Don Juan - George Gordon Byron (warszawska biblioteka cyfrowa TXT) 📖
Krótki opis książki:
Don Juan — dygresyjny poemat satyryczny pisany w latach 1818–1824 i wydawany we fragmentach. Byron poniekąd odwraca w nim mit Don Juana — główny bohater poematu jest w nim częściej uwodzonym niż uwodzącym.
Kobiety, na które trafia podczas swoich podróży, to kolejno przyjaciółka matki, córka greckiego pirata, żona sułtana i nałożnice z jego haremu, dziewczynka uratowana podczas rosyjskiego oblężenia Izmaiłu, caryca Katarzyna i złośliwie sportretowane angielskie arystokratki.
Ważniejsze od warstwy fabularnej poematu są jednak rozliczne dygresje, w których Byron okazuje się bystrym obserwatorem życia społecznego, złośliwym krytykiem literackim oraz ironicznym komentatorem własnego życia.
Don Juan odegrał istotną rolę także w literaturze polskiej, przede wszystkim jako inspiracja dla Beniowskiego Juliusza Słowackiego. Warto jednak wspomnieć także utwór Ryszarda Berwińskiego z 1844 roku, zatytułowany Don Juan poznański.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: George Gordon Byron
- Epoka: Romantyzm
- Rodzaj: Liryka
Czytasz książkę online - «Don Juan - George Gordon Byron (warszawska biblioteka cyfrowa TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 George Gordon Byron
wielką jak mienie.
Sześciostopowy olbrzym, zdołał szczery
Afekt czy tylko chwilowe zachcenie
Wywołać w wielkiej imperatorowej,
Co oceniała człowieka — z budowy.
XXXVIII
Gdy się rzecz chwiała, Ribas pchnął do księcia
Gońca i tyle sprawił przez ajenta,
Że go dla swego zyskał przedsięwzięcia.
Nie wiem, jakie miał k’temu argumenta,
Dość, że starczyły zgoła do dopięcia
Celu; tymczasem bliżej podsunięta
Bateria grzmiała; z czterdziestu gardzieli
Twierdza wtórzyła piekielnej kapeli.
XXXIX
Aż trzynastego, gdy wojsko w rozterce
Smutną na statki swe siadało rzeszą,
Zjawił się kurier i ucieszył serce
Tych, co już dawno sławę z szabel krzeszą,
Jak tych, co byli frycami w żołnierce,
Krótką i zwięzłą wojskową depeszą,
Że się amator dowództwa i gwarów
Wojennych zbliża — marszałek Suwarów.
XL
List do marszałka, pisan przez samego
Kniazia, godzien był spartańskiej zwięzłości.
O! Gdyby tylko wiódł był do zacnego
Celu: obrony prawa i wolności.
Lecz to był wyraz nad ziemią zgiętego
Łuku brwi groźnych — niech więc praw nie rości
Do chwały, chyba ze stylu bezsprzecznie
Jędrnego: „Zdobyć — Izmaił — koniecznie”.
XLI
„Niech będzie światło!” — rzekł Bóg — i już świeci.
„Niech będzie krew!” — rzekł człowiek — i już płynie.
A jedno fiat487 tych zepsutych dzieci
Nocy (dzień czynów ich nie zna) w godzinie
Tyle zła sprawi, że trzeba stuleci,
Aby je zatrzeć, i chyba jedynie
Tych słońc, co skrzyły dla edeńskich stworzeń.
Wojna nie sam pień gubi, lecz i korzeń.
XLII
Muzułmanowie, co krzyczeli: „Ałłah”,
Widząc, że Rosja bierze za pas nogi,
Spuścili nos na kwintę; któż nie pała
Męstwem, widząc, jak cofają się wrogi
(Raczej wrogowie — należy się cała
Dworność biedakom, co doznają trwogi).
A więc na Turków nowa żałość padła.
(Choć wieprzem gardzą, strzegą swego sadła).
XLIII
Aż szesnastego wrzasły „karaule”
I zjawili się dwaj jeźdźcy, kozaki,
Pędząc galopem schyleni na kule
Siodeł; pakunek mieli u kulbaki
Mały, bo na dwu tylko trzy koszule.
