Don Juan - George Gordon Byron (warszawska biblioteka cyfrowa TXT) 📖
Krótki opis książki:
Don Juan — dygresyjny poemat satyryczny pisany w latach 1818–1824 i wydawany we fragmentach. Byron poniekąd odwraca w nim mit Don Juana — główny bohater poematu jest w nim częściej uwodzonym niż uwodzącym.
Kobiety, na które trafia podczas swoich podróży, to kolejno przyjaciółka matki, córka greckiego pirata, żona sułtana i nałożnice z jego haremu, dziewczynka uratowana podczas rosyjskiego oblężenia Izmaiłu, caryca Katarzyna i złośliwie sportretowane angielskie arystokratki.
Ważniejsze od warstwy fabularnej poematu są jednak rozliczne dygresje, w których Byron okazuje się bystrym obserwatorem życia społecznego, złośliwym krytykiem literackim oraz ironicznym komentatorem własnego życia.
Don Juan odegrał istotną rolę także w literaturze polskiej, przede wszystkim jako inspiracja dla Beniowskiego Juliusza Słowackiego. Warto jednak wspomnieć także utwór Ryszarda Berwińskiego z 1844 roku, zatytułowany Don Juan poznański.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: George Gordon Byron
- Epoka: Romantyzm
- Rodzaj: Liryka
Czytasz książkę online - «Don Juan - George Gordon Byron (warszawska biblioteka cyfrowa TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 George Gordon Byron
ciebie znów wątroba boli,
Trujesz kochanków, jak wszystkie wodnice.
Mógłbym pić whisky — lub uśpieniu gwoli
Nawet rum; lecz dość wychylić szklenicę,
A nawet dość mi popatrzeć na flaszkę,
Nazajutrz wielki rum308 pustoszy czaszkę.
LIV
Don Juan z walki wyszedł na pół zdrowy,
Bowiem miał ramię i głowę zranioną,
Ale nie cierpiał tych mąk ni połowy,
Jakie Hajdei rozdzierały łono.
Ona nie była z tych, które się słowy
Żalą i łzami, a zaraz ochłoną.
Jej matka z Fezu była — Maurów córa,
Gdzie eden z piekłem złączyła natura;
LV
Gdzie kapią oliw przeczyste bursztyny
W misy z marmuru; gdzie się z drzew przelewa
Sok na traw zieleń i kwiatów rubiny;
Ale gdzie rosną też zatrute drzewa
I o północy lew ryczy z gęstwiny,
I wielbłąd cichy z pragnienia omdlewa,
I białe kości nocna rosa studzi...
A jaka ziemia — takie serca ludzi.
LVI
Afryka słońca jest ziemią; z nią gore
Ciał ludzkich glina słońcem przepalona:
Serca do złego i dobrego skore.
Krew Maurów nosi planety znamiona
I roznamiętnia się w ognistą porę.
Matka Hajdei to była wcielona
Piękność i miłość; żądze kryła w oku,
Choć przyczajone jako lew u stoku.
LVII
Lecz córka, słońcem jońskim umilona,
Jak te powietrzne chmurki — białe róże,
Zanim się piorun im wkradnie do łona,
Niosąc strach ziemi, a powietrzu burze,
Szła dotąd cicha i nie zasmucona,
Aż kiedy rozpacz wzięła w sercu stróżę,
budzony w żyłach nubijskich szał dziki
Wionął jak samum309 po puszczach Afryki.
LVIII
Ostatni widok, który obaczyła,
Był to Juana opór, krew, porwanie...
Jeszcze w tym miejscu krew ziemię broczyła,
Gdzie stał on, piękny, jej pan, jej kochanie;
Śród krótkiej walki w ramionach się wiła
Ojcowskich, potem w konwulsyjne drganie
Wpadła i zwisła na korsarza ramię
Niby wysmukły cedr, kiedy się złamie.
LIX
Żyła w niej pękła. Na ustek karminy
Krew wystąpiła z serdecznej krynice,
Główka jej zwisła jak liliowy, siny
Kwiatek, zdeptany deszczem. Służebnice
Na tożu ciało omdlałej dziewczyny
Złożyły, łzami zalewając lice.
