Don Juan - George Gordon Byron (warszawska biblioteka cyfrowa TXT) 📖
Krótki opis książki:
Don Juan — dygresyjny poemat satyryczny pisany w latach 1818–1824 i wydawany we fragmentach. Byron poniekąd odwraca w nim mit Don Juana — główny bohater poematu jest w nim częściej uwodzonym niż uwodzącym.
Kobiety, na które trafia podczas swoich podróży, to kolejno przyjaciółka matki, córka greckiego pirata, żona sułtana i nałożnice z jego haremu, dziewczynka uratowana podczas rosyjskiego oblężenia Izmaiłu, caryca Katarzyna i złośliwie sportretowane angielskie arystokratki.
Ważniejsze od warstwy fabularnej poematu są jednak rozliczne dygresje, w których Byron okazuje się bystrym obserwatorem życia społecznego, złośliwym krytykiem literackim oraz ironicznym komentatorem własnego życia.
Don Juan odegrał istotną rolę także w literaturze polskiej, przede wszystkim jako inspiracja dla Beniowskiego Juliusza Słowackiego. Warto jednak wspomnieć także utwór Ryszarda Berwińskiego z 1844 roku, zatytułowany Don Juan poznański.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: George Gordon Byron
- Epoka: Romantyzm
- Rodzaj: Liryka
Czytasz książkę online - «Don Juan - George Gordon Byron (warszawska biblioteka cyfrowa TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 George Gordon Byron
class="verse">Powierza puchów — słowem, śliczny młodzian,
Tylko w spłowiałą trochę skórę odzian.
CXLIX
Zbudził się, spojrzał i myślał, że marzy,
I chciał znów zasnąć — nie z lenistwa — wierzę;
Lecz gdy to dziewczę obaczył na straży,
Zrozumiał, że się mu na sen nie zbierze.
Juan słabostkę miał do pięknych twarzy,
Bo nawet kiedy odmawiał pacierze,
Nie wabili go święci męczennicy,
Tylko cudowna twarz Bogarodzicy.
CL
Na łokciu sparłszy twarzyczkę omdlałą,
Spojrzał w twarz dziewki, na której różowo
Pod tłem liliowym płomię176 krwi zagrało,
A jej choć pierwsze zmarło w ustach słowo,
Oczy mówiły — i to wystarczało.
Wreszcie doń grecką ozwała się mową,
Jońskim akcentem, prosząc go najsłodziej,
By jadł, bo słaby jest i głód mu szkodzi.
CLI
Juan zrozumieć nie mógł słów dziewczęcia,
Nie będąc Grekiem, lecz miał słuch nie lada,
A głos jej dźwięczał jak świegot ptaszęcia
I spadał jako w kropelkach kaskada,
Słowa czcze o nim nie dadzą pojęcia,
O takich dźwiękach łzą się opowiada
Pomimowolną; jest w nim ta moc tonu,
Jakby melodia zstępowała z tronu.
CLII
Więc spojrzał jak ten, którego przebudzi
Akord organu i wstaje w nim ciemna
Świadomość, ale go długo nie łudzi,
Bo to puka stróż albo inna ziemna
Istota lub to głos stajennych ludzi.
Mnie jest podobna rzecz najmniej przyjemna.
Lubię spać we dnie — noc cenię z zalety,
Że rozaniela gwiazdy i kobiety.
CLIII
W mig uleciały przywidzenia senne;
Natomiast poczuł Juan, że go dręczy
Zatrważający apetyt; kuchenne
Wonie (gdyby to z pieczeni zajęczej!...)
Łechtały zmysły niby ambry cenne,
Widział, jak ogień gore, Zoe klęczy,
Dmuchając niby westalska dziewica,
I wymarzyła mu się... polędwica.
CLIV
Lecz na bezkrowich wyspach polędwica
Rzadką jest; za to baran, cap — mniej rzadki.
Gdy przyjdzie święto wesołego lica,
Na rożnach skwierczą baranie łopatki.
