Don Juan - George Gordon Byron (warszawska biblioteka cyfrowa TXT) 📖
Krótki opis książki:
Don Juan — dygresyjny poemat satyryczny pisany w latach 1818–1824 i wydawany we fragmentach. Byron poniekąd odwraca w nim mit Don Juana — główny bohater poematu jest w nim częściej uwodzonym niż uwodzącym.
Kobiety, na które trafia podczas swoich podróży, to kolejno przyjaciółka matki, córka greckiego pirata, żona sułtana i nałożnice z jego haremu, dziewczynka uratowana podczas rosyjskiego oblężenia Izmaiłu, caryca Katarzyna i złośliwie sportretowane angielskie arystokratki.
Ważniejsze od warstwy fabularnej poematu są jednak rozliczne dygresje, w których Byron okazuje się bystrym obserwatorem życia społecznego, złośliwym krytykiem literackim oraz ironicznym komentatorem własnego życia.
Don Juan odegrał istotną rolę także w literaturze polskiej, przede wszystkim jako inspiracja dla Beniowskiego Juliusza Słowackiego. Warto jednak wspomnieć także utwór Ryszarda Berwińskiego z 1844 roku, zatytułowany Don Juan poznański.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: George Gordon Byron
- Epoka: Romantyzm
- Rodzaj: Liryka
Czytasz książkę online - «Don Juan - George Gordon Byron (warszawska biblioteka cyfrowa TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 George Gordon Byron
co chce stać w wielkich ludów rzędzie,
Kraj kocha, gardzi rewoltą przebrzydłą,
Ma ideały, jakich nie pozbędzie.
Muzo, weźmij ich na polotne skrzydło,
Choć spustoszenia szarańcza obsiędzie
Łany. Do plonów lgnąc, głodu straszydło
Nie wniesie smutku na stół ojca ludów:
Eryn mrze, Jerzy waży dziesięć pudów. —
CXXVII
Tak to upadła świetność Izmaiła,
Potrzeba i mnie, abym skrzydła zwinął.
Toń rzeki łunę pożarów odbiła,
Krwią purpurową modry Dunaj spłynął.
Tu, ówdzie jeszcze dzika tłuszcza wyła
Śród jęków, lecz huk armat słabnął, ginął.
Kilkuset żyło z czterdziestu tysięcy
Obrońców; reszta nie jęczała więcej.
CXXVIII
A tu pochwalić muszę w jednym względzie
Zachowanie się rosyjskich żołnierzy;
Cnotę, która dziś nader cenna wszędzie,
Uznania kilka słów jej się należy.
Rzecz delikatna — i rym takim będzie...
Czy to chłód zimy, a lekkość odzieży,
Niewczasy, lichość strawy... coś się stało:
Wściągliwi, gwałtu zadawali mało.
CXXIX
Nasiekli dużo, kradli i palili,
Tu, owdzie wypadł także czyn drażliwej
Natury, lecz się wybryków chronili,
Do jakich skłonny Francuz bardzo żywy,
Gdy weźmie miasto. Nie widzę w tej chwili
Przyczyny — litość chyba lub dotkliwy
Mróz. Padło zatem ofiarą czterysta
Panien, a reszta pozostała czysta.
CXXX
Omyłki też się zdarzały w ciemnicy,
Z braku latarni lub delikatnego
Gustu; w grubej mgle trudno dojść różnicy
Wieku — a zresztą nie trzeba i tego:
Z pośpiechu błądzi się nawet przy świecy,
Co ma cnotliwą czystość strzec od złego,
Ogółem panien sześć, każda o sześci
Dziesiąt lat, zbyło swej dziewiczej cześci.
CXXXI
Lecz panująca była wstrzemięźliwość;
Więc wywołało to rozczarowanie
Dam, które czuły jakąś kłopotliwość,
Jakiś niedosyt życia w wolnym stanie,
I już gotowe były mieć cierpliwość,
Gdyby Bóg raczył zesłać pokaranie.
W gruncie z niknącą wstydliwością czuły,
Że najlepszy ślub — sabiński, bez stuły.
