Don Juan - George Gordon Byron (warszawska biblioteka cyfrowa TXT) 📖
Krótki opis książki:
Don Juan — dygresyjny poemat satyryczny pisany w latach 1818–1824 i wydawany we fragmentach. Byron poniekąd odwraca w nim mit Don Juana — główny bohater poematu jest w nim częściej uwodzonym niż uwodzącym.
Kobiety, na które trafia podczas swoich podróży, to kolejno przyjaciółka matki, córka greckiego pirata, żona sułtana i nałożnice z jego haremu, dziewczynka uratowana podczas rosyjskiego oblężenia Izmaiłu, caryca Katarzyna i złośliwie sportretowane angielskie arystokratki.
Ważniejsze od warstwy fabularnej poematu są jednak rozliczne dygresje, w których Byron okazuje się bystrym obserwatorem życia społecznego, złośliwym krytykiem literackim oraz ironicznym komentatorem własnego życia.
Don Juan odegrał istotną rolę także w literaturze polskiej, przede wszystkim jako inspiracja dla Beniowskiego Juliusza Słowackiego. Warto jednak wspomnieć także utwór Ryszarda Berwińskiego z 1844 roku, zatytułowany Don Juan poznański.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: George Gordon Byron
- Epoka: Romantyzm
- Rodzaj: Liryka
Czytasz książkę online - «Don Juan - George Gordon Byron (warszawska biblioteka cyfrowa TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 George Gordon Byron
1em">Zejście... Lecz zmienię temat, bom nie dobył
Stąd odkryć tylu, ile na mą głowę
Przystało; często myślę, co by to był
Za skarb, gdyby tak z śmierci wysnuć parę
Prawd wzmacniających wiarę czy niewiarę.
XXXIX
Ha! Tajemnica. Dziś tu, jutro w grobie,
I ruszaj! — dokądże? Nie powiedziano.
Pięć gałek, trzy, dwie, jedna, i po tobie!
Na toż krew, aby ściekła lada raną?
Lada element wyższy na tym globie
Niż człowiek — on ma życie, a nam dano
Śmierć... nam, w których się wszystka wiedza mieści?...
— Lecz do przerwanej czas wrócić powieści.
XL
Nabywca skończył targ i w tym momencie
Jeńców umieścił w kaiku złoconym.
Siadł z nimi, dał znak, i jak na zaklęcie
Pomknęła łódka, prując wody łonem.
Jeńcy skuleni, jakby szli na ścięcie,
Czekali końca. Kaik w upatrzonem
Miejscu zwolniwszy, skręcił się jak mewa
Pod mur, gdzie rosły cyprysowe drzewa.
XLI
Tutaj przewodnik zapukał w tajemne
Drzwiczki; otwarto; weszli; on na przodzie.
Wiódł ich przez gąszcza i ścieżyny ciemne
Drzewnym szpalerem; rzezaniec380 w ogrodzie
Chwilą się zbłąkał, co wcale przyjemne
Nie było, bo już dobrze po zachodzie
Wstąpili na ów pałacowy taras.
Kaik nie czekał, lecz odpłynął zaraz.
XLII
Kiedy błądzili tak śród krzewów winnych,
Gajów oliwnych i pomarańczowych,
O których rzekłbym dużo w słowach płynnych,
Bo nie ma u nas na naszych jałowych
Gruntach tych płodów Lewantu381 (...i innych),
Gdyby nie to, że u pisarzy nowych
Cały Wschód z florą swoją się zagnieździł
Dlatego, że wieszcz któryś w Turki jeździł.
XLIII
Kiedy błądzili wszyscy, Juan w głowie
Myśl poczuł i wraz powierzył ją swemu
Towarzyszowi; myśl, która — panowie —
Równie by przyszła mnie i wam, jak jemu.
„Myślę — rzekł — że to hańbą się nie zowie,
Gdy się kto wymknąć chce losowi złemu.
Co powiesz na to: w łeb czarnego mruka,
A potem nogi za pas; niech nas szuka!” —
XLIV
„Tak! — rzecze drugi — a potem... i cóżże?
