Don Juan - George Gordon Byron (warszawska biblioteka cyfrowa TXT) 📖
Krótki opis książki:
Don Juan — dygresyjny poemat satyryczny pisany w latach 1818–1824 i wydawany we fragmentach. Byron poniekąd odwraca w nim mit Don Juana — główny bohater poematu jest w nim częściej uwodzonym niż uwodzącym.
Kobiety, na które trafia podczas swoich podróży, to kolejno przyjaciółka matki, córka greckiego pirata, żona sułtana i nałożnice z jego haremu, dziewczynka uratowana podczas rosyjskiego oblężenia Izmaiłu, caryca Katarzyna i złośliwie sportretowane angielskie arystokratki.
Ważniejsze od warstwy fabularnej poematu są jednak rozliczne dygresje, w których Byron okazuje się bystrym obserwatorem życia społecznego, złośliwym krytykiem literackim oraz ironicznym komentatorem własnego życia.
Don Juan odegrał istotną rolę także w literaturze polskiej, przede wszystkim jako inspiracja dla Beniowskiego Juliusza Słowackiego. Warto jednak wspomnieć także utwór Ryszarda Berwińskiego z 1844 roku, zatytułowany Don Juan poznański.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: George Gordon Byron
- Epoka: Romantyzm
- Rodzaj: Liryka
Czytasz książkę online - «Don Juan - George Gordon Byron (warszawska biblioteka cyfrowa TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 George Gordon Byron
— to Łanskoj; łez po nim roniła
Prawdziwych całe zdroje i cysterny,
Jakkolwiek był zeń grenadyjer mierny.
LV
O teterrima causa wszystkiej belli564,
Bramo tajemna śmierci i żywota,
W której tak zginiem, jak my się poczęli! —
Warto obaczyć duszę, gdy się miota
W twojej wieczystej, prześwieżej kąpieli...
Jak człowiek upadł — nie wiem, bo niecnota
Wąż zerwał jabłko z drzewa „wiadomości”.
Dziś stałym trybem dzieje się najprościej.
LVI
Zwą cię „najgorszą wszech wojen przyczyną”,
Ja cię najlepszą zwę. W wiecznej podróży
Ludy wychodzą z ciebie, w tobie giną.
Czemu cię nie ma wezwać człek, gdy burzy
Miasta i światy, skoro ledwie miną,
Ty znów napełniasz świat mały i duży.
Bez ciebie wszystek ruch, jak zegar, stanie,
Ty suchych lądów życia oceanie!
LVII
Carowa, która cała była wielką
Treścią tych przyczyn wojny i przymierza
(Miłość — jest wszystkich rzeczy rodzicielką),
Ucieszyła się ujrzawszy rycerza
Z takim błyszczącym okiem i szabelką.
Wiktoria565 wiała jemu od pancerza,
A kiedy ukląkł, to wpatrzona cała
W dziwo, treść pisma zbadać zapomniała.
LVIII
Uprzytomniwszy, że jest cesarzową,
Co nie niweczy natury niewieściej
(Kobietą była w trzech czwartych), woskową
Pieczęć rozdarła. Dwór szmerem szeleści.
Dwór pojmie każdy ruch, spojrzenie, słowo;
Aż im królewska pogoda obwieści
Pokój na cały dzień. Twarz jej przytłusta,
Lecz pańska; piękne oczy, wdzięczne usta.
LIX
Radość! — bo naprzód: spełnione zamysły,
Gród wzięty, trupów tysięcy trzydzieści.
Chwała i triumf na twarz jej wytrysły
Jak słońce, kiedy ziemi dzień obwieści.
Ambicja duszę nasyca przez zmysły
Jak deszcz, gdy wargi puszcz spieczonych pieści
Wilgocią — próżno! — Sahara wypije
Chmurę, ambicja krwią swe ręce myje.
LX
Druga uciecha nosi milsze znamię:
Śmieje się w myśli, że dzik wiersze pisze
I w jednym krótkim, ciemnym epigramie
Tysiące chowa jak w grobową niszę.