Dwa ukraińskie niosły ich kłusaki.
Gdy wpadli w obóz na kształt dwu ogarów,
Poznano, że to z lejbjegrem Suwarów.
XLIV
„W Londynie bal! bal!” — woła gap, gdy świeczki
Iluminacji w oknach się ukażą,
Które John Bullom, przyjaciołom beczki,
Mile łaskoczą zmysły, gdy się jarzą.
Płoną więc barwne lampy i lampeczki,
Bo mędrzec (John Bull) z jaśniejącą twarzą
Odda swój rozum, nierozum, pieniądze,
Aby jak wielka ćma nasycić żądzę.
XLV
Dziw, że klnie jeszcze: „Oczom potępienie”,
Już dawno tępe! a tych klątw ze wstrętem
Sam diabeł słucha, gdyż opadły w cenie,
Odkąd John Bull wzrok utracił ze szczętem
I zwie podatki rajem, długi mieniem.
A gdy głód okiem, w gorączce wyschniętem,
Pogląda mu w twarz jak krwawym rubinem,
Powiada, że głód jest Cerery488 synem!
XLVI
Wielka uciecha śród marsowych dzieci:
Rosjan, Tatarów, Francuzów, Anglików,
Którym Suworow niby lampa świeci
Gazowa, igrę gotując dla szyków;
Lub niby ognik, co błyśnie, podleci,
Na trzęsawiska wiodąc podróżników
I tak czarując skaczącym błyskaniem
Że kto obaczy, ślepo dąży za nim.
XLVII
Teraz pójdzie szturm drogą należytą.
Witały wodza entuzjastyczne
Okrzyki: z armat na cześć jego bito
I prognostyki wszystkie były śliczne.
Na strzał armatni obozy rozwito,
Łatano dziury w szańcach i rozliczne
Przygotowano i różnej struktury
Machiny, kosze, drabiny i sznury.
XLVIII
W duchu potężnym leży ta przyczyna,
Że jeden wodzi za sobą narody.
Tak się masa wód pod wiatrem przegina,
Za bykiem, starym wodzem, idą trzody.
Ślepca człowieka wiedzie mała psina,
Tryk bekiem trzodę ściąga, gdy do wody
Bieży lub z koszar na paszę wychodzi;
Zawsze bo wyższy niższemu przewodzi.
XLIX
Obóz się cieszy, wykrzyka radośnie,
Rzekłbyś, że śpieszy na weselne gody.
(Nie powiedziałem tu tego przenośnie:
Wesele jest też zawiązkiem niezgody
I wojny) — nawet ciurom serce rośnie;
Gotowi są grzbiet narazić na szkody,
A wszystko przez to, że mały człeczyna
W kusej489 rubaszce490 chce iść na Turczyna.
L
Istotnie chce iść; więc roboty swojej
Doziera każdy pilnie, bo czas krótki.
Pierwsza dywizja w trzech kolumnach stoi
I czeka tylko wojennej pobudki.
Podobnie druga, która wnet ukoi
Pragnienie sławy, bo jej jak do wódki
Drżą wargi do krwi czerwonej i świeżej.
Trzecia w kolumnach dwóch z wody uderzy.
LI
Wzmocniono działa i zwołano radę
Wojenną, w której jednozgodność głosów —
Rzadka w zebraniach — zastąpiła zwadę,
Rzecz, co się zdarza w strachu wielkich ciosów.
Gdy usunięto tak wszelką zawadę,
Sława się jęła wzdymać do niebiosów,
A wódz, co się jej chciał koniecznie dobić,
Uczył żołnierzy, jak bagnetem robić.
LII
Tak. Sam marszałek mużyków491 musztrował
I nie brzydził się po szczękach ich walić,
I na podrzędnej służbie czas marnował,
By się kapralską rutyną pochwalić.
Więc salamandrom młodym pokazował,
Jak w ogień skakać, by się nie opalić,
Jak po drabinie się (nie Jakubowej)
Spinać, leźć na wał i przesadzać rowy.