Jak wyjść, którędy, dokąd, w kim nadzieja?
A choćbyś nawet dziś oszczędził skórze
Opłakanego losu Bartłomieja382,
Znowu się jutro znajdziesz w jakiej dziurze.
I gorszej niż ta... o! kto głupi — nie ja.
Ja głodny i jak Ezaw383 — bez odwleczeń
Dziś pierworodztwo bym sprzedał za pieczeń.
XLV
Zresztą tu blisko gdzieś ludzie być muszą.
Negr za odważnie sam z więźniami kroczy.
Widocznie pewny, że go nie uduszą,
Bo straż trzymają nad nim czyjeś oczy.
Krzyknie — to zlecą się — i żegnaj, duszo!
Więc nie powiadać hop, nim się przeskoczy,
Otóż — jesteśmy w domu — mój kochany.
Patrz, co za pałac iluminowany!”
XLVI
Było istotnie domostwo obszerne
To, co ujrzeli. Nad bramą, na wschodzie,
Złocone, barwne, choć niezbyt misterne,
Rzeźbione wzorki po tureckiej modzie,
Gustem dość prostym. Sztuki tam mizerne,
Choć pole wzięły po greckim narodzie.
Turecka willa każda malowania
Na sposób kulis albo parawana.
XLVII
Kiedy zbliżyli się, nadziemski zapach
Cebuli, jarzyn, baraniny z ryżem,
Mile drażniący czy w nosach, czy w chrapach,
W postanowieniu powstrzymały chyżem
Juana, co już tkwił pokusie w łapach.
Towarzysz także warował się świeżym
Kruczkiem: „Na Boga! niechaj co przetrącę,
A pójdę z tobą w piekło gorejące”.
XLVIII
Tak się do ludzkich słabostek przemawia:
Starcom na rozum, do uczuć — młodzieży,
Sposób z „rozumem” rzadziej się pojawia,
Bowiem do modnych dzisiaj nie należy.
Ten mówca łzami, drugi znów naprawia
Batem — a każdy w słabą stronę mierzy:
Argumentami siły, z różnym skutkiem.
Lecz o to nie dba nikt, aby być krótkim.
XLIX
Znowu dygresja. Z przekonywających
Dowodów siły, patosu, piękności,
Pochlebstwa, prośby, groźby i brzęczących
Dukatów — nic tak dobrze nie uprości
Sprawy głaskania drażliwych, gorących
Serc i pętania bujnych namiętności, .
Jak wszechkoiciel gromki, lecz godowy,
Duszny głos trwogi — dzwonek obiadowy.
L
Turcy nie mają dzwonków, jedzą przecie.
Juan z Anglikiem — choć im nie brzmiał znany
Powszechnie dzwonek w chrześcijańskim świecie
Ni czekał maitre d’hótel384 galonowany...
Spostrzegli ogień, poczuli kotlecie
Wonie, ujrzeli kucharzy kaftany,
Białe — i ku tym fundamentom bytu
Zerknęli wieszczym okiem apetytu.
LI
Toż zapomniawszy ze wszem o oporze
Szli za przewódcą, wyciągnąwszy nosy,
Eunuch ani śnił, że cielesnej korze
Jego tak straszne zagrażały ciosy.
Obu tymczasem zostawił na dworze,
Zapukał — słychać było ciche głosy —
Otwarto; wszedłszy do ogromnej sieni
Stanęli, wschodnią pompą otoczeni.
LII
Nie opisuję; opis — moja chluba,
Lecz dziś lada kto opiewa z lirenki
Swoje podróże; rośnie z tego gruba
Księga in quarto — łamże na niej szczęki!...
Jemu igraszka, a wydawcy zguba —
Ach! A natura nieszczęsna, na męki
Wzięta, z bolesną poddaje się gracją
Rymom i listom, szkicom, ilustracjom.
LIII
Kołem pod ścianą Turcy, siedząc w kuczki,
Na szachownicach ciche wiedli boje;
Inni się znowu bawili jak mruczki
W monosylaby, mustrując swe stroje.
