Don Juan - George Gordon Byron (warszawska biblioteka cyfrowa TXT) 📖
Krótki opis książki:
Don Juan — dygresyjny poemat satyryczny pisany w latach 1818–1824 i wydawany we fragmentach. Byron poniekąd odwraca w nim mit Don Juana — główny bohater poematu jest w nim częściej uwodzonym niż uwodzącym.
Kobiety, na które trafia podczas swoich podróży, to kolejno przyjaciółka matki, córka greckiego pirata, żona sułtana i nałożnice z jego haremu, dziewczynka uratowana podczas rosyjskiego oblężenia Izmaiłu, caryca Katarzyna i złośliwie sportretowane angielskie arystokratki.
Ważniejsze od warstwy fabularnej poematu są jednak rozliczne dygresje, w których Byron okazuje się bystrym obserwatorem życia społecznego, złośliwym krytykiem literackim oraz ironicznym komentatorem własnego życia.
Don Juan odegrał istotną rolę także w literaturze polskiej, przede wszystkim jako inspiracja dla Beniowskiego Juliusza Słowackiego. Warto jednak wspomnieć także utwór Ryszarda Berwińskiego z 1844 roku, zatytułowany Don Juan poznański.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: George Gordon Byron
- Epoka: Romantyzm
- Rodzaj: Liryka
Czytasz książkę online - «Don Juan - George Gordon Byron (warszawska biblioteka cyfrowa TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 George Gordon Byron
class="verse">Zobaczy kiedyś, jaki zamiar płony
Być mną, do tego moralnym. Baczniejszy
Ktoś mówi, że i Coleridge624 wart korony;
Powiem, że Wordsworth625 nie jest wcale mniejszy.
A Southey626? Jego gęś wziął kiepski sędzia,
Literat Savage Landor627, za łabędzia.
LIX
John Keats628, którego zabiła krytyka,
Właśnie gdy wkraczał na wielkości progi,
Zawsze niejasny — śpiewał bez słownika
Greckiego, chwaląc starożytne bogi;
Sam Jowisz nie znał takiego języka.
Biedny poeta! Los mu dojął srogi!
Czemuż to dusza — „niebios partykuła629” —
Na gazeciarski artykuł jest czuła?
LX
Wielu jest żywych i zmarłych szermierzy
O niedościgłe, a choć doścignione
— Marne, bo czas znów zwycięzcę ubieży;
Zwietrzałe mózgi i czaszki spalone
Spadną w grób, co się burzanami zjeży.
Ja na żadnego nie stawiam, bo one
Zastępy są dziś liczne, jak trzydziestu
Tyranów w Rzymie, kiedy czekał chrzestu.
LXI
Są one „niższym państwem” literackim,
Jak ów rząd, gdzie rej wiedli pretorianie630.
Wtedy kochano się z gminem żołdackim;
„Straszna robota” jak „kopru zbieranie”
W Lirze, jak smoku631 podkarmianie plackiem.
Gdybym iść nie był musiał na wygnanie
I przy satyrze był, to bym tych zuchów
Nauczył, co to znaczy walka duchów.
LXII
Jeden mocny cios, a wszystko by w drzazgi
Poszło; lecz dziś już ochoty nie czuję
Psuć sobie spokój takimi drobiazgi.
Potrzebnej k’temu żółci mi brakuje.
Zlepiony jestem z niesurowej miazgi,
Muza ma zawsze z uśmiechem strofuje;
Potem dygnąwszy, uprzejma i czuła,
Odchodzi twierdząc, że cię nie ukłuła. —
LXIII
Don Juan, który został — nieszczęśliwy —
W żyjących wieszczów i sawantek gronie,
Mały odnosił zysk z jałowej niwy,
Lecz umiał cierpieć, będąc w „dobrym tonie”
Ćwiczony; gdy się przedmiot stawał ckliwy,
Zręcznie uciekał i tak żył w salonie
Śród wyższych duchów, radosny i grzeczny,
Nie jak cień, lecz jak promień — syn słoneczny.
