Don Juan - George Gordon Byron (warszawska biblioteka cyfrowa TXT) 📖
Krótki opis książki:
Don Juan — dygresyjny poemat satyryczny pisany w latach 1818–1824 i wydawany we fragmentach. Byron poniekąd odwraca w nim mit Don Juana — główny bohater poematu jest w nim częściej uwodzonym niż uwodzącym.
Kobiety, na które trafia podczas swoich podróży, to kolejno przyjaciółka matki, córka greckiego pirata, żona sułtana i nałożnice z jego haremu, dziewczynka uratowana podczas rosyjskiego oblężenia Izmaiłu, caryca Katarzyna i złośliwie sportretowane angielskie arystokratki.
Ważniejsze od warstwy fabularnej poematu są jednak rozliczne dygresje, w których Byron okazuje się bystrym obserwatorem życia społecznego, złośliwym krytykiem literackim oraz ironicznym komentatorem własnego życia.
Don Juan odegrał istotną rolę także w literaturze polskiej, przede wszystkim jako inspiracja dla Beniowskiego Juliusza Słowackiego. Warto jednak wspomnieć także utwór Ryszarda Berwińskiego z 1844 roku, zatytułowany Don Juan poznański.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: George Gordon Byron
- Epoka: Romantyzm
- Rodzaj: Liryka
Czytasz książkę online - «Don Juan - George Gordon Byron (warszawska biblioteka cyfrowa TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 George Gordon Byron
class="verse" style="margin-left: 1em">O serce widza... O! kraju słoneczny:
Miłości! Nim cię zapomnę, niech raczej
Zapomnę modlić się! — Zbyt niebezpieczny
To strój — a takiej oczętom swawoli
Dozwala chyba weneckie fazzioli.
VIII
Kazała matka więc, by się wyprawił
Ku Kadyksowi, gdzie okręt na niego
Czekał; wzbroniła jednak, aby bawił140
Długo w tym mieście — nie powiem, dlaczego.
Chłopcu się nowy zupełnie świat jawił;
Hiszpański okręt, jak arka Noego,
Pod opiekuńczy miał go schować rąbek,
By zeń wyleciał czysty jak gołąbek.
IX
Kazał więc Juan pakować tłumoki,
Walizy, kufry. Jako stało w planie,
Wojaż młodzieńca miał trwać cztery roki.
Otrzymał nieco gotówki, kazanie,
Rady, jak stawiać pierwsze w świecie kroki.
Rozstanie było smutne — jak rozstanie...
List pełen przestróg dała jeszcze w ganku
(Nigdy nie czytał go) — i list do banku.
X
Kiedy wyjechał, by darmo nie trawić
Czasu, niedzielną założyła szkółkę
Dla psotnych malców, choć malcy się bawić
Woleli w wojnę, w piłkę lub kukułkę;
Więc czteroletnia i trzechletnia gawiedź
Szła często z płaczem klęczeć na podściółkę
Z grochu — bo Inez zaczęła wnioskować,
Że powołana była — dzieci chować.
XI
Wstąpił na pokład, ściągnięto kotwicę,
Fale skakały, wiatr cichnął powoli.
W zatoce owej częste nawałnice
Huczą; ja ich też użyłem do woli,
Podróżnym woda morska siecze w lice,
Ciało przesiąka wilgotnością soli.
Juan stał, patrzał na ląd już daleki
I pożegnanie słał — może na wieki.
XII
Smutno — wrażenie we mnie jeszcze świeże —
Patrzeć, jak brzegi rodzinne z ócz giną
Za wielką wodą... to cię tak rozbierze,
Zwłaszcza gdy żegnasz je prawie dzieciną...
Białe jest — pomnę — Brytanii wybrzeże,
Inne wybrzeża wyglądają sino.
Tak tedy, siadłszy na okręt, zaczynasz
Wierzyć, że robi się z ciebie — marynarz.
XIII
Juan stał, z głową czarnymi ciężarną
Myślami; śpiewał wiatr, majtkowie klęli,
Maszt trzeszczał, Kadyks był już plamką marną,
Tak się daleko odeń odsunęli.
