Don Juan - George Gordon Byron (warszawska biblioteka cyfrowa TXT) 📖
Krótki opis książki:
Don Juan — dygresyjny poemat satyryczny pisany w latach 1818–1824 i wydawany we fragmentach. Byron poniekąd odwraca w nim mit Don Juana — główny bohater poematu jest w nim częściej uwodzonym niż uwodzącym.
Kobiety, na które trafia podczas swoich podróży, to kolejno przyjaciółka matki, córka greckiego pirata, żona sułtana i nałożnice z jego haremu, dziewczynka uratowana podczas rosyjskiego oblężenia Izmaiłu, caryca Katarzyna i złośliwie sportretowane angielskie arystokratki.
Ważniejsze od warstwy fabularnej poematu są jednak rozliczne dygresje, w których Byron okazuje się bystrym obserwatorem życia społecznego, złośliwym krytykiem literackim oraz ironicznym komentatorem własnego życia.
Don Juan odegrał istotną rolę także w literaturze polskiej, przede wszystkim jako inspiracja dla Beniowskiego Juliusza Słowackiego. Warto jednak wspomnieć także utwór Ryszarda Berwińskiego z 1844 roku, zatytułowany Don Juan poznański.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: George Gordon Byron
- Epoka: Romantyzm
- Rodzaj: Liryka
Czytasz książkę online - «Don Juan - George Gordon Byron (warszawska biblioteka cyfrowa TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 George Gordon Byron
class="verse" style="margin-left: 1em">On mierzył wzrokiem służbę, panów, panie,
Zdumiony raczej niż uradowany
Kompanią, co mu wysuszała dzbany.
XXXVIII
Nie wiedział, iż wieść przybyła ze świata
Przez greckich kupców usta (Ach, ci łgarze!),
Że umarł (Tacy ludzie żyją lata!).
Anioł żałoby objął w domu straże.
Ale kir prędko zastąpiła szata
Godowa, wraz220 się rozchmurzyły twarze.
Hajdei oschły łzą mokre jagody,
I jęła221 pełnej używać swobody.
XXXIX
Stąd owa uczta, tancerze i grajki,
I nie widziana dotąd wyspie feta.
Służba próżniacza, rozpita, nahajki.
Zbywszy, czuła się w raju Mahometa.
Gościnność Lambra poszła między bajki
Wobec uczt, jakie dawała kobieta.
Dziwna, że ma czas na przyjęcie gości,
Skoro dni całe poświęca miłości.
XL
Może myślicie, że słysząc te chóry
Wpadł w wściekłość? Tak by zrobił człowiek miętki,
Łatwo tam było wyskoczyć ze skóry! —
Lub że postąpił sobie jak człek prędki:
Bił, w turmę sadzał lub brał na tortury,
Karcąc niewczesne u czeladzi chętki,
I że się z objęć spokoju wydarłszy,
Choć korsarz — chciał gniew okazać monarszy?
XLI
Mylisz się. To był pan, arystokrata,
Najstateczniejszy między rozbójniki,
Miał ułożenie, dobry ton magnata,
A niezbadany był jak mórz tajniki,
Tyle obłudy ni dworacka szata
Nie kryje, ani fartuszek podwiki.
Szkoda, że przez swe przeklęte myślistwo
Utracił prawo wejścia w „towarzystwo”.
XLII
Do biesiadnego zbliżywszy się stoła,
Uderzył w ramię gościa siedzącego
Przed nim i z krzywym uśmiechem dokoła
Spojrzawszy, co nic nie wróżył dobrego,
Zapytał, skąd im ta uczta wesoła.
Grek rozmarzony winem, do którego
Zwracał się, nadto wesół, aby pana
Poznać, napełnił swój kielich ze dzbana.
XLIII
I nie zwracając oblicza maszkary
Przez ramię chylił go z bachanckim gestem,
Wino po sukni lejąc z pełnej czary,
Rzekł: „Idźże sobie! Patrz, zajęty jestem.”
