Przez nią dziś droga do popularności,
Nie, by był kołków brak w państwowym płocie,
Lecz jest to dowód niezmiernej miłości
Kraju pokazać, jak ma grzęznąć w błocie.
Mój plan (który dla oryginalności
Zataję) prosty jest i już w robocie.
Tymczasem liczcie deficyt krajowy;
— Jak znajdujecie nasze „tęgie głowy”?...
Informacje o nowościach w naszej bibliotece w Twojej skrzynce mailowej? Nic prostszego, zapisz się do newslettera. Kliknij, by pozostawić swój adres e-mail: wolnelektury.pl/newsletter/zapisz-sie/
Pieśń trzynasta
I
Teraz się nieco poważniej nastroim;
Czas już. Śmiech dzisiaj coraz poważnieje,
Żart z grzechu w oczach cnoty jest rozbojem
Dusznym; gorszyciel taki, co się śmieje.
Przy tym posępność jest wzniosłości zdrojem
(Nieznośnym, kiedy zanadto rozleje).
Więc pieśń ma będzie tak powagą dumna,
Jak szczęt świątyni — samotna kolumna.
II
Chwytam przerwaną nić. Pani Adela
De Amundeville z normandzkiego rodu,
Który na różne linie się rozstrzela
W ostatnich gockich familiach zachodu,
Z woli rodzica pani włości wiela;
Piękna, nawet gdzie piękności jak lodu:
W Brytanii, którą patryjota prawy
Nazywa ziemią szczęścia, cnoty, sławy.
III
Nie chcę mu przeczyć i głupstw nie rozgarnę;
Gust w tym każdego najkompetentniejszy;
Oko jest okiem, a modre czy czarne
To jedno, jeśli jego czar niemniejszy.
Więc nad kolorem dysputy są marne,
Co przyzna każdy człowiek — praktyczniejszy.
Płeć piękna — piękną, a każdy mężczyzna
Do lat trzydziestu z zapałem to przyzna.
IV
Po tej pogodnej, choć parnej epoce
Księżyc się zjawia w tajemniczej kwadrze,
Gdy już światełko jego mglej migoce,
Wtedy dochodzi człowiek do tych lat, że
Sąd w nim się budzi; chuć mu nie łaskocze
Zmysłów, z rozsądkiem odtąd już nie zadrze.
Mówi mu także twarz i mdła postawa,
Że zdać na młodszych trzeba swoje prawa.
V
Niektórzy życzą przedłużyć tej ery
Trwanie i nie dziw! Tak rozkosznie żyli!
Ale żądania takie — to chimery,
Bo swego życia równik już przebyli.
Dziś mogą jeno kroplami Madery
Claretu zrosić drzewko, co się chyli.
Mają meetingi, wybory, parlament,
Długi, by zgłuszyć smętnej nudy lament.
VI
A potem, nie maż to dewocji, wrzawy
Reformatorskiej, obaw o los „Nacji”,
Podatków, wojen i walk o ster nawy
Państwowej; wodnej, ziemnej spekulacji,
Jadu, by grzał ich do wściekłej zabawy
Zamiast miłości — tej halucynacji?
Nienawiść rozkosz największą dać zdolna;
Kocha się prędko, nienawidzi z wolna.
VII
Powiada Johnson674, mistrz — na którejś karcie:
„Lubię tych, co gdy nie cierpią, to szczerze!”
Jedyna prawda, rzeczona otwarcie,
Odkąd się ludzkość w wodzie prawdy pierze —
Może to stary wyga mówi w żarcie?...
Ja jestem widzem, niby na operze,
I patrzę sobie na dworów ekscesa
Czy chałup — okiem Mefistofelesa.
VIII
Me nienawiści równie jak kochania
Przestały szaleć; jeśli jeszcze kolę,
To — że mnie jakaś wnętrzna siła skłania
Lub sobie radzę tym w rymów mozole.
Ja bym prostował złe żądze i zdania
(Hamując jednak, nie karcąc złą wolę),
Gdyby Cervantes w dziejach Don Kichota
Nie wskazał, że to próżna jest robota.
IX