Mało i takich uczt, bo okolica
Skalista, tu i ówdzie biedne chatki
Stoją; na szczęście przyjacielska owa
Wyspa mniej była niż inne jałowa.
CLV
Woły tam rzadkie; a tu mam gotowe
Wytłumaczenie, że stare podanie
O Minotaurze177, na które surowe
Minki — już widzę — robią skromne panie
(W micie tym dama przebiera się w krowę),
To alegoria tylko, na wskazanie,
Że Pazyfae178 wspierała chów byków,
By bojowymi zrobić Kreteńczyków.
CLVI
Podobnie wiemy, że angielskie plemię
Łase na mięso — że już o porterze
Nie wspomnę, który jest płynem, a że mię
Unosi na zły tor, niech kat go bierze —
Stąd lubią wojną tłuc morza i ziemie;
A wojna piękne, choć kosztowne zwierzę,
I oto jasne zestawień wyniki,
Że wojna kwitnie tam, gdzie żyją byki.
CLVII
Lecz do powieści: Juan, co usychał
Z głodu, na łokciu oparł ciężką głowę
I ujrzał to, do czego dawno wzdychał,
Bo co przez tydzień jadł, było surowe,
Więc do łakoci mile się uśmiechał,
A czując wewnątrz przestrzenie jałowe,
Na żer się chciwie zgłodniały pustelnik
Rzucił jak szakal, sęp, ksiądz albo celnik.
CLVIII
Jadł, jadł do syta; a śliczniutka pani,
Co go jak matka swej dzieciny strzegła,
Rozkoszowała się, bo radość dla niej
Była — poglądać, że śmierć go odbiegła.
Lecz Zoe, której rozumek wstał raniej179,
Wiedząc z praktyki — w książkach bowiem biegła
Nie była — głodny że musi pomału
Jeść, bo zaszkodzi wyschniętemu ciału,
CLIX
I rozumiejąc tu, że więcej zyska
Czynem niż słowy — rzecz była nagląca —
Chłopca, co tak się już w serduszko wciska
Pani, iż wstaje dlań o wschodzie słońca,
Gwałtem odwiodła prawie od półmiska,
Przesytem życiu by nie zadał końca;
I wydzierając dogryzane kości,
„Toż koń by — krzyknie — dostał niestrawności!
CLX
Potem — (Juan był jak turecki święty,
Miał ledwie skromne spodeńki) — do stroju
Wzięły się; w ogień poszły sukien szczęty,
A dostał ubiór tureckiego kroju
Czy też greckiego, w którym nieciśnięty,
Bez pistoletów, kindżału, zawoju,
Mesztów, mógł ruszać się bardzo swobodnie,
To jest: koszulkę, szarawarki wschodnie.
CLXI
Hajdea chciała go bawić rozmową,
Nie wiedząc, że mu język jej nie znany,
A Juan siedział, patrzał, kiwał głową
I wydawał się bardzo zasłuchany,
Lecz gdy go chciała wyciągnąć na słowo,
Pokazało się, że protegowany
Prawdziwie siedział na kazaniu „greckiem”,
Choć znał ten język, ale — gdy był dzieckiem.
CLXII
Więc próbowała go gestami pytać,
Uśmiechem, oczu wymownym spojrzeniem;
A w jego twarzy — na tej jednej czytać
Umiała książce — słów odwzajemnieniem
Niemych odpowiedź zaczęła wykwitać
I dusze w oczy spłynęły strumieniem.
Każdy błysk źrenic był głoską w tej mowie,
Której klucz znają tylko kochankowie.
CLXIII
Więc naśladując rąk i oczu znaki,
I powtarzając dźwięk słów kryształowy,
I wypełniając spojrzeniami braki,
Juan wziął pierwszą lekcję greckiej mowy,
A jak ten, co chce gwiazd wybadać szlaki,
W niebo pogląda, nie w pergaminowy
Foliał180, tak Juan brał swe abecadła
Z jej ócz; ta lekcja wybornie wypadła.