Na słabość morską (w kwestię sanitarną
Puszczam się) — dobry jest beef-steak. Jeżeli
Masz zaufanie do mnie, spory kawał
Zażyj i pomnij, żem ja — radę dawał.
XIV
Juan przy sterze stał i wzrok synowski
Rzucał na góry swoje mgłami strojne.
Pierwsze żegnanie jest jak pierwsze głoski
Dla dziecka — trudne. Czuje to na wojnę
Idący pierwszy raz lud; dziwne troski
Rozpierają tak serce niespokojne,
Że kiedy nawet kraj porzucasz wstrętny,
Przy tym żegnaniu wzrok się zrobi mętny.
XV
A Juan wiele w ojczyźnie zostawił:
Matkę, kochankę — nie zostawił żony —
Słuszniej więc bólem niestłumionym trawił
Serce niż starszy ktoś i ożeniony.
A pomnij: jeśliś ty się płaczem dławił
Żegnając ludzi, z którymiś zwaśniony,
Możnaż łez nie lać, gdy się swoich żegna?...
— Chyba je z oczu sroższa boleść zegna.
XVI
Płakał więc Juan, jak płakali Żydzi
U wód Babelu, pamiętni Syjonu,
I ja bym płakał — ale Muza szydzi;
Zresztą zbyt nikły to powód do skonu.
Podróż młodemu nigdy się nie zbrzydzi,
Bo podróż bawi. Gdy do karabonu141
Kłaść będą tłumok, to w nim, mam nadzieję,
Już i książeczka ta kącik zagrzeje.
XVII
Juan stał, myślał, wzdychał i łzy ronił;
Łzy słone na toń słoną padające;
„Słodkie na słodkie”... (Ten wiersz mi zadzwonił,
Bom właśnie czytał, jak kwiaty pachnące
Przyniosła na grób, który prochy chronił
Ofelii — Danii królowa). Niknące
Brzegi natchnęły refleksjami duszę
I zaczął myśleć naprawdę o skrusze.
XVIII
„Bądź zdrowa! — wołał — Hiszpanio, bądź zdrowa!
Może cię nigdy, nigdy nie obaczę
I umrę z dala, bo się nie uchowa
W obczyźnie serce, ale się zapłacze...
Gwadalkwiwirze mój, rzeko domowa,
Żegnaj; ty, matko!... gdy nie przeinaczę
Losu — ty, Julio!...” Tu wyjął niebieski
List i przeczytał od deski do deski.
XIX
„Gdybym zapomnieć miał.... słuchaj mnie, Boże!...
Nie, nie — tak tanio czci mej nie pogrzebię,
Prędzej ta ziemska kula wpadnie w morze,
Prędzej to morze utopi się w niebie,
Niżeli inną nad ciebie przełożę,
Niż inną kiedy pokocham — prócz ciebie.
Nie dla mnie balsam powtórnej miłości...
(Tu okręt zachwiał się — on dostał mdłości).
XX
Wprzód niebo ziemię zgniecie... (tu się skutki
Wstrząśnienia wzmogły). O Julio! dopóty
Łkać będę... (Piotrze, daj mi trochę wódki,
Battista, pomóż mi zejść do kajuty...)
Aniele!... (prędzej, wy, piekła wyrzutki!...)
Luba!... (ten okręt chwieje się jak struty)
Tak bym się dzisiaj do nóg twoich cisnął
Całować!... (tu się gwałtownie zachłysnął!)
XXI
Czuł tę mrożącą jakąś słabość serca
(Raczej żołądka), w której jest smak piekła;
Co w mdłe człowiecze jestestwo się wwierca,
Kiedy druh zdradził, kochanka uciekła,
Kiedy najdroższych zesłał los wydzierca
Daleko albo gdy śmierć ich zawlekła...
Juan by świetniej wymową zapałał,
Cóż — gdy ocean jak emetyk142 działał.
XXII
Miłość kapryśna jest; sprawioną żarem
Własnym gorączkę odważnie przetrzyma;
Lecz się osłabia kaszlem lub katarem
I na ból gardła cierpliwości nie ma.
