Don Juan - George Gordon Byron (warszawska biblioteka cyfrowa TXT) 📖
Krótki opis książki:
Don Juan — dygresyjny poemat satyryczny pisany w latach 1818–1824 i wydawany we fragmentach. Byron poniekąd odwraca w nim mit Don Juana — główny bohater poematu jest w nim częściej uwodzonym niż uwodzącym.
Kobiety, na które trafia podczas swoich podróży, to kolejno przyjaciółka matki, córka greckiego pirata, żona sułtana i nałożnice z jego haremu, dziewczynka uratowana podczas rosyjskiego oblężenia Izmaiłu, caryca Katarzyna i złośliwie sportretowane angielskie arystokratki.
Ważniejsze od warstwy fabularnej poematu są jednak rozliczne dygresje, w których Byron okazuje się bystrym obserwatorem życia społecznego, złośliwym krytykiem literackim oraz ironicznym komentatorem własnego życia.
Don Juan odegrał istotną rolę także w literaturze polskiej, przede wszystkim jako inspiracja dla Beniowskiego Juliusza Słowackiego. Warto jednak wspomnieć także utwór Ryszarda Berwińskiego z 1844 roku, zatytułowany Don Juan poznański.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: George Gordon Byron
- Epoka: Romantyzm
- Rodzaj: Liryka
Czytasz książkę online - «Don Juan - George Gordon Byron (warszawska biblioteka cyfrowa TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 George Gordon Byron
są zacne dwie tureckie damy,
Co nas z eunuchem wydobyły z kozy,
I odtąd wszyscy razem się błąkamy,
I doświadczamy przygód pełnych grozy.
Nam to nie dziwne, a więc najmniej dbamy,
Lecz te się trzęsą jak gałązki łozy.
Więc, jeśli pragniesz, bym się bił uczciwie,
Każ, niech się z nimi obchodzą godziwie”.
LXIII
Tymczasem obie spłakane niebogi,
Nie wiedząc, ufać-li obrońcom śmiałym,
Patrzyły, pełne zabobonnej trwogi
Raczej — niż dziwu (co jest zrozumiałym)
Na człeka, co miał wyraz twarzy srogi
Bardziej niż mądry, zwalanego kałem,
W prostej odzieży niedbale przywdzianej,
Szanowanego bardziej niż sułtany.
LXXIV
Bo wszyscy przed nim skuleni ze strachu
Drżeli; więc w głowie zmieścić im się to nie
Mogło, przywykłym widzieć w Padyszachu
Boga, gdy zasiadł w bisiorach502 na tronie
Lub gdy przechadzał się jak paw po gmachu
(Ptak-król, co nosi diadem w ogonie),
I nie pojęły tego wynalazku,
Że może istnieć potęga bez blasku.
LXXV
Johnson, bolejąc nad ich smutnym stanem,
Lubo503 nie wiedział, jak się koi wdowie
Żale na Wschodzie, pociechę stroskanym
Niósł. Juan w czułej, natchnionej przemowie
Klął się, że ujrzą go jeszcze nad ranem
Albo mu armia rosyjska odpowie...
I dziw powiedzieć — już się pocieszyły.
— Kobiety zawsze entuzjazm lubiły. —
LXXVI
Pośród łez, westchnień, uścisków ostatnich
Pożegnali się; idą, gdzie ich czeka
To, co zależne od strzałów armatnich
Zwie się: fortuna, traf, boża opieka.
(Niepewność — jest to jedna z cech dodatnich.
Życia; ludzkiego szczęścia hipoteka).
I poszli burzyć z pełną złości siłą
Miasto, które im nic nie zawiniło.
LXXVII
Suwarów patrzał przez powiększające
Szkła na świat; był z tych, co się nie kłopocą
O drobiazg, w cyfry nie wdają nużące,
Na łzę narodu nie zważał sierocą
I tyle dbał o tysiąc, dwa tysiące
(Tak, że zwyciężał wreszcie cyfr przemocą).
Co żona, sąsiad o wrzody Hioba;
Więc za cóż stała mu dwu dam żałoba?...