CLXIV
Jest to rozkoszna rzecz i powab wielki
Dla ucznia słuchać lekcyj z ust jak wiśnie,
Zwłaszcza gdy uczeń od nauczycielki
Nie młodszy. Pomnę ja te lekcje i śnię...
Za dobre pensum uśmiech jak karmelki
Słodki; za złe... też; w przestankach się ściśnie
Za rączkę albo przestraszy buziaczkiem...
Ja się uczyłem tak, gdy byłem żaczkiem,
CLXV
Greckich, tureckich i hiszpańskich słówek,
Włoskich nie — bowiem nie miałem ochmistrza.
Do angielszczyzny nie rób mi przymówek:
Uczyłem się jej, gdzie jest nienajczystsza,
U Tillotsona181, Southa, łamigłówek
Zasię od Blaira, elokwencji mistrza
Kościelnej, świeckiej; na myśl samą zgrzytam...
Z poetów wszystkich — drwię, więc ich nie czytam.
CLXVI
O damach nawet rzec nie mogę tyle
Ja, zbieg ze świata brytańskich wielkości,
Gdziem miał jak wszyscy swoje wielkie chwile,
Gdziem miał jak wszyscy swe drobne słabości,
Które z cnotami dziś zostały w tyle;
Gdzie głupcy, którym często mogłem kości
Połamać; gdzie płeć piękna i płeć brzydka;
— Wszystko to dzisiaj jest snem dla rozbitka...
CLXVII
Don Juan, słysząc wyrazy realne,
Dźwięczne, wyraźne, zaczął je wymawiać.
Są w ludziach czucia tak uniwersalne
Jak słońce; w serca ich nie trzeba wstawiać,
Jak w serca mniszek gwałtownie zapalne;
Był zakochany — a miłość się zjawiać
Zaczęła równie w pięknej, młodej pannie,
Rzecz ta się zdarza w świecie nieustannie.
CLXVIII
O świcie — gdy spał, bo Juan podwójne
Zażywał dozy snu, mocniejsze ranem —
Szła do jaskini i oczęta czujne
Zwracała, patrząc, jak w gniazdku usłanem
Śpi ptaszę: włoski mu gładziła bujne
I wzrok pieściła licem ukochanem,
I oddychała cichutko nad skronią,
Jak wiatry, co się nad różami słonią.
CLXIX
Wracały prędko kolory młodości
I powróciły mu siły w połowie;
Krzepkość, dobrobyt są szczęściem ludzkości,
Kochania głównym warunkiem — bo zdrowie
I wywczas182 są dla ognia namiętności
Prochem i siarką. A już każdy to wie
Że dla Wenery tam trudny interes,
Gdzie nie pomaga jej Bachus183 i Ceres184.
CLXX
Gdy Wenus wiedzie serce w zalecanki
— Miłość bez serca jest niedoskonała —
Ceres podaje po włosku łazanki,
Bo miłość trzeba odżywiać jak ciało.
W tym czasie Bachus leje wino w szklanki,
By spłukać ryby, ostrygi i białą
Pulardę185; lecz kto dał wszystko? — dalipan,
Nie wiem; Jowisz-li, Neptun186, Pluto187 czy Pan188...
CLXXI
Kiedy się budził Juan, już znajdował
Kąpiel, śniadanie i te oczy czarne,
Których czar serce by każdemu skował;
Obok nich Zoi oczęta figlarne...
Przestanę, abym powieści nie psował:
Powtarzanie jest niemądre i marne.
Dość, że gdy skończył w kąpieli zabawy,
To do Hajdei wracał i do kawy.
CLXXII
Oboje młodzi, ona tak niewinna,
Że przed nagością oczu nie słoniła;
Juan istotą był, jak ją dziecinna
Jej wyobraźnia z dawna wymarzyła.
Godzien kochania, bo mu szczęście winna,
Za co go, zda się jej, uszczęśliwiła.
Kto szczęścia spragnion, ściągnął po nie ręce,
Musi część oddać; szczęście jest bliźnięce.
CLXXIII
Patrzeć nań — rozkosz; wsłuchiwać się w cienie
Wieczoru razem — to zwiększenie bytu;