LXIV
Rano „zajęty” był. Takie zajęcie:
Nie pracowite, co nudą otula
Duszę; ospałość, energii zwichnięcie,
Jadem nasiąkła Nessusa632 koszula,
W której, na sofie leżący, o wstręcie
Do wszelkiej pracy prócz pracy dla króla
I kraju mówi się z łagodnym dreszczem.
(Cóż, gdy ta praca jest na piasek deszczem!)
LXV
Zresztą wizyty, podwieczorki, plotki,
Fotel, boksery; kiedy dzień zapada,
Przejażdżka wokół tej roślinnej szczotki,
Co się zwie parkiem, a co nie posiada
Kwiatów ni dla pszczół jednej kropli słodkiej,
Jednak jedyny to „Gaj” (jak powiada
Pan Moore), gdzie damy, od chusteczek bledsze,
Tak zwane „świeże” poznają „powietrze”.
LXVI
Po toalecie obiad. Rozbudzony
Świat się porusza; błysk lamp, kół turkoty,
Ciężkie karety, lekkie faetony633,
Jak meteory w swej kolczudze złotej,
Pędzą; szumią już i furczą festony,
U drzwi mosiężne młotków słychać grzmoty;
Otwierają się, przepuszczając zdroje
Światła — Edenu złotego podwoje.
LXVII
Już gospodyni wita, prawie zgięta
W ukłonach; pary walcem się kołyszą
— Jedyny taniec, co uczy dziewczęta
Myśleć, gdy się w nim rozkosznie zadyszą. —
W salonach ciżba, która ruchy pęta,
Ostatni w sieniach stoją albo wiszą,
Na schodach; szlachta, hrabiny i księżny
Opór stawiają naciskowi mężny.
LXVIII
Szczęśliwy, kto przeszedłszy koło paru
Grup, oceniwszy stroje, gdzieś wyszuka
Krzesło, u drzwi lub w głębi buduaru634,
A wie, że przezeń nie stworzy się luka,
I mimo puszcza cały chaos gwaru,
I patrzy z miną szczęśliwca lub mruka
Albo biernego tylko spektatora635,
Ziewając, kiedy opóźnia się pora.
LXIX
Lecz rzadko takie pociesza ziewanie
Kogo znów taniec jak Juana wabi,
Musi sterować w świetnym oceanie
Pereł, klejnotów, piór, tiulów, jedwabi,
Póki na miejscu swoim znów nie stanie.
To marzycielskim tańcem się osłabi,
To się znów wdzięcznym ukłonem przechyla,
Gdzie sztuka dumnie prowadzi kadryla.
LXX
Jeśli nie tańczy, a za to go nęci
Oblubienica cudza lub dziedziczka,
To niech się przy niej zbyt jawnie nie kręci,
Jeśli od łyczka chce dojść do rzemyczka.
Niejeden prędkiej pożałował chęci,
Bo niecierpliwość — zła jest przewodniczka
Dla ludzi, którzy lubią myśleć ściśle
I nawet głupstwa robią po namyśle.
LXXI
Niechaj usiądzie przy niej do wieczerzy
(Lub naprzeciwko, gdy go kto uprzedzi),
Oczkując. Boski czas! W mej zawsze świeży
Pamięci, której tak na grzbiecie siedzi
Jak czuły upiór i zęby mi szczerzy
Duch zwiędłych uciech!... Oko nie wyśledzi
Owych upadków, wzniesień w grób i Eden,
Które wywołać bal potrafi jeden!
LXXII
Lecz ta ostrożność jedynie dotyczy
Prostaczka, który czai się i tchórzy.
O! Taki niech się ze słowami liczy,
Bo jedna chybka636 cały plan mu zburzy.
Ale ci, których rozgłos tajemniczy
Wyprzedził: rozgłos miłostek, podróży,
Wojen, albo kto uwieńczony sławą
Dowcipu — ten ma do swobody prawo.
LXXIII
Nasz heros — człowiek przystojny i młody,
Szlachcic, bogaty, do tego z Hiszpanii —
Musiał chcąc nie chcąc ponieść pewne szkody.
Do tych okupów są obowiązani
Wszyscy wybitni. Więc — niewolnik mody,
Mówił o wieszczach, o brzydocie pani
X, o niedolach, nędzy tego świata —
Kto zna z was życie młodego magnata?