A trzecia czysto kobieca, więc ta mnie
Trochę ugłaska i krew ukołysze
Wzburzoną na myśl, że król wojną szczuje
Na ludzi, wódz żga, a potem błaznuje.
LXI
Dwie pierwsze zwykłą drogą przebieżały
Z oczu na usta, i wnet się też oczy
Całego dworu błogo roześmiały
Jak zwiędłe kwiaty, kiedy je deszcz zmoczy,
Aż gdy spojrzała na zwiastuna chwały,
(A na młodzieńców nigdy się nie boczy,
Widzi ich chętnie jak depesze świeże),
Uśmiechnęła się; dwór uszyma strzyże.
LXII
Choć zbyt rozkwitła, pulchna i zażyła,
Groźna, kiedy zła, za to w pokojowych
Chwilach wspaniała postać, zwłaszcza miła
Ciał wielbicielom dojrzałych, rasowych.
Lecz taka, gdy raz komu powierzyła
Kapitał, każe się z kupidynowych
Weksli na termin sumiennie rachować,
Nie pozwalając nigdy dyskontować.
LXIII
Chociaż w miłości folga — rzecz wygodna,
Tu się obeszło bez folg i przestanków;
Carowa była luba i łagodna,
Dobra jak dla swych pasterka baranków.
Gdy wartość pozna czyjąś, już mu miodna
Ambrozja ciecze nieustannie z dzbanków
Szczęścia; choć robi wdowami narody,
Nie jest jej wstrętny sam mąż, zwłaszcza młody.
LXIV
Mężczyzna — dziwny to twór; białogłowa
Jeszcze dziwniejszy. Jej głowa: powietrzna
Trąba, a reszta: głęboka, wirowa
Otchłań, zdradliwa, wabna, niebezpieczna.
Dziewka, mężatka, matka albo wdowa,
Zawszę ta sama — jak wiatr niestateczna,
Inaczej pragnie, a inaczej działa;
Rzecz zawsze nowa, choć tak przestarzała!
LXV
Och! Katarzyno, ach! (myślałem dwa dni
Nad wykrzyknikiem, wreszcie uczuć wzdęcie
Stworzyło och! ach!) Jak to trudno składni
Dopatrzyć w myśli człowieczych odmęcie.
Lecz twoje na trzy podzielić najskładniej:
Najprzód cię bawi Izmaiłu wzięcie,
Po drugie: dzielne rycerstwo cię cieszy,
Po trzecie: piękny oddawca depeszy.
LXVI
Szekspir powiada, jak poseł Merkury
Leciał ku „niebo całującej górze”.
Podobny obraz mglił się w mózgu córy
Książąt, gdy przed nią kląkł ten żak w purpurze.
Ciężko jest wspinać się na Babie Góry,
„Wspinanie” może odbić się na skórze,
W tym szkopuł; jednak przy zdrowiu kwitnącym
Każdy jest całus „niebo całującym”.
LXVII
On spojrzał w górę, a z góry carowa
I rozkochali się; ona w tej twarzy,
W tym wdzięku i w tym „czymś”. — Kupidynowa
Czara z miejsca cię, jak ogień, rozparzy
I rychlej po niej zawróci się głowa
Niż po butelce najtęższych aliaży566.
Wiadomo: oczu rozkochanych dwoje
Prócz łez wysuszą wszystkie życia zdroje. —
LXVIII
Jego też tknęła miłość; jeśli nie ta
Wzniosła, to niemniej silna — miłość własna,
Która powstaje, gdy jaka kobieta
Wyższa: śpiewaczka, tancerka lub jasna
Pani, nowego sezonu kometa,
Raczy się zniżyć i choć chwilę nas na
Szczęśliwców zmienia, dowodząc tym czynem,
Że górujemy czymś nad prostym gminem.
LXIX
Juan był właśnie w tej szczęśliwej porze
Życia, kiedy się nie żąda metryki
Od dam, odważnie, jak Daniel w lwiej norze,
Wystawia czoło zachciankom podwiki
I chce się słońce swe w najbliższe morze
Zatopić, aby żar ochłodzić dziki,
Jak Febus567, który co wieczora tonie
W przesolonego Oceanu łonie.
