Don Juan - George Gordon Byron (warszawska biblioteka cyfrowa TXT) 📖
Krótki opis książki:
Don Juan — dygresyjny poemat satyryczny pisany w latach 1818–1824 i wydawany we fragmentach. Byron poniekąd odwraca w nim mit Don Juana — główny bohater poematu jest w nim częściej uwodzonym niż uwodzącym.
Kobiety, na które trafia podczas swoich podróży, to kolejno przyjaciółka matki, córka greckiego pirata, żona sułtana i nałożnice z jego haremu, dziewczynka uratowana podczas rosyjskiego oblężenia Izmaiłu, caryca Katarzyna i złośliwie sportretowane angielskie arystokratki.
Ważniejsze od warstwy fabularnej poematu są jednak rozliczne dygresje, w których Byron okazuje się bystrym obserwatorem życia społecznego, złośliwym krytykiem literackim oraz ironicznym komentatorem własnego życia.
Don Juan odegrał istotną rolę także w literaturze polskiej, przede wszystkim jako inspiracja dla Beniowskiego Juliusza Słowackiego. Warto jednak wspomnieć także utwór Ryszarda Berwińskiego z 1844 roku, zatytułowany Don Juan poznański.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: George Gordon Byron
- Epoka: Romantyzm
- Rodzaj: Liryka
Czytasz książkę online - «Don Juan - George Gordon Byron (warszawska biblioteka cyfrowa TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 George Gordon Byron
class="stanza-spacer">
XVII
To jest: Posądza je o brak dobrego
Smaku ambicja nasza obrażona,
Co zawsze żąda ognia wzajemnego
I upadania obcesem w ramiona,
Choćby tak zimne były jak świętego
Franciszka śnieżna, biała narzeczona.
Najlepsza rada więc dla serc — nie chybi
Wiersza: Medio tu tutissimus ibis440.
XVIII
„Tu” jest zbyteczne, ale musi zostać;
Wierszów go naszych wymaga budowa,
Choć nie starego heksametru postać;
Psuje rytmikę, gładkość — ani słowa,
Za co pozwolę nawet się wychłostać,
Lecz doskonałość strofy mi zachowa.
Zły ten wiersz, jeśli na prozodię baczysz —
Ale prawdziwy, jeśli przetłumaczysz.
XIX
Czy dobrze sztukę odegrała hanem,
Nie wiem — udało się, a to w ogóle
Jest głównym celem w sercu rozkochanem,
Jak w innym strojów damskich artykule,
Lecz się egoizm skrzyżował z jej planem
Męski, co nawet miłość kłamie czule!
Ach, ci mężczyźni! Nic prócz wygłodzenia
Nie zniszczy strasznej w nich żądzy... płodzenia.
XX
Chodźmy! Niechaj śpi najjaśniejsze stadło!
Niechaj śpi błogo! Łoże nie tron przecie,
Więc nie zestraszy go przykre widziadło.
Zahamowana rozkosz — ot, co gniecie!
Co niejednemu spokój duszy skradło.
Najmniejsze to złe, którego płaczecie.
Lecz drobne krople smutków i omamień,
Te zdolne duszę wydrążyć jak kamień.
XXI
Żona kłótliwa, synek idyjota,
Niezapłacony, zaprotestowany
Weksel, procenta — i córka niecnota,
Koń narowisty, pies źle tresowany.
Ciotka, mażąca przy końcu żywota
Zapis przez ciebie w dochody wpisany:
Drobne to troski i niewarte miotły,
A przecież nie znam, kogo by nie zgniotły.
XXII
Jestem filozof. Niechaj wszystko ginie!
Ziemia, mężczyźni i — kobiety... nie, nie! —
Gdy zaklnę szczerze, to żółć zaraz spłynie
I mój stoicyzm kłopoty odżenie441.
Wszystko, co zwie się bólem i łzą, minie,
I duszę mogę zdać myśli w dzierżenie,
Choć iście nie wiem, co jest dusza, co myśl;
A pewno nie wiesz i ty — lecz się domyśl.