LXXVIII
Za nic. Tymczasem szły porządnym torem
Przygotowania do takiej ruiny,
Jaką by zrządził pod illijskim dworem
Homer, gdyby znał petardy i miny.
Lecz tu nie będziem boleć nad Hektorem504,
Ale zgotujem kosze i drabiny,
Deszcz kul, trzask bomb, huk dział, śród fanfar ryku,
Słowa, co utkwią mej Muzie w przełyku.
LXXIX
Ty, co zachwycasz, o Homerze wieczny,
Najdłuższe lata i najdłuższe uszy,
Szczękając mieczem, przed którym bezpieczny
Dziś świat, bo już go z kurzu nikt nie ruszy,
— Chyba proch wyda się mało skuteczny
Mocarzom, których liga dzisiaj głuszy
Hasła wolności... Ha! niechaj się zbroją!
Wolność nie będzie dla nich drugą Troją.
LXXX
O ty, Homerze wieczny! Właśnie sławię
Zwycięstwo, w którym więcej ludzi zginie
Dzięki machinom i wojennej wprawie,
Niżeś w swym greckim zmieścił biuletynie.
Jednak — jak wszyscy — z pokorą wyjawię,
Że walczyć z tobą, byłoby: krzewinie
Rywalizować ze stuletnim drzewem;
My was przewyższym tylko krwi wylewem,
LXXXI
A nie w poezji, lecz w realnym czynie,
Czyn zaś jest prawdą, wielkim postulatem.
Muza, choć buja w fantazji krainie,
Prawdę ma jednak podstawą, substratem. —
Lecz idę miasto bombardować ninie;
Wielkie się rzeczy staną, słuchać zatem!
Wodzowie wielcy! Sam Febus505 czatuje
W jasności depesz waszych skąpać buje.
LXXXII
O biuletyny Bonaparta! Listy
Ległych i rannych! Leonida cieniu,
Coś był tak w boju serdecznie ognisty,
Gdy moją Grecję trzymał wróg w ściśnieniu
Jak dziś! Cezara pamiętniki, mglisty
Obrazie chwały! Udzielcie natchnieniu
Memu (bo zginę) swych cudownie lśniących
Barw, takich pięknych, a przemijających.
LXXXIII
Przemijającą zowię nieśmiertelność
Rycerzy przeto, że dziś w każdej dobie
(Co nie przesada jest, ale rzetelność)
Rodzi się małe zapłakane bobie,
Które, gdy zliczym jego czynów dzielność,
Spełnionych w ciągu żywota — przy grobie,
To pokaże się, że był rycerz — zdzierca
Lub oszust, tuman rzucający w serca.
LXXXIV
Posady, krzyże, herby, wstęgi, pióra,
To „nieśmiertelnych” naszych są wawrzyny,
Jak nierządnicy Babelu — purpura.
Mundur dla malca tym, czym dla dziewczyny
Wachlarz — a lada kadecik lub ciura,
Jak laufer chce biec przed sławą — zuch z miny.
Lecz sława — sławą. Gdyć potrzebna lepsza
Odpowiedź, spójrz na wietrzącego wieprza.
LXXXV
I on czuje wiatr lub, jak mówią, „widzi”,
Bo mu łaskocze w biegu nozdrzów wylot.
Lub — kto się takim porównaniem brzydzi.
Niech powie: Bieży jak przed brygiem pilot
Lub... ale dosyć! Już się Muza wstydzi
Gadatliwości mojej; sama mi lot
Zniża; w następnej pleśni niby z wieży
Pożarny dzwonek na trwogę uderzy.
LXXXVI
Słyszysz?... W milczeniu nocy mroźnej, czarnej,
Łomot wojsk, które kolumnami płyną,
Za pułkiem sunie pułk śmiercią ciężarny
Między okopy506 a zarosły trzciną
Brzeg rzeki. — Z nieba gwiazdy promyk marny
Przelśni przez gęstwę chmur wilgotną, siną,
Skędzierzawioną. Wkrótce armat paszcze
Czarniejsze rzucą na strop nieba płaszcze.