LXX
Lecz Katarzyna (kłamać nie mam celu),
Choć sangwiniczna, była z tych ziemianek,
Których namiętna chuć nie jest bez wielu
Powabów. Królem jest dla nich kochanek,
Według jednego skrojony modelu
Mąż, bez pierścionka i innych cacanek,
Co najprzykrzejszą są przyprawą stadła.
Słowem — owoce bez łupiny jadła.
LXXI
Dodaj wiek, w którym najmocniej igrają
Żądze płci; oczy niebieskie czy szare.
Ostatnie, jeśli duszą przeświecają,
To najpiękniejsze oczy — na mą wiarę.
Maria ze Szkocji, Napoleon dają
Takiej piękności świadectwo i miarę.
Co o Palladzie568 piszą tak szeroko,
Kłamstwo; za mądra, by być „modrooką”.
LXXII
Pełność form, uśmiech i te powłóczyste
Oczy, królewska słodycz, pańska mina,
Intencje w jego wyborze snadź czyste,
Boć rozroślejszych przekłada dziewczyna
Nawet; te wdzięki jak owoc soczyste,
Że się już więcej nad to nie wspomina,
Każda z tych zalet, jeśli już na sumę
Nie patrzał, mogły wzbić młodzika w dumę.
LXXIII
A mogły wzbić go. Miłość jest próżnością
I samolubstwem w poczęciu i skonie,
Wyjąwszy, gdy jest szałem i pięknością.
Da się ogarnąć tym ogniem, co płonie
Jak wulkan i jest marą i nicością,
Ale namiętność spali i pochłonie.
Dlatego słusznie w filozofii Greków
Miłość jest źródłem i macierzą wieków.
LXXIV
Obok miłości platońskiej, miłości
Boga, kochanki, a z faktów porządku
Małżonki (tu rym przypada na „mdłości”...
Rym to flis, który wbrew prądom rozsądku
Płynie; rozsądek nie zawsze tam gości,
Gdzie rymy dźwięczą, bo nic bez wyjątku),
Więc obok uczuć, zwanych mianem ścisłem
Miłości, są też rzeczy zwane: zmysłem.
LXXV
To serc pukanie, ta chęć wyskoczenia
Ze skóry, aby prędzej do swej miłej
Zlecieć bogini (już to bez wątpienia
Wszystkie kobiety nimi są — lub były);
Ciekawe chwile febrycznego drżenia,
Co drogę tęsknych pragnień wymościły;
Jak dziwny sposób ten i jak jedyny
Zamykania dusz w formie z nędznej gliny.
LXXVI
Najzacniejsza jest miłość platoniczna;
Tą się zaczyna zwykle albo kończy;
Tuż za nią idzie miłość kanoniczna,
Zwana tak, bo ją ksiądz nosi w opończy.
A trzecia bardzo miła i praktyczna
(U nas zwyczajna), co pod jedną łączy
Chorągwią — gacha569 z mężem weteranem.
Małżeństwo wtedy zwie się „parawanem”.
LXXVII
Analizować nie chcę; powieść zwróci
Wypadki na tor; damę mą rozgrzałem,
Już Juan tkwi w jej miłości — czy chuci,
Nie lubię kreślić, co raz napisałem;
Zresztą to siostry; gdy się jedna rzuci,
Zaraz i druga zawładnie nad ciałem,
A w rzeczach owych ta cesarska wdowa
Była jak pierwsza lepsza pokojowa.
LXXVIII
Nagle dwór cały w jeden szmer się wzburzy;
Wszędy się usta zbliżają ku uszom,
Starszym się damom każda zmarszczka wzdłuży,
Że na bezbożność taką patrzeć muszą.
Z młodszych — do jednej druga oczy mruży,
Panny się śmiechem wstrzymywanym duszą;
A za to groźna iskra się zapala
Śród armii, w oczach każdego rywala.
LXXIX
Więc poseł posła, więc konsul konsula