Don Juan - George Gordon Byron (warszawska biblioteka cyfrowa TXT) 📖
Krótki opis książki:
Don Juan — dygresyjny poemat satyryczny pisany w latach 1818–1824 i wydawany we fragmentach. Byron poniekąd odwraca w nim mit Don Juana — główny bohater poematu jest w nim częściej uwodzonym niż uwodzącym.
Kobiety, na które trafia podczas swoich podróży, to kolejno przyjaciółka matki, córka greckiego pirata, żona sułtana i nałożnice z jego haremu, dziewczynka uratowana podczas rosyjskiego oblężenia Izmaiłu, caryca Katarzyna i złośliwie sportretowane angielskie arystokratki.
Ważniejsze od warstwy fabularnej poematu są jednak rozliczne dygresje, w których Byron okazuje się bystrym obserwatorem życia społecznego, złośliwym krytykiem literackim oraz ironicznym komentatorem własnego życia.
Don Juan odegrał istotną rolę także w literaturze polskiej, przede wszystkim jako inspiracja dla Beniowskiego Juliusza Słowackiego. Warto jednak wspomnieć także utwór Ryszarda Berwińskiego z 1844 roku, zatytułowany Don Juan poznański.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: George Gordon Byron
- Epoka: Romantyzm
- Rodzaj: Liryka
Czytasz książkę online - «Don Juan - George Gordon Byron (warszawska biblioteka cyfrowa TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 George Gordon Byron
gorętszych, lecz mniej zamieszkałych,
Chciałbym w nizinę wrócić, co nie nuży
Zbytnią mnogością pejzaży wspaniałych:
Lodowców, oliw, winnic i szałasów,
Urwisk, wulkanów, pomarańczarń, lasów.
LXXVII
Gdy jeszcze myślę o szklaneczce elu596...
Tak mi żal! — „Hetta, ho!” — pocztylion krzyka;
Juan, zbliżając się w pędzie do celu,
Podziwia kraje wolnego Anglika,
Co podobają się obcym i wielu
Swoim oprócz tych, którzy mają bzika
I myślą „wierzgać przeciw ościeniowi”,
Za co im cięższe jarzmo się stanowi.
LXXVIII
Jaka to piękna rzecz — wygodna szosa.
Bo jazda po niej lekka jak muskanie
Albo jak orła lot, co mknie w niebiosa,
Wiosłując skrzydły po chmur oceanie.
Gdyby istniały za czasów Heliosa,
Febus by w takim chciał pędzić rydwanie
Czy poczcie, która gdy niby wariatka
Mknie, surgit amari aliquid597: rogatka.
LXXIX
Jak bardzo ciężkie jest każde płacenie!
Bierz żonę, życie, lecz wara od kasy!
To — jak Machiavel598 powiedział uczenie —
Jest najprzykrzejsza rzecz dla ludzkiej rasy:
„Mniej ich zabójstwo gorszy niż zachcenie
Złota, naczelnej żywota okrasy,
Zniszcz szczęście domu, nie uronią łezki,
Lecz strzeż się rękę wyciągać do kieski”. —
LXXX
Mówi florentczyk. Monarchowie! Swego
Mistrza słuchajcie! — Orszak wjechał szumnie
O samym zmierzchu na szczyt wysokiego
Wzgórka, co patrzy wzgardliwie czy dumnie
Na wielkie miasto. O wy, mieszczańskiego
Świata synowie! Spójrzcie ku tej trumnie
Czy ogrodowi — jak się wyda komu...
Strzelecka góra. John Bull599 — jesteś w domu.
LXXXI
Słońce zachodzi, gęsty dym się kładnie,
Jak z wypalonych na poły wulkanów,
Nad tą przestrzenią dziwną, którą snadnie
Można by nazwać „salonem szatanów”.
Juana trwożny szacunek napadnie,
Choć to nie jego dom — owa Brytanów
Ziemia, mać synów, którzy wyrzezali
Połowę świata, pół przehandlowali.
LXXXII
Jeden kłąb dymu, okrętów, kamieni,
Cegieł, daleko, jak oko poniesie;
Gdzieniegdzie żagiel białością się mieni
I zaraz ginie w masztów gęstym lesie;
Wieże, rozsiane na wielkiej przestrzeni,
Raz po raz, jakby z ciekawości, w mgle się
Zjawią; kopuła czarna jak na głowie
Błazeńska czapka — to się Londyn zowie.