LXXXVII
Tu staniem zgodnie z przestankiem, co pada
Przerwą na życie i śmierci rozdroże;
Gdy serce stanie, pierś oddech postrada
Na chwilę... jutro już na zawsze może. —
Cicho... Za chwilę huknie kanonada,
Naprzód, marsz, bagnet zazgrzyta o noże,
Hura! Ałła-hu! — i znów huk armatni
Zagrzebie w sobie rannych jęk ostatni.
Pieśń ósma
I
„Krew i pioruny!” albo: „Krew i rany!”
Zwyczajne klątwy, jakich gmin używa —
Niedelikatny i nieokrzesany.
Tak jest; lecz w klątwach takich się ukrywa
Zagadka sławy, a że przedsiębrany
Szturm biuletynom ma dostarczyć żniwa,
Niech mnie te bóstwa dwa natchną dostojne:
Mars czy Bellona — zawsze znaczą: Wojnę.
II
Wszystko gotowe: ogień, miecz i ręce,
By ich użyły, pełne dzikiej werwy.
Armia, niby lew, zęby swe zwierzęce
Ostrzy, a żyły napięła i nerwy:
Hydra człowiecza, co głodnej paszczęce
Dogadza, krwią się karmiąca i ścierwy.
Kolumna głową jej; ścięta z tułowu,
Nie kona, ale w mig odrasta znowu.
III
Historia rzeczy ryczałtem brać zwykła,
Lecz gdyby kto chciał szczegółowo badać,
Jaki zysk, jaka niekorzyść wynikła
Z wojen — musiałby przekląć je i biadać,
Bo strat niewarta chwała zwykle nikła,
Gdy ostateczny cel wojny — posiadać.
Piękniejszą sławę ma, kto czyje oczy
Osuszy, niż kto morze krwi wytoczy.
IV
A to dlaczego? Bo w sumieniu wie, że
Dobrze uczynił; gdy ten mimo kwiaty,
Salwy i łuki, mosty, kwiaty, krzyże,
Pensji od ludu, co sam niebogaty,
Mimo pochlebstwa, co mu stopy liże,
Sławę imienia, co odurza światy,
Jest zawsze — oprócz w walce dla wolności,
Synem zabójstwa, rabunku i złości.
V
Ten jeden tytuł od przyszłości zyska.
Ty, Leonido, nie, i Waszyngtonie,
Bo pola bitew waszych — uroczyska,
Od których z wonią kwiatu wolność wionie.
Tak słodko w uszach dzwonią te nazwiska!...
Gdy przed zdobywcą będzie bladł w pokłonie
Niewolnik, wasze imię hasłem będzie
Ziemi, wolności póki nie zdobędzie.
VI
Noc była czarna. Oczy nie dojrzały
Przez mgłę nic oprócz rdzawej ognia łuny,
Która objęła skrzydłami strop cały,
Kąpiąc w Dunaju swe krwawe całuny.
Obraz gehenny! Armatnie wystrzały
Huczą już, bijąc raz w raz jak pioruny,
Nawet okropniej, bo gdy piorun rzadziej
Szkody wyrządza, działo setki gładzi.
VII
Ledwo kolumna ta, którą Rosjanie
Słali do szturmu, wyszła za okopy,
Gdy najeżony Turek nagle wstanie
I śle chrześcijanom gorące ukropy.
Pożar ogarnia wszystko; po otchłanie
Bezdenne wzburzą się wodne zatopy,
A szaniec ogniem rzyga na kształt Etny,
Kiedy ją czkawką wstrząśnie Tytan szpetny.
VIII
Ogromny nagle runął okrzyk: „Ałłah”!
I powstał zamęt tysiącznych hałasów,
Straszniejszy niźli wciąż ryczące działa
Wyzwaniem na bój. A z gór, dolin, lasów
Wróciło: „Ałłah”! Gęsta chmur nawała,
Która zawisła nad polem zapasów,
Przyjęła imię Boga i już potem
Tylko: „Ałła-hu!” rozbrzmiewa bekotem.
IX
Pułki zaczęły iść, ze strzelby palić.
Atakujące jednak z wody hordy
Jęły507 niby las rąbany się walić,
Choć ich Arseniew wiódł, lubiący mordy,
Lubiący w ogniu spiżów się osmalić.