LXXIV
Ci nie znający młodości — młodzieńcy,
Piękni — ruiną, bogaci — bez skuda637,
Ambicją wielcy, energią maleńcy.
Źródłem i ujściem ich złota jest Juda;
W senacie żaden nie da głosów więcej
Sprawie królewskiej niż trybunom luda.
Głosują, jedzą, piją, rozpustują,
Umarłszy, kąt swój w grobowcu zajmują...
LXXV
„Gdzie jest świat? — pytał Young w ośmdziesięciu
Latach — gdzie jest świat, co by zrodził męża?”
— Gdzie świat sprzed ośmiu lat albo dziesięciu?
Był tu, widziałem; a dziś na kształt węża
Skórę odmienił świetną, już w poczęciu
Skazany, że go czas ciągle zwycięża.
Królowie, mówcy, wodze, politycy,
Dandysi giną jak liść w nawałnicy.
LXXVI
Gdzie Napoleon wielki?638 — Bóg znać raczy;
Gdzie mały Castlereagh? — wie chyba szatan;
Gdzie owa trójca, co senat kulbaczy
Jak szkapę: Curran, Sheridan i Grattan?
Gdzie Córa, co się wysp hołdami raczy,
Gdzie wóz Królowej, nieszczęściem skołatan?
Gdzie męczennicy — te Piąte Procenty,
I gdzie? Ach, gdzie są, do kaduka639, renty?
LXXVII
Gdzie Brummel? Przepadł. Wellesley? Spadł z ławy
Cięty. Romilly, Whitbread, trzeci Jurko?
I jego spadek? Nie zgadniesz, choć żwawy.
Gdzie ptak królewski Fum IV? Za górką,
W Szkocji; pojechał poskrobać dla wprawy
Skrzypki, zabawić się szkocką bandurką.
Skrob, skrob... Pół roku trwał ten pobyt słodki,
Iskanie króla i wiernych łaskotki.
LXXVIII
Gdzie są miss, misski, misseczki, gdzie słodka
Lady X, lord On i hrabina-Ona?
Jedna rzucona w kąt jak stara szczotka,
Żona, rozwódka, wdowa i znów żona
— Ta sama często powtarza się zwrotka. —
Gdzie świat Londynu? Gdzie zgraja spodlona
Dublinu? Gdzie Grenville? Wykręcili
Kominka. Gdzie Wigowie640? Tam, gdzie byli.
LXXIX
Gdzie są dziś lady Karolcia i Frania?
Wzięły lub chcą wziąć rozwód. — O annały,
Co spisujecie rauty i zebrania,
Poczto poranna, co liczysz kawały
Kół połamanych i nóg, zbierasz zdania
Żurnalów, czym dziś płyną twe kanały?
Jedni mrą, drudzy gdzieś na lądzie chudną,
Bo z dzierżaw szczupłych dużo dobyć trudno.
LXXX
Temu się śmiała synekura641 tłusta,
Aż mu kazano zabierać manatki,
Dziedziczka stała się pastwą oszusta,
Z tych są już żony, z tych dopiero matki;
Tej zwiędły oczy, tej kibić, twarz, usta.
Inną wziął postać świat, ludzie, wypadki.
Nie ma w tym dziwu, lecz niepokojące
Są te odmiany prędkie i naglące.
LXXXI
Siedmdziesiątych lat — nie jest to czas długi.
Jam w siedmiu tyle widział zmian na świecie
Od króla aż do najniższego sługi,
Na co innemu potrzebne stulecie.
Wszystko nietrwałe, lecz smutno, że strugi
Płyną, nowości nie przynosząc przecie,
Nic nie jest stałe w nurcie czasu bystrym
Prócz, że Wig nigdy nie będzie ministrem...
LXXXII
Napoleona widziałem. W Saturna
Zmienił się Jowisz. I księcia widziałem,
Którego polityka była durna
I błędna jak wzrok. Tym was materiałem
Nudzę, samemu zbrzydziła się chmurna
Sfera. Królam też widział; patrząc, drżałem,
Bo, wygwizdawszy go, znowu pieścili;
Co było lepsze, nie zgadnę w tej chwili.