Drugi bełkotał: „Zdechł pono nasz stary,
Zapytaj pani, he! he! czy jej źle z tem...”
„Pani — rzekł trzeci — ho! mózgu barani,
Pan nowy dzisiaj tu rządzi, nie pani”.
XLIV
Łotry przyjęci świeżo nie wiedzieli,
Do kogo mówią. Lambro zbladł jak ściana,
W oczach mu łypnął jak błysk karabeli,
Lecz się sczaiła wściekłość hamowana
I próbował się uśmiechnąć weselej.
Zapytał tylko „szanownego pana”
O imię i stan owego młodzieńca,
Co zachciał pono panieńskiego wieńca.
XLV
„Nie wiem — odpowie łotrzyk — skąd przybywa
I kto go rodzi — ba! — ale to fracha!
Wiem, że ten kapłon222 w smacznym maśle pływa,
I że mi służy każda wina flacha.
Jeśli acana to nie przekonywa,
Zapytaj tego oto mego bracha,
Będziesz sobie mógł dobrze go wybadać,
Woli językiem mleć zamiast zajadać”.
XLVI
Lambro był człowiek uprzejmie cierpliwy
I teraz dobre wychowanie zdradził,
Ja bym go w Francji, gdzie jest niewątpliwy
Wzór gustu — między przedniejsze posadził,
Zniósł więc dla domu swego obelżywy
Przycinek, bruzdy na sercu wygładził,
Nie używając na razie złorzeczeń
Na służbę, która zjadała mu pieczeń.
XLVII
W człowieku, który przywykł rozkazować,
Gdy rzekł: „Idź!”, to szli, a gdy: „Stój!” — to stali,
Który ze słowem nie lubił żartować,
A wola jego była — miecz ze stali,
Dziw, że się umiał teraz pohamować.
My nie pojmujem tego — ludzie mali,
Lecz kto sam sobą rządzi, jak należy,
Godzien panować ludom — jak król Jerzy.
XLVIII
Nie przeto, aby nie miał być gorący,
Lecz nigdy, kiedy krwawe rzeczy knował.
Groźny — sam w sobie skupiony, milczący,
Jak wąż dusiciel zwinięty — czatował.
Milczał, gdy mówił za niego miecz grzmiący,
A gdy grzmiał słowy, krwi nie potrzebował.
Bo każdy wyraz jego był tak sieczny,
Że gdy ciął, już cios drugi był zbyteczny.
XLIX
Nie pytał więcej i zwlókł się ponury
Ku swej sadybie, drogę boczną sobie
Obrawszy; ledwie go pozdrowił który,
Bo nikt o panu nie marzył w tej dobie.
Nie wiem, czy trwała w nim jeszcze dla córy
Miłość — ale człek pochowany w grobie,
Poglądać musiał wcale nie z rozkoszą
Na ten dziwny żal, jaki po nim noszą.
L
Gdyby umarli mogli niezwalczoną
Śmierć pożyć, Boże broń! — w sposób cudowny,
Nie wszyscy... ale na przykład mąż z żoną
(Darujcie mi ten przykład niestosowny),
To jeśli dawniej żyli z sobą słono,
Teraz by życie było: kwas dosłowny,
A jeśli śmierć ich opłakali krewni,
Na zmartwychwstanie płakaliby rzewniej.
LI
Wszedł w dom swój, a w nim cudze już ognisko
Płonęło; ta myśl głębiej w piekło strąca,
Smutniejsze sercu wyprawia igrzysko
Niż myśl na łożu śmierci konająca.
Widzieć serdeczne gniazdo w cmentarzysko
Zmienione, gdzie już nadzieja gasnąca
Ziębnie jak popiół, o! Któż z was odgadnie,
Ile boleści w tym uczuciu na dnie?...
LII
Wstąpił do domu — już nie swego domu,
Bo nie ma domu, gdzie serca nie stanie,
I doznał pierwszy raz strasznego sromu223,
Że nikt nie wyszedł doń na powitanie.
