Don Juan - George Gordon Byron (warszawska biblioteka cyfrowa TXT) 📖
Krótki opis książki:
Don Juan — dygresyjny poemat satyryczny pisany w latach 1818–1824 i wydawany we fragmentach. Byron poniekąd odwraca w nim mit Don Juana — główny bohater poematu jest w nim częściej uwodzonym niż uwodzącym.
Kobiety, na które trafia podczas swoich podróży, to kolejno przyjaciółka matki, córka greckiego pirata, żona sułtana i nałożnice z jego haremu, dziewczynka uratowana podczas rosyjskiego oblężenia Izmaiłu, caryca Katarzyna i złośliwie sportretowane angielskie arystokratki.
Ważniejsze od warstwy fabularnej poematu są jednak rozliczne dygresje, w których Byron okazuje się bystrym obserwatorem życia społecznego, złośliwym krytykiem literackim oraz ironicznym komentatorem własnego życia.
Don Juan odegrał istotną rolę także w literaturze polskiej, przede wszystkim jako inspiracja dla Beniowskiego Juliusza Słowackiego. Warto jednak wspomnieć także utwór Ryszarda Berwińskiego z 1844 roku, zatytułowany Don Juan poznański.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: George Gordon Byron
- Epoka: Romantyzm
- Rodzaj: Liryka
Czytasz książkę online - «Don Juan - George Gordon Byron (warszawska biblioteka cyfrowa TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 George Gordon Byron
milknie zawierucha.
Kobiece serce mam — wszystko pamięta,
Ale jednego tylko dźwięku słucha;
Jako się igła do bieguna kręci,
Tak mi drży serce do twojej pamięci.
CXCVII