Don Juan - George Gordon Byron (warszawska biblioteka cyfrowa TXT) 📖
Krótki opis książki:
Don Juan — dygresyjny poemat satyryczny pisany w latach 1818–1824 i wydawany we fragmentach. Byron poniekąd odwraca w nim mit Don Juana — główny bohater poematu jest w nim częściej uwodzonym niż uwodzącym.
Kobiety, na które trafia podczas swoich podróży, to kolejno przyjaciółka matki, córka greckiego pirata, żona sułtana i nałożnice z jego haremu, dziewczynka uratowana podczas rosyjskiego oblężenia Izmaiłu, caryca Katarzyna i złośliwie sportretowane angielskie arystokratki.
Ważniejsze od warstwy fabularnej poematu są jednak rozliczne dygresje, w których Byron okazuje się bystrym obserwatorem życia społecznego, złośliwym krytykiem literackim oraz ironicznym komentatorem własnego życia.
Don Juan odegrał istotną rolę także w literaturze polskiej, przede wszystkim jako inspiracja dla Beniowskiego Juliusza Słowackiego. Warto jednak wspomnieć także utwór Ryszarda Berwińskiego z 1844 roku, zatytułowany Don Juan poznański.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: George Gordon Byron
- Epoka: Romantyzm
- Rodzaj: Liryka
Czytasz książkę online - «Don Juan - George Gordon Byron (warszawska biblioteka cyfrowa TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 George Gordon Byron
na recitativa.
LXXXVIII
Siebie wynosić — byłoby to swojej
Godności szkodzić; młodyś pan, lecz wierzę,
Żeś się w podróżach często u podwoi
Sztuki zatrzymał — znasz się na operze.
— Raucocantiego znasz?... Przed tobą stoi,
Może się kiedy w przyzwoitszej sferze
Spotkamy. Bywasz na jarmarku w Lugo?
— Nie? Bądźże — spotkasz się z najniższym sługą.
LXXXIX
A! — jest baryton jeszcze. Ładny malec,
Ale się gwałtem do wielkości garnie;
Zgrabne ma ruchy — szkoły ni na palec,
Skalą mizerną operuje marunie,
Mówi, że los mu sprzyja... Zuchwalec!
Zadowoliłby zaledwie kawiarnie.
W rolach kochanków zawsze się zaperzy,
Gdzie trzeba klęknąć, on tam zęby szczerzy...”
XC
Tu Raucocanti nie mógł mówić dalej,
Bo mu przerwała mowę straż piratów,
Którzy do kabin z powrotem wzywali
Melancholijnych głosu potentatów.
Smutno raz jeszcze przyjrzeli się fali,
Co nosi barwę podwójnych bławatów335,
A bryzgi wody po niej w słońcu tańczą —
I zeszli z głową spuszczoną poddańczo.
XCI
Dnia następnego czekali piraci
Z musu na firman336 sułtański w Bosforze,
Święcony kodeks muzułmańskiej nacji,
Który omija każdy, jak kto może.
I oznajmili jeńcom, że w postaci
Janusa337 — dama z damą w jednej sforze,
Zasię mąż z mężem — mają być złączeni
I na stambulskim rynku wystawieni.
XCII
Zostali, skoro jeńców zsortowano,
Chłopiec bez pary oraz taka sama
Młódka; po scysji, gdzie ma być soprano
Zaliczon, do płci Ewy czy Adama,
Po czym za stróża kobietom go dano —
Skuto ich razem; był to Juan, dama
Zaś owa — młoda bachantka, z urody
Taka, że mógł stąd dopytać się szkody.
XCIII
Raucocantiego spięli stróże twardzi
Z tenorem; ci dwaj darli z sobą koty,
Jak tylko mogą drzeć aktorzy; bardziej
Sąsiad dolegał niż smutnej kłopoty
Niewoli; wszczęli spór, bo byli hardzi,
I zamiast sobie nawzajem ochoty
Dodawać, żywą rozpoczęli kłótnię
Arcades ambo338... to jest — oba trutnie.