LIII
Więc manekiny za Turków przebierał
W turbany, dał im kindżały i szaszki,
A. żołnierz na nie z bagnetem nacierał,
Siekąc i kłując watowane czaszki.
Tak wyćwiczonych dopiero generał
Chciał wyprowadzić na inne igraszki.
Młódź z niego śmiała się, że czas mitrężył,
Nie odpowiadał, poszedł — i zwyciężył.
LIV
W wilię ataku wojsko na właściwym
Stanęło miejscu; śród obozu trwała
Posępna cisza. Wyda się to dziwnym,
Lecz żołnierz, co ma iść zdobywać działa
I czeka hasła, staje się mrukliwym
W chwili ostatniej; armia więc milczała.
Jeden o domu myślał, dzieciach, żonie,
A drugi o tym, co będzie po skonie. —
LV
Suworow biega wszędzie czynny, czujny,
Musztruje, bije, żartuje i gwarzy,
Bo to był człowiek, jakiego i bujnej
Fantazji pisarz nieprędko wymarzy,
Bohater, geniusz — śmieszny i niechlujny,
Dziki a mądry, nim zrobi — rozważy,
To Mars, to Momus492, a u zdobywanej
Twierdzy — arlekin za wodza przebrany.
LVI
Właśnie gdy swoich mużyków układał
(Zdobywca czerpał i z kapralstwa chwałę),
Patrol, co konno okolicę badał,
Napotkał w wieczór towarzystwo małe;
Jeden językiem ruskim słabo władał,
Ale wyrazy były zrozumiałe,
A czy to z ruchów, miny, nie wiem, z czego
Poznali, że być musiał ich kolegą.
LVII
Było trzech mężczyzn razem i dwie panie;
By ich wiedziono. do obozu — proszą.
Strojem na pozór niby muzułmanie,
Lecz poznać po nich, że strój obcy noszą
I że tam w każdym tureckim kaftanie
Tkwi chrystyjanizm, który czasem głoszą
Usta i suknia; serce dzikość zdradza,
Co nieraz wielkie omyłki sprowadza.
LVIII
Suworow właśnie stał przed swoją rotą
W jednej rubaszce i tępe kałmuki,
Błaznując, krzycząc, klnąc tępszych „hołotą”,
Uczył szlachetnej zabijania sztuki.
Ten mąż, co ludzką glinę miał za błoto,
Filozofował i dawał nauki,
Z których w kodeksie Marsa była główna
Ta, że w potyczce śmierć — pensji się równa.
LIX
Ujrzawszy podjazd kozacki, powitał
Bystrym spojrzeniem ten łup muzułmański
I przenikliwym wzrokiem w twarzach czytał.
„A skąd wy?” — krzyknął. — „Z stolicy osmańskiej,
My uszli z turmy”. Generał znów pytał:
„A kto wy?” — „Przypatrz się”. Był to spartański
Iście dialog. Ten, co odpowiadał,
Wiedząc, do kogo gada, krótko gadał.
LX
„Wasza familia?” — „Johnson; to znajomy
Mój, Juan; to są dwie damy, a tamten
Ni to, ni owo”. — Generał kryjomy
Wzrok na nie rzucił i rzekł: „Johnson. Znam ten
Głos... i człowieka; ów mi niewiadomy.
Wy się przydacie — ale na co kram ten?...
Ty służył, kiedy. się tu dawniej biłem,
W nikołajewskim pułku?” — „Tak, służyłem”.
LXI
„Był u Widdynia?” — „Tak”. — „Prowadził rotę?”
„Tak jest”. — „Cóż dalej?” — „Nie wiem; zapomniałem”.
„Pierwszy wszedł na mur?” — „Nie liczę za cnotę,
Że gdzie kto żmudził493, tam go wyprzedzałem”.
„Cóż dalej?” — „Kula przerwała robotę;
Padłem, w obierze Turków się dostałem”.
„Możesz się pomścić, bo ten fort przeklęty
Dwakroć mocniejszy niż ten, gdzieś był wzięty.
LXII