CXXXII
Słyszano także pomruki w gromadce,
Wdów jeszcze krzepkich, co się kryły w cienie
(Niestare wdowy są jak ptaki w klatce):
„Kiedyż, u licha, zacznie się gwałcenie?...”
Lecz śród rabunku i rzezi, jak w jatce,
Cielesna rozkosz jest w niewielkiej cenie.
Więc czy uciekły przed zniewagą — sądzę,
Że... że uciekły; może jednak błądzę.
CXXXIII
Zwycięzcą został na placu Suwarów,
Godny następca Dżengów i Timura.
Ledwie ucichły działa, a pożarów
Na dachach moszej541 zakwitła purpura,
Pisał do wielkiej następczyni carów
Depeszę jednym pociągnięciem pióra:
„Bogu, carycy sława. Razem, święty
Boże, imiona te!...) Izmaił wzięty”.
CXXXIV
Wyrazy nie mniej groźne jak płomienny
Napis ów, który Daniel odcyfrował:
Mane i Tekel, zniszczeniem brzemienny.
— Broń Boże, abym tu kaznodziejował.
Co czytał Daniel, to był rozkaz dzienny
Pana; a prorok z grozą nie żartował
I kłamstw nie zmyślał. Lecz ten najswobodniej
Składał rym — drugi Nero przy pochodni
CXXXV
Ogniów, pieśń z natchnień wojennej ekstazy.
Dziś jej nie śpiewa nikt, lecz zapomnianą
Nie będzie, bo ja, ja nauczę głazy,
Jak mają walczyć przeciwko tyranom.
Niech świat wie, czyśmy nie mieli odrazy
Do tronów; tę pieśń przyszłym ziemi panom
Przekażę; niech się dowiedzą, co przebył
Ten nasz glob, kiedy jeszcze wolny nie był.
CXXXVI
Nie nam dzień wielki. Wy go dożyjecie;
Ale że w waszym wieku doskonałym
Nikt nie uwierzy, że było na świecie
Tyle zła, więc wam na dowód spisałem.
Oby w niepamięć wpadło! Gdy stulecie
Wasze przeczyta, niechaj tym zdziczałym
Pogardę rzuci, jak dzikim plemionom,
Co się malują — lecz nie krwią czerwoną.
CXXXVII
Gdy wam ktoś będzie prawił o wielkości
Tronu i tego, co go sobą zdobił,
Spojrzycie, jak my na mamuta kości,
Dziwiąc się, co twór taki w świecie robił;
Spojrzycie, jak my na pozostałości
Egiptu, który hieroglify żłobił
Na piramidach, i pytać będziecie:
Do czego służył taki sprzęt na świecie?...
CXXXVIII
Słuchaczu miły! Wypełniłem swoje,
Przynajmniej to, com przyrzekł w pierwszej pieśni.
Miałeś miłości, podróże i boje;
Spisałem wszystko, a z epickiej cieśni
Nie wychodziłem, bo o prawdę stoję,
Toteż nie zmyślam jak moi rówieśni
I poprzednicy. Nieuczenie graję,
Czasem Apollo bandurkę mi daje,
CXXXIX
Na której brząkam, śmieję się i płaczę. —
Co się w przyszłości z bohaterem stanie
Tej wierszowanej zagadki, słuchacze
Wnet się dowiedzą. Teraz rozigranie
Szału uciszę, ukoję kartacze
Na gruzach miasta, bo mam oto w planie
Zrobić Juana oddawcą depeszy
Wodza, którą się Petersburg ucieszy.
CXL
Polecono mu zaszczytne zadanie,
Okazał bowiem odwagę i litość;
Ostatnią lubią nawet chrześcijanie,
Kiedy złożyli piekłu należytość
Złości. — Prócz tego otrzyma uznanie
Za kawalerską swą pieczołowitość,
W czym mu się większa nagroda zawiera.
Niż w zasługowym krzyżu Władymira.
CXLI
Sierotka poszła w świcie protektora;
To był dziś jej dom, ojczyzna, rodzina;
Jej drodzy, tak jak familia Hektora,
Zginęli w szturmie. Dzisiaj już ruina
Tam, gdzie ojcowski jej dworzec stał wczora
Z meczetu nigdy już śpiew muezina
Nie zabrzmi... — Juan łez kilka uronił,
Przysiągł pilnować córki — i pogonił.