XCIV
Socia doloris339 Juana z Romanii
Ród wiodła, w marchii chowana Ankony.
Oczy wiercące do dusznej otchłani
Mogły jej zjednać nazwę „belladony”,
Czarne jak węgiel, duże jak u łani.
Zalotność grała z twarzy opalonej
Słońcem; dar, co go nie lza lekceważyć,
Zwłaszcza gdy dama potrafi go zażyć.
XCV
Lecz wszystkie próby jej były daremne,
Bo smutek czuwał w zmysłów jego bramie.
Próżno szły z ócz jej iskry na mgłą ciemne
Oczy; choć skuci tak, że nagie ramię
W szyję go grzało, na członki foremne,
Dla jakich nawet mnich reguły łamie,
Spokojnie patrzał, w wierności wytrwały;
Może też rany świeże pomagały...
XCVI
Byliż gdzie — gdybyśmy w historię sięgli —
Wierniejsi nadeń rycerze i pazie?
Szczęśliwsze damy, którym zaprzysięgli?
Z wielu prób męstwa jedną mam na razie:
„Nikt nie utrzyma rozpalonych węgli
Na dłoni, myśląc o zimnym Kaukazie.” —
Juanek odbył z triumfem tę próbę
Ogniową, wielką stąd zyskując chlubę.
XCVII
Tu bym na przekór epickiej powadze
Wyznał, jak to ja bywałem zapalny!
Ale mnie skarżą moralności władze,
Że w pieśniach mych dwóch za wiele realnej
Prawdy — Juana już na ląd wysadzę,
Bo mi wydawca pisze — człowiek walny —
Że łatwiej wielbłąd przez igielne ucho
Niż ja w uczciwy dom wejdę na sucho.
XCVIII
Wszystko mi jedno — mówię z wami prosto:
Gdy mną gardzicie, niech wam daje rady
Smollet340 i Prior341, Fielding342 i Ariosto343,
Piękne dla skromnej epoki przykłady!
Lubiłem dawniej głupców ociąć chłostą,
Lubiłem także poetyckie zwady.
Bywało, gdy mnie gdzie krytyk połechce,
To się odgryzę — ale dziś gryźć nie chcę...
XCIX
Chłopcem lubiłem pięść pokazać chwatom,
Dziś porzuciłem rycerską zabawę
I zostawiłem kłótnie — literatom.
A czy mam krótko tylko dzierżeć sławę,
Póki drukarskim się powierzam szmatom,
Czyli344 mam wieki długie wziąć w dzierżawę,
Zawsze w mogile odgłosy usłyszę
Nie pieśni mej — to wiatru w nocną ciszę.
C
Żywot poetów, którzy z oddalenia
Czasu i dziejów idą tu w pieluchach
Sławy, jest drobną cząstką ich istnienia.
Imiona toczą się w chwały podmuchach
Jak grudka śniegu, która się przemienia
W górę, w śniegowych na dół lecąc puchach,
I wstaje z grudki góra i mogiła
Duża i biała, lecz zimna, jak była.
CI
Wielkie imiona cóż są? Marne słowa,
A żądza sławy co? Przyjemność mdłego
Smaku, od której zawraca się głowa
Ludziom łudzącym się, że się ustrzegą
Zaguby, która wszystko w grobie chowa
Do czasu przyjścia Syna człowieczego.
Wątpił ktoś, gdym stał na grobie Achilla,
O Troi. Przyjdzie i na Rzym ta chwila.
CII
Tak pokolenia w wiekowej ruinie
Znikają — trumnę na trumnie się składa,
A potem nawet pamięć wieków ginie
I z przeznaczenia w grób dzieci zapada.
Napisy grobu dziadów — gdzież są ninie345?
Ledwie się który zbutwiałym wykrada
Głazom, co kryją bezimiennych kości:
Miliony — w spólnej grzebane nicości!