Rany śmiertelne leczy niby czarem,
Lecz pospolitych chorób się nie ima,
Ucieka, gdy ktoś, zamiast westchnąć, kichnie,
I czerwonością oczu się odstrychnie.
XXIII
Lecz ją najpewniej zmęczy i najsrożej
Morska choroba, co w jelita wnika,
Miłość tętnicę odważnie otworzy,
Lecz gorącego boi się ręcznika.
Przeczyszczająca ją pigułka trwoży,
Mdłości zabiją. Pomyśl, jak u smyka
Była zawzięta, gdy jeszcze śród mdłości
Żar go namiętny przejmował do kości!
XXIV
Okręt nazwany pięknie: „Trinidadą”,
Gnał do Liworna po gościńcu szklistym.
W tym mieście stara rodzina Moncado,
Która się rozstać musiała z ojczystym
Krajem — osiadła. Familijną radą
Był tam wysłany, opatrzony listem;
Prócz tego inni znajomi w Sewilli
Listy do swoich znajomych wręczyli.
XXV
Sług don Juana zastęp nie był liczny,
Wszystkiego troje i ochmistrz Pedrillo,
Człowiek stateczny i wielojęzyczny,
Który dziś leżał, zwyciężony tylą
Wrażeń, w hamaku i czuł ból febryczny,
A w głowie zamęt większy z każdą chwilą
I strach — bo woda, pryskając w strzelnice,
Skrapiała hamak, poduszki i lice.
XXVI
Słusznie się trwożył; charakter wojenny
Morza coraz to groźniej znaczył burzę.
Wiatr nie był jeszcze wściekłością brzemienny,
A już lądowcy pobledli jak tchórze.
Lecz marynarze — to jest ród odmienny.
Pod noc ściągnięto żagiel w samej górze;
Niebo wróżyło, że nastąpi starcie
I kilka żagli pójdzie na rozdarcie.
XXVII
O pół do drugiej wiatr nagłym zawrotem
Wpakował okręt między dwa bałwany,
Co dno wybiły, kując w nie jak młotem,
Spłukały pomost, uszkodziły ściany;
I nim żeglarze, strwożeni łoskotem,
Zbiegli się dźwigać okręt skołatany,
Ster pękł; do pomp biegł i stary, i młody,
W statku było już — cztery stopy wody.
XXVIII
Podróżni widząc, że ich okręt ginie,
Raźno skoczyli. Zaczęto przewracać
Beczki, odsuwać kufry, paki, skrzynie,
Lecz nikt się nie mógł otworu domacać,
Wreszcie znaleźli go. Całej drużynie
Zaczęła w serca mdłe otucha wracać,
Choć się wdzierała woda przez szczeliny,
Kładziono kołdry, tłumoki, pierzyny
XXIX
W otwór, co wszystko na nic się nie zdało;
Musieliby iść na pożarcie hajom,
Mimo wysiłek i energię całą,
Gdyby nie pompy. Niechaj ludzie znają,
Jaką się pompy te okryły chwałą
(Pięćdziesiąt beczek wody wyrzucają
W godzinę, a zaś ich wyrobem słynie
Zaszczytnie znany Mr. Mann w Londynie).
XXX
Dzień drugi dawał pozory pogody;
Więc byli radzi i krzepili siły,
Choć wewnątrz było na trzy stopy wody,
Którą trzy pompy nieustannie piły.
Znowu wiatr zawiał, nowe zrządził szkody.
Wpadli w wir, działa z łożysk się stoczyły,
Ogromny bałwan na okręt się rzucił,
Uderzył, podbił i na bok przewrócił.
XXXI
Tak wywrócony leżał i bez ruchu;
Pokład się w wodzie nurzał do połowy,
Sprawiając widok, co tak może w duchu
Utkwić jak gromów huk, ogień bojowy,
Jak wszystko, co się dobywa z rozruchu
Uczuć i łamie serca, karki, głowy.
Tak i topielcy, gdy wypłyną z toni,
Drżąc, straszne rzeczy powiadają o niej.
XXXII