Ci bursztynowe ssą w ustach munsztuczki385
Drogie i tanie — skrywszy twarz w zawoje,
Chodzą lub drzemią marząc o kochance
W raju; ten sobie rum przyrządza w szklance,
LIV
Gdy czarny eunuch z więźniami do sali
Wszedł, jaki taki oczy od niechcenia
Wzniesie i zajęć swoich patrzy dalej;
Kto siedzi — nawet pozycji nie zmienia,
Inny wzrok na nich zatrzymuje trwalej,
Jak kupiec, wartość gdy konia ocenia;
Na powitanie ów Negrowi głową
Skłoni, lecz nikt go nie trudzi rozmową.
LV
Przewiódł ich potem — nie mówiąc i słowa,
Przez pyszne, w dal się snujące komnaty
Ciche, bo w jednej tylko marmurowa
Fontanna szmerem śpiące budzi kwiaty,
Owiane szatą nocy; czasem głowa
Kobieca przemknie i błysną zza kraty
Czarne, ogniste oczy, ciekawości
Pełne, co nocnych przyprowadza gości.
LVI
Kilka lamp światłem słabego płomyka
Oświeca drogą przez następne sale,
Lecz przy nich bogactw okazałość znika,
Rozsnutych w całej majestatu chwale.
Nic tak czy we dnie, czy w noc nie przenika
— Nie powiem strachem albo drżeniem — ale
Smętnością jak te komnaty bez duszy,
Gdzie snu drzemiących skarbów nic nie wzruszy.
LVII
Dwa tam ledwie znać — jeden całkiem ginie.
Na stepie, w zgiełku pospólstwa lub w boru,
Tam to samotność żyje i dziedzinie
Swojej nadaje piętno duchów zboru.
Ale w galeriach zamkowych, w ruinie
Sali rycerskiej, w złoconego dworu
Komnatach, gdy miast wielu — jeden stanie,
Straszno tak... niby śmierci czujesz wianie.
LVIII
Samotny kącik w podwieczór zimowy,
Książka, przyjaciel, kochanka, a razem
Pasztecik, winko i żołądek zdrowy
Są albijońskiej wieczornej wyrazem
Rozrywki — choć to nie tak brylantowy
Widok jak teatr oświecony gazem.
W pustych krużgankach jam spędzał wieczory,
Dlatego bywam tak na smętek chory.
LIX
Człek tworzy wielkość, a sam w niej maleje;
Kościoły stawia wzniosłe — no, już to mniej
Ganię, bo kościół boże głosi dzieje,
Wobec ich piękna imię się przepomni
Budowniczego. Ten jednak szaleje,
Kto wznosi pałac lub grobowiec. Skromni
Bądźmy straciwszy raj; w Babelu wieży —
Jest przykład temu, który mnie nie wierzy.
LX
Babel był zamkiem myśliwskim Nimruda386,
Mającym z murów i ogrodów sławę,
Gdzie Nebukadnezar387 rządził, król luda,
Nim żreć pewnego ranku zaczął trawę;
Gdzie Daniel w jamie z lwami czynił cuda,
Budząc dla siebie podziw i obawę;
Gdzie się wsławili Tysbe i Piram388, i z
Nieczystych sprawek sławna Semiramis389.
LXI
Tę biedną skarży kronikarz sobaka
(Ot! potwarz, spisek, bo czyż kto uwierzy?...),
O niewłaściwą miłość do rumaka.
(Miłość ma także osobnych kacerzy390).
Źródłu, z którego trysła bajka taka,
Przepisywacze winni i zecerzy,
Że zamiast „biegus” — „biegun” napisano.
Chciałbym, by rzecz, tę naszym sądom zdano.
LXII
Lecz do przedmiotu. Gdyby kto szalony
Przeciw istnieniu wieży Babel krzyki
Podniósł, dowodząc, że dziś nie ma onej
Wieży ni śladu pomimo wyniki391
Badań IMĆ Richa392, co przywiózł czerwonej
Cegły skrzyneczkę i dwa pamiętniki —
Nie wierzył Żydów niedowierczych czerni
(Którym się wierzyć musi, choć niewierni) —
LXIII