XXIII
Gdy zaklnę, to mi tak na sercu miło,
Jak gdybym tylko co Atanazego442
Klątwę przeczytał — iluż ją chwaliło! —
Nie wiem, czy która wroga złamanego
Z taką wspaniałą piorunuje siłą,
Tyle godności ma i poważnego
Nastroju, co ta; stroi też psałterze
Jak chmurę tęcza w napowietrznej sferze.
XXIV
Śpi wielki władca wiernych i sułtanka,
Przynajmniej jedno z nich; och! straszne noce,
Kiedy zła żona, która ma kochanka,
Leży, a serce w złości jej łopoce;
I patrzy próżno, czy światło poranka
Przez kotar ciemne tło nie zamigoce;
Męczy się, wije i wzdycha, i nudzi,
Póki się prawy spółłożnik nie zbudzi.
XXV
Wszędzie to samo — pod sklepieniem nieba
Jasnego, czyli443 pod łoża sklepieniem
Złotym, którego jasnym panom trzeba,
Gdzie kładą głowy, a jeszcze kamieniem
Twardym zda się im miękki puch i weba,
Małżeństwo równa się z losów ciągnieniem.
Gulbieza była sułtanką, lecz chłopka
Nie pomieniałaby z nią męża. Kropka.
XXVI
Don Juan, w kostium przebrany niewieści,
Przedefilował z całym dziewcząt chórem
I panu ukłon złożył w dowód cześci;
A na znak dany poszły długim sznurem
W korytarz; tam się kobiet seraj mieści,
W którym snem pieszczą miękkie członki, w którym
Serc do miłości tysiąc drży i puka
Jak ptaszę-więzień, co swobody szuka.
XXVII
Lubię płeć piękną; mam zachcenia nieraz,
Jak tyran ów444, co chciał, by ludzkie plemię
Jeden kark miało, bo wtedy „machnie raz —
Mówił — i wszystkie łby spadną na ziemię”.
I ja życzyłem podobnie... nie teraz,
Lecz gdy nie gniotło mnie jeszcze lat brzemię —
By jedne usta miały wszystkie panie;
Razem bym wszystkim dał pocałowanie.
XXVIII
O Briareusie445! Gdybyć wszystkie człony
Stokrotnie dała natura rozgrzana!
Lecz moja Muza nieprzezwyciężony
Czuje wstręt zostać kochanką Tytana
Lub powędrować między Patagony;
Do Liliputów wróćmy: don Juana
Musimy przewieść przez miłości przesmyk,
Którego dotąd nie przebył, choć nie smyk.
XXIX
Otóż wmieszany między odaliski446,
Gdy dano znak, w korytarz zwrócił kroki;
A chociaż wiedział, że wstąpił na śliski
Tor i że takie karkołomne skoki
W następstwie niosą nieprzyjemne zyski
(W Anglii to wszystko ma taksę); bez zwłoki
Chwil mu od losu danych nie marnował
I wdzięki dziewcząt przejrzał, posortował,
XXX
Lecz z płci przybranej gościńca nie zboczył;
Więc z budującą skromnością dziewiczy
Ów zastęp z komnat do komnat się toczył
Pod eunuchową strażą jak na smyczy;
A śród nich niby duch niewieści kroczył
Trzymając w ręku pęk rzemiennych biczy,
Tak groźny, że nie śmiałby i królewic
Przystąpić; duch ten zwał się: „Matką dziewic”.
XXXI
Czy była „matką”, nie wiem, a nie łowię
Plotek; czy matką „dziewic”, równie nie wie
Muza; dość — takim tytułem się zowie
Głowa haremu; co ja rzekę w ąpiewie,
Prozą Kantemir447 lub de Tott448 wam powie.
Jej obowiązek był: gasić zarzewie
W nieletnich sercach i w cnotliwy kątek
Wprowadzać tysiąc i pięćset dziewczątek.
XXXII
Niepospolity urząd! — bez wątpienia.