Przyjaciele Wolnych Lektur otrzymują dostęp do prapremier wcześniej niż inni. Zadeklaruj stałą wpłatę i dołącz do Towarzystwa Przyjaciół Wolnych Lektur: wolnelektury.pl/towarzystwo/
Pieśń dziewiąta
I
O Wellingtonie542 — albo „Villaintonie543”!
Sława z dwu imion śpieszy wianek spleść ci.
Francuz nie zdzierżał mierzyć się na bronie,
Lecz kalamburem umiał wielkość zgnieść ci.
On wesół — nawet gdy mu nóż tkwi w łonie...
Pobierasz pensję i doznajesz cześci,
Od wielu wprawdzie nieposzanowanej...
— Ludzkość nie uzna sławy, zawołanej.
II
Pono z Kinnairdem w sprawie Marineta544
Podleś się obszedł; lecz nie chcę w plugactwie
Grzebać — gdzieś wyżej leży moja meta..
Toć nie ozdobi grobowca w opactwie
Westminstru; inne znam jeszcze sekreta,
Dobre dla plotek herbacianych w bractwie
Kumoszek; wiek twój wnet już będzie zerem,
Lecz sława młodym jeszcze bohaterem.
III
Żyjesz w Brytanii sercu (i szkatule);
Cała Europa śpieszy ci dziękować,
Że kulasowi naprawiłeś kule
Legitymizmu, gdy zaczął szwankować.
Francuz, Holender, Hiszpan patrzy czule,
Jak umiesz pięknie trony „restaurować”.
Twoim Waterloo cały świat się krzepi.
— Oby pochlebcy wierszowali lepiej!
IV
Jesteś „najlepszy z podrzynaczy”... Nie łaj! —
Wyraz stosowny i z Szekspira wzięty,
Wojna — to koncerz i pada na przełaj
Cnocie, chyba że broni sprawy świętej,
Chcesz-li być sławny ze szlachetnych dzieł... Aj!
Świat to oceni, nie świata regenty.
Pragnąłbym wiedzieć, kto prócz ciebie i twej
Szajki zysk odniósł z Waterloowej bitwy?...
V
Pochlebstw nie gadam. Już cię jak indyka
Spasiono nimi; lubisz je — nie dziwo,
Czy żywot w ciągłej rzezi się zamyka,
Temu się sprzykrzy ludzkich ciał mięsiwo,
I chętniej ody niż satyry łyka.
Chcesz być wielbiony za każdą szczęśliwą
Omyłkę! „Zbawco ludów” — niezbawionych;
„Swobodzicielu” — nieoswobodzonych!
VI
Skończyłem. — Idźże jeść ze złotej miski,
Którą cię cesarz brazylijski darzy,
A bądź litośny i porzuć ogryzki
Szyldwachom, co u bram stoją na straży,
Głodni — bili się — lecz nie dla nich zyski;
Na głód podobno lud się także skarży...
Słuszna, abyś miał swoją część, nie przeczę,
Lecz narodowi daj trochę... człowiecze!
VII
Ganić cię nie chcę. Wyższy nad nagany
Jest taki wielki mąż jak ty, mój Książę!
A Cyncynnata545 czyn, co to Rzymiany
Wodził, z historią naszą się nie wiąże,
Lubisz kartofle — sercem im oddany
Każdy Irlandczyk; lecz z różnicą tą, że
Pięćset tysięcy dochodu z twych włości,
O... zbyt za wiele. — Mówię to bez złości.
VIII
Wielcy się ludzie nigdy nie bogacą.
Epaminondas546 Teby oswobodził,
Zmarł, a nie było go pochować za co.
Washingtonowi chór tylko nagrodził
Naokół brzmiącej sławy. Sławny pracą
Ekonomiczną też się nie wyrodził
Pitt. Mądrą ministerialną głową
Darmo zrujnował Anglię finansowo.
IX
Kto karygodniej chwilę stracił, zużyć
Mogąc — nad ciebie i Napoleona?
Twa szabla zdolna była trony zburzyć
I już na wieki być błogosławiona,