CIII
Przejeżdżam co dzień tam, gdzie poległ z chwałą
Z bohaterami idący w zawody,
Za długo ludziom żyjący — za mało
Ludzkiej próżności Gaston de Foix346 młody.
Pęknięty filar z podstawą spróchniałą,
Grubo ciosany — marny znak nagrody —
Przypomni zlane krwią raweńskie pole;
Wkoło porosły osty i kąkole.
CIV
Chodzę codziennie, gdzie Dant ma mieszkanie:
Skromna kopuła, osłania niedumny
Grób, ale cały, bo poszanowanie
Strzeże tu wieszcza, nie żołnierza trumny.
Jednak przyjdzie czas, gdy nic nie zostanie
I z dzieł poety, i z wodza kolumny,
Tak jak ginęła sława bohatera
Przed Achillesa przyjściem i Homera.
CV
Krwią ludzką owa kolumna lepiona,
Dziś kałem ludzkim stopę ma zwalaną,
Jakby obelga głazowi zrządzona
Była nagrodą za krew tam wylaną.
Taki jest triumf i tak się dokona
Słuszna odpłata za niehamowaną
Krwi i wielkości żądzę, tak się wściekle
Miecącą, jak Dant chyba widział w piekle.
CVI
Lecz będą wieszcze. Choć sława dym pusty,
Jej woń człowieka nęci zawsze, wszędzie.
Myśl niespokojna, co się pierwsza usty
W pieśni wylała, nią się zawsze będzie
Objawiać; jako przez brzeg wód upusty,
Tak się przelewa przez duszy krawędzie
Uczucie pieśnią, która jest swobodna
Albo była nią, nim się stała modna.
CVII
Gdyby z przekleństwa losu ci, co żyli
W kontemplacyjnej ducha i burzliwej
Epoce, co wszech żądz męki przebyli,
Dostąpić mogli tej siły straszliwej,
Iżby uczucia swoje przedstawili
Jako w zwierciadle w epopei żywej,
Dobrze byś zrobił, nie dając jej światu,
Lecz by cudnego pozbył poematu...
CVIII
O, wy, będące wyrocznią księgarzy,
Sawantki! Z żeńskich najłaskawsze natur,
Cenzurujące książki blaskiem twarzy,
Dajcie mi — błagam — wasze: Imprimatur347.
Czyż mam się zniżyć do nędznych kucharzy,
Którzy nie znają parnaskich kreatur348,
Mamże ja jeden sam podług zwyczaju —
Nie pić waszego kastalskiego czaju?
CIX
Co? — już nie będę „lwem” jak inne lordy —
Z czapeczką błazna, kołpaczkiem pazika?
Nie będę słuchał pochlebstw głupiej hordy
Krzycząc: I can’t get out349! jak szpak Yorika?
Będęż przysięgał jak poeta Wordy
(Że świat czytając go oczy przymyka):
„Och! nie ma gustu — sława to loteria,
Którą frymarczy350 błękitna koteria!”?
CX
O tajemnicze, urocze bławatki!
(Jakby ktoś śpiewał o nieba błękicie,
A ja, uczone panny, wdowy, matki,
O was) podobno pończoszki nosicie
Modre — nie sprawdzam, trwożny o upadki —
Kolor podwiązek, w które ku wizycie
Rannej do króla lub na dworskie bale
Lord lewą łydkę przystraja wspaniale.
CXI
Są między wami dusze seraficzne351;
Minął czas, kiedyśmy pełni ochoty,
Wy moje rymy, ja oczęta śliczne,
Ach! studiowali; czas piękny, czas złoty...
Dziś jeszcze lubię dusze z wiedzą styczne,
W nich się częstokroć pielęgnują cnoty.
Znałem ja jedną niebieską pończoszkę,
Miluchną, dobrą — ale głupią troszkę....
CXII
Pan Humboldt352, pierwszy z podróżników świata,
Lecz nie ostatni — jestem przekonany —
Wynalazł — wyszła mi z pamięci data