Ale brak mężczyzn pracę tę uprości,
Bo zna je sułtan tylko, który zmienia
Straż co dnia, stawia mury, czasem kości
Komu połamie... a to dla rzucenia
Grozy — i zbiera ten haracz piękności
Zimnych jak klasztor włoski... jest to potwór,
Co chuć wylewa przez jedyny otwór...
XXXIII
A tym jest?... no — dewocja; czyż wypada
Oto się pytać?... Lecz nie stańmy w toku
Opowiadania; jak rzekłem — gromada
Młódek spędzonych dla bawienia... wzroku
Jednego męża — szła zimna i blada,
Jak wodna lilia płynąca w potoku,
Raczej w kałuży, co, ciekąc powoli,
Coś z dziewiczości ma i melancholii.
XXXIV
Aż gdy je w swoich komnatach zamknięto,
Wtedy jak ptaki, mali chłopcy, fale
Podczas przepływu; zaledwie z nich zdjęto
Pęta przymusu (choć ten pono wcale
Kobiet nie pęta), jak Irlandka w święto
Lub jak wariaci rozigrani w szale,
Zda się, że rozejm zawarły z niewolą:
Śpiewają, tańczą, śmieją się, swawolą.
XXXV
Zaczęły zaraz szeptać i oczyma
Wodzić po gościa postaci, odzieży;
Jedna spostrzegła, że kolczyków nie ma,
Druga — że suknia jej w stanie źle leży,
Że dziewiętnaście lat skończy, nim zima
Nastanie, inna zaś temu nie wierzy;
Czwarta męskiego coś widzi w jej wzroście,
Piątej na samą tę myśl serce roście.
XXXVI
Lecz że strój kryje płeć niewieścią, gładką,
Żadna nie śmiała, nie mogła nie wierzyć.
Dziewczyna zgrabna i piękna jak rzadko,
Zdolna z Gruzyjką słoneczną się mierzyć...
Ach! Ta Gulbieza, jakąż jest dzierlatką!
Kupiła brankę, co może uderzyć
W tron, a przepyszny seraj zmienić w pustkę,
Niech tylko sułtan raz jej rzuci chustkę!...
XXXVII
Co najdziwniejsza, że chociaż jej piękno
Było dla reszty zapowiedzią zguby,
To wszystkie do niej zbliżywszy się miękną
I wszystkim wyda się gość bardzo luby.
Zazwyczaj damy omal że nie pękną
Od cudzych wdzięków, bo według rachuby
Tej „płci”, którą wy mianem „słabej” zwiecie,
Każda twarz nowa jest „najbrzydsza w świecie”.
XXXVIII
Przecież i one miały swe zazdrości
Drobne — jak wszystkie — ale w tej minucie
Może to był ów rodzaj przychylności,
Która bez naszej wiedzy wchodzi w czucie;
Choć nie umieją przejrzeć szat skrytości,
To przecież czują coś jakby przykucie
Serca; magnetyzm w tym siedzi czy duchy,
Nie wiem i nie tknę tej materii kruchej,
XXXIX
Dość, że wyraźnie i coraz wyraźniej
Nieznane dotąd uczucie szkarłatem
Lica paliło — coś na kształt przyjaźni
Sentymentalnej, przeczystej; że zatem
W serca trącała je myśl coraz raźniej:
Gdyby tak siostrą nam była... lub bratem,
Jak ów z dalekich stron, gdzie chatka nasza,
Bardziej kochany niż sułtan lub pasza!
XL
Najwięcej chęci do tego rodzaju
Sentymentalnej przyjaźni doznały
Lola, Katinka, Dudu — po zwyczaju
Epika powiem, tak jak mi podały
Najlepsze źródła — o ojczystym kraju
Dziewcząt i o tym, jak się ideały
W każdą wcieliły, w której życia wiośnie...
Wszystkie trzy w gościa patrzały miłośnie.
XLI
Ognista Loli płeć — to Indii znamię;
Katinka była z Gruzji; płeć jej biała,
Niebieskie oko i rozkoszne ramię,
I rączka... noga drobna, iż się zdała