Tam przeżył dni swe pod niebem bez gromu,
Oczom dziś dzikim i serdecznej ranie
Chcąc ulżyć, śpieszył do czystej, kochanej,
To jego ołtarz jeden — nieskalany.
LIII
Był to charakter dziwnego zakroju:
Miękki w obejściu, choć dziki w postawie,
Pomierny w jadle, napoju i stroju,
Umiarkowanie spokojny w zabawie,
Bystry w pojęciu, nie słabnący w znoju,
Wydał się lepszy, niż był — dobry prawie!
Szał zemsty żył w nim po ojczyzny klęsce
I niewolnika zamienił w ciemiężcę.
LIV
Chęć władzy, złota trzos, co dumę stwarzał
I zhartowane ciągłą walką życie,
Niebezpieczeństwa, w których się zestarzał,
Litości jego częste nadużycie,
Jęk ofiar, co się ciągle w duszę wdrażał,
Morze, co domem, zbójcy, co bandycie
Stali się braćmi, zrobiły go bogiem
Mordu, dla ludzi nieugiętym, srogim.
LV
Ale duch Grecji niby złotą łuną
Odblask rycerski rzucił duszy hardej,
Ten sam, co niegdyś po kolchijskie runo
Gnał bohaterów, jak śpiewają bardy.
Bój — jego życiem, a pokój był truną.
A zaś ojczyzna jego — godna wzgardy.
Nienawiść światu, ludziom miecz, płomienie
Niósł w zemście za swej ojczyzny spodlenie.
LVI
Lecz wpływ jońskiego powietrza, obłoków,
Wydelikacił serce w twardym łonie,
Strzegąc bezwiednie wszystkich jego kroków.
Jawił się w smaku, z jakim to ustronie
Wybrał, w miłości muzyki, widoków
Wzniosłych, strumienia, co się wił przez błonie,
Kwiatów, zieleni, niwy złotokłosej,
Których wdzięk rzeźwił go jak krople rosy,
LVII
A za to wszystka jego miłość zbiegła
Ku córce; ona anielską słodyczą
Od skamienienia twarde serce strzegła,
Krwią pokalane codziennie zbrodniczą.
Jej jednej dusza uparta uległa;
Gdyby rozstała się z tą tajemniczą
Władzą, resztę by ludzkich uczuć skalał
I jak ów Cyklop224 — ślepotą oszalał.
LVIII
Straszna jest lwica, szczeniąt pozbawiona,
Gdy rykiem grozi i źrenicą błyska;
Straszny ocean, gdy ze swego łona
Okręt sterczącym czołom skał odciska;
Lecz wcześniej wściekłość szalejąca kona,
Bo się o własną gwałtowność rozpryska,
Niż złość głęboka, niema, hamowana
Człowieka-ojca i dumnego pana.
LIX
Jest to rzecz smutna — a częsta, niestety,
Że nam ostatnie zatruwa godziny,
Któ?... Własne dzieci — te niby portrety
Nas samych, ale z ulepszonej gliny.
Gdy stare życie dobiega do mety,
Mgła pada na dni naszych zachód siny,
Dzieci rzucają nas, oddając wszakże
Dobrej kompanii: kaszlowi, podagrze225.
LX
Piękna to bardzo rzecz: liczna rodzina,
Póki ci drzemki zwykłej nie naruszy,
Cóż to za widok, kiedy macierz syna
Karmi! (Jeśli to nie szkodzi jej tuszy.)
Jak cherubinki dzieci u komina
Plączą się (widok, co grzesznika skruszy),
A piękna matka między córeczkami
Świeci jak cekin pomiędzy piastrami226. —
LXI
Lambro wszedł tajnym, nie widziany, gankiem,
Stanął u wejścia do jadalnej sali,
Gdzie młoda pani z młodzieńczym kochankiem
W blasku monarszej chwały wieczerzali.
Stół zastawiony przed nimi, a wiankiem
Dokoła piękni niewolnicy stali.
W zastawie złoto i kamienie świecą,
Najmniej już koral z perłową macicą.
LXII
Wieczerza z dań stu smaczna i obfita,