Znosiły ziółka, lecz próżno — jak dziecię
Nieczuła była na śmierć czy na życie.
LX
Odtąd leżała sztywna jak kaleka,
Lecz usta żywe, cera jeszcze świeża,
Choć puls ledwie bił, śmierć stała z daleka,
Nie było znaku nawet, że się zbliża.
Nadzieja w uśmiech twarz ojca obleka,
Choć to już ciałko mdłe310 i jakby z krzyża
Zdjęte; tylko jest takie pełne duszy,
Że tam śmierć ledwie małą cząstkę skruszy.
LXI
Ten trwały wyraz, jaki wyrzeźbiona
Statua nosi, miała biedna chora
Wkuty w twarz; jak ta wiecznie niezmieniona
Piękność Wenery, taż dziś, co i wczora,
Lub ta wieczysta boleść Laokona311
Albo konanie wieczne Gladiatora312.
Tą siłą życia posągi są cenne,
Choć właśnie życia im brak, gdy niezmienne.
LXII
Wreszcie zbudziła się — lecz nie jak śpiąca —
Raczej jak zmarła, bo życie się stało
Czymś nowym, co ją w świat nieznany wtrąca;
Oko patrzyło, lecz nie pojmowało,
Bo pamięć uszła. W sercu gorejąca
Istniała rana, a nie czuło ciało
Bólu, bo znikła świadomość przyczyny
I szał przyczaił się na kształt gadziny.
LXIII
Błędną źrenicą patrzy, leży cicha,
Słucha wyrazów nie wiedząc, co znaczą;
Dłonie lekarstwa niosące odpycha,
Nie zważa na tych, co u łoża płaczą,
Milczy, choć głosem włada, i nie wzdycha,
Snadź313 wzięła rozbrat z ludźmi i rozpaczą.
Ni gwar, ni cisza z tej ją nie wybije
Martwoty — jednak oddycha — więc żyje.
LXIV
Przyszły służebne, drużki, to ją nudzi —
Ojciec się zbliżył, odwraca oczęta.
Nie rozpoznaje przedmiotów, miejsc, ludzi,
Dawniej tak drogich! Noszą ją dziewczęta
Z sali do sali, ona się nie zbudzi
Z bezczucia; leży jak lilijka ścięta,
Aż nagle oczy łagodnie zamglone
Zdziczały, myślą wnętrzną przerażone.
LXV
Ktoś wspomniał harfę, zatem przywołany
Harfiarz uderzył z lekka w struny drżące.
Na pierwszy akord ostry i urwany
Oczy zwróciła ku niemu gorące,
Lecz odwróciła zaraz twarz do ściany,
Jakby odepchnąć chciała wracające
Wspomnienia: harfiarz nucił śpiew żałosny
O dniach szczęśliwych wolności i wiosny.
LXVI
Ona chudymi paluszkami w ścianę
Jęła314 w takt pukać. Zaśpiewał pieśń drugą,
Wymówił: miłość! Na to imię znane
Drgnęła; poczucie bytu świetlną smugą
W duszy mignęło — jeśli to być zwane
Może poczuciem. Z chmurnych oczu strugą
Łzy popłynęły na zwiędłe jagody315,
Jak z chmur, gdy spadną strumieniami wody.
LXVII
Próżna pociecha! Myśl przyszła zbyt skoro
I w mózg wtrąciła dzikich myśli nawał,
Skoczyła z łoża, jakby nigdy chorą
Nie była — bijąc, kto jej w drodze stawał.
Lecz poddawała się zaraz z pokorą
I atak w martwy sen mienić się zdawał;
Znów nic nie mogło czucia jej przywrócić,
Gdy nawet kłuto, aby ją ocucić.
LXVIII
Czasem przytomność zdradza się wejrzeniem,
Nic jej nie zmusi spojrzeć rodzicowi
W oczy; na innych patrzy z natężeniem,
Chociaż patrzenie to podobne snowi.
Odpycha ręce z jadłem i odzieniem,
Nie chce niczego, a gdy chce, nie powie,
Ni razu do snu nie zmruży powieki,
A nie pomogą na to czas ni leki.
LXIX
Tak dni dwanaście więdła i ginęła.
Nareszcie bez drgań, bez jęku, westchnienia,
Bez mąk przedśmiertnych ducha wyzionęła,
A nikt nie poznał tego wyjawienia
Śmierci, aż świeżość z bladej twarzy zdjęła,
Zostrzyła rysy i z źrenic płomienia
Zrobiła popiół — a to oko czarne,
Dawniej błyszczące, piękne, dziś tak marne...
LXX
Umarła, jednak nie sama, bo razem
Zginął pierwiastek zaledwie poczęty,
Bezgrzeszne dziecię grzechu, co obrazem
Miało być ojca i w nierozwiniętej
Osłonie z matką pod tym samym głazem
Spoczęło — pączek i kwiat razem ścięty.
Darmo je dzisiaj krople rannej rosy
Rzeźwią, padając na grobowe wrzosy...
LXXI
Tak żyła i tak zmarła. Już jej smutki
I wstyd nie dotkną. Nie była stworzona,
Aby przecierpieć niebaczności skutki,
Od których serce trzeźwiejsze nie kona
I starych dojdzie lat. Jej żywot krótki,
Ale rozkoszny, bo nieprzeznaczona
Rozkoszy starość; słodko śpi w mogile
Na brzegu, który ukochała tyle.
LXXII
Dzisiaj na wyspie trawy i burzany316;
Dom runął w gruzy, pomarli korsarze.
Jeno dwa ciche tam sterczą kurhany,
Przed ludzkim okiem skryte w dzikim jarze.
Nawet tej pięknej grób nieszanowany;
Człowiek nie powie, kamień nie pokaże,
Kim była; czasem tylko morska mewa
Nad Cykladami pieśń żałobną śpiewa.
LXXIII
Albo Greczynika czasem pieśnią wraca
Do smutnych dziejów — lub który z wyspiarzy
Powieścią o nich długie noce skraca.
On piękny z męstwa, a ona znów z twarzy.
Miłość namiętną żywotem opłaca:
Taka odpłata winę zrównoważy.
Za winę kara; nikt jej nie uciecze,
Miłość się sama pomści i odsiecze.
LXXIV
Nie powiem więcej, aby kart nie krwawić
Bliznami i krwi wylanej szkarłatem.
Zresztą nie lubię przy szaleńcach bawić,
Bym się sam ludziom nie wydał wariatem.
Umarłych trzeba mogiłom zostawić.
Muza ma wróżką jest kapryśną, zatem
Do don Juana, który po szerokim
Morzu odjeżdża, wracam lotnym krokiem.
LXXV
Spętany, ranny, z kresą przez czuprynę,
Dzień i noc leżał, nim w uczuć zamęcie
Przypomniał stan swój i szczęścia ruinę.
Gdy się ocucił, leżał na okręcie,
Płynącym siedem węzłów na godzinę.
Z dala Ilionu brzeg na firmamencie317
Szarzał; jakżeby dawniej go powitał!...
Dziś na Sigeum318 nie patrzał, nie pytał.
LXXVI
Tam, gdzie pagórek chatkami zasiany
I Hellespontu319 powierzony pieczy,
Leży Achilles „bogom przyrównany”
(Tradycja twierdzi tak, lecz Bryant320 przeczy).
Dalej wysoko sterczące kurhany...
Czyje? Ja nie wiem. Chyba sam Bóg wie: czy
Telamończyka, czyli Patroklesa321
(Ci by nas chętnie wysłali do biesa).
LXXVII
Mogiły, wydmy, bez głazu, bez znaku,
Nagie, gór dzikich otoczone wieńcy322.
W oddali Ida323 na niebieskim szlaku,
Skamander324 (jeśli to on) — i nic więcej.
Dla Marsowego stworzone orszaku!
Pole, gdzie snadnie325 mężów sto tysięcy.
Zmieści się; lecz tam, gdzie trojańskie wały,
Pasły się trzody i żółwie pełzały.