LXXXIII
Lecz jemu zda się każda dymu szmata
Chmurą magiczną, a wszystkie kominy
Czarnoksiężnika tyglem, skąd wylata
Na świat bogactwo: weksle i daniny.
Ciężka nawała mgieł miasto przygniata,
Skroś nich majaczy słońca okrąg siny.
Jest to zwyczajna atmosfera mglista
Londynu: bardzo zdrowa, choć nie czysta.
LXXXIV
Stanął, a ja z nim. Zbliżam się ku mecie.
Tak flota, gdy ma dać ognia, to w pędzie
Staje. Niedługo znowu mnie znajdziecie,
Jak kur na jednej z wami siądę grzędzie.
Chcę tu rzec prawdę, której nie weźmiecie
Za prawdę, bowiem właśnie prawdą będzie.
Miotłą pani Fraj600 pragnę domy chrześćjan
Oczyścić, wymieść pajęczynę ze ścian.
LXXXV
Aj! aj! Pani Fraj! Czyliż to koniecznie
Biedne łotrzyce pouczać w Newgecie601?
Idź do Carltonu lub gdzie indziej; grzecznie
Pięść na królewskim połóż twardym grzbiecie.
Mówisz: „Poprawiam lud!...” a! niedorzecznie,
Tylko filantrop takie brednie plecie.
Pani Fraj! — Napraw naszych „dobrych” złości.
Myślałem, że masz więcej nabożności.
LXXXVI
Powiedz, że starcom przynależy cnota,
Oducz czamarek, pledów i wojaży;
Powiedz: Nie wróci starcom młodość złota,
Kupne wiwaty nie wesprą nędzarzy;
Powiedz, że William Curtis idyjota,
Najgłupszej myśli w mózgu nie wysmaży;
Prostacki Falstaff602 swojego Henrysia,
Błazen, co przestał już błaznować dzisia.
LXXXVII
Powiedz — po życiu spędzonym w podłości,
Krwi, zdradzie, może to za późno będzie —
Że kto do nazwy „wielki” prawa rości,
Ten niekoniecznie stanie w dobrych rzędzie;
Najwięksi władcy mieszkali w niskości.
Powiedz — lecz dosyć tej mojej gawędzie;
Wnet się znów echem moja pieśń rozniesie,
Jak róg Rolanda w ronsewalskim lesie.
Podoba Ci się to, co robimy? Wesprzyj Wolne Lektury drobną wpłatą: wolnelektury.pl/towarzystwo/
Pieśń jedenasta
I
Gdy biskup Berkeley603 rzekł: „Materii nie ma”,
Niematerialne było takie zdanie.
Jednakże twierdzą, że próby wytrzyma:
Najsubtelniejszy mózg za wiotki na nie.
Ale wierzyć w nie? Gdy swymi oczyma
Zobaczę, iż się ciało niczym stanie,
Uwierzę, że świat jest duchem, że zdrowy
Rozsądek noszę, choć nie noszę głowy.
II
Co za wspaniały pomysł świat przedstawić
Powszechną „jaźnią”; mówić, że substratem
Jego duchowe „Ja”! Chcę w zakład stawić
Taki świat, że jest wiele prawdy na tem.
Wątpienie! Jeśliś wątpieniem, jak prawić
Lubią uczeni — ja wątpię — pryzmatem
Jesteś dla słońca prawdy. Rajski dżinie,
Nie kuś mnie, bo się w tobie mózg rozpłynie.
III
I tak niestrawność na wnętrzu mnie tłoczy,
Ten „nienajsłodszy Ariel”, i nadaje
Uczuciom polot wcale nieuroczy,
A co prawdziwą torturą się staje,
To to, że nie ma, gdzie by zwrócić oczy,
By o gatunki nie tknąć i rodzaje,
Planety, byty, słowem: dziwne dziwo
Wszechświat — który jest omyłką szczęśliwą,
IV
Jeśli go stworzył traf. Zasię, jeżeli
Rację ma Pismo święte, tym-ci lepiej;
Już i tak swarzą, żeśmy nazbyt śmieli,
Że się nam lada nowość głowy czepi,
Słusznie; zbyt krótkie życie, byśmy mieli
Zrozumieć wszystko, nieudolni, ślepi; j
Zwłaszcza że „ów dzień” wszystko nam odchyli.
A gdy nie przyjdzie?... Owszem; spać jest milej.
V
Więc filozofia precz i ten zwodniczy
System, gdzie wszystko polega na wietrze.
Co jest, to — sądzę — jest; co się zaś tyczy
Tej prawdy, ufam, że jej nikt nie zetrze.
Od dni robię się jakiś suchotniczy,
Przyczyną nie wiem co — może powietrze.
A równocześnie w miarę mizernienia
Me niedowiarstwo w wiarę się przemienia.
VI
Pierwszy więc atak dowiódł mi istności
Boga, weń zresztą wierzę — i w szatany;
Drugi: mistycznej w Matce dziewiczości;
Trzeci: powstanie grzechu według znanej
Litery; czwarty na Trójcę w jedności
Okazał dowód tak nieprzełamany,
Że chciałbym trójkę na czwórkę rozszerzyć,
By tym pobożniej i tym pewniej wierzyć.
VII
Do rzeczy. — Kto z was stał na Akropolu
I patrzał stamtąd na attyckie łany,
Był w malowniczym Konstantynopolu
Albo pił w Chinach, kraju porcelany,
Herbatę złotą jak wody Paktolu604,
W gruzach Niniwy siedział rozsypanej,
Nie powie zrazu wiele o Londynie,
Ale co o nim powie, nim rok minie? —
VIII
Już pod noc Juan na szczyt Strzeleckiego
Wjechał pagórka. To wzgórze się wznosi
Ponad doliną złego i dobrego,
Która Londynu wielkie imię nosi.
Wkoło milczenie; w ciszy pogodnego
Wieczoru słychać jedynie skrzyp osi
I szum, jak w gnieździe pszczół albo szerszeni,
Z czynnego miasta, co się życiem pieni.
IX
Juan w powiewach wieczornego tchnienia
Szedł za powozem milcząc. Jego dusza
Tonie w podziwie wielkiego plemienia,
To imponuje jej i to ją wzrusza.
Tu mieszka wolność, tu się rozprzestrzenia;
Tu krzyczeć może lud ani go zgłusza
Zgrzyt torturowych kół świętej Hermandad605,
Tu bunt wywołać zdoła lada mandat.
X
Tu czyste żony, czysta krew. Tu płacą
Ludzie, ile chcą, a że płacą drogo,
To tylko przeto, że pieniądze tracą
W dowód, że mają, zatem wydać mogą.
Tu nie potrzeba nawet praw, bo na co?
Wędrowiec śmiało jeździ pustą drogą,
Gdyż... przerwał dalsze myśli tej rozwicie
Szorstki krzyk: „God damn606! Pieniądze lub życie!”
XI
Te wolne głosy wypadły z zasadzki
Z ust czterech łotrów, którzy wypatrzyli,
Jak szedł sam jeden, i w sposób kozacki
Umieli korzyść wyciągnąć z tej chwili,
Kiedy dżentelmen, chcąc użyć przechadzki,
Jeśli kułaka nie ma, co nie myli,
Może w tym kraju bogaczów przygodnie
Utracić razem i życie, i spodnie.
XII
Juan w angielskiej mowie nie był przedni,
Jedna mu klątwa: „God damn”, była znana,
Ale, że słów tych nie słuchał po wsze dni,
Myślał, że znaczą prosto: „Witam pana!”
Albo: „Bóg z tobą!” Nie liczę do bredni,
Że tak rozumiał. Ja sam — pół-Normana;
(Na swe nieszczęście) — znałem wiele osób,
Co zawsze: „Witaj”, mówiły w ten sposób.
XIII
Lecz Juan za to rozumiał ich ruchy,
A że miał serce orle, nie gołębie,
Dobył krócicy szybko zza pazuchy,
Strzelił, jednemu kulę utkwił w kłębie.
Ten padł i tarzał się jak wół od muchy
Cięty, i ziemię rodzinną żuł w gębie
Krzycząc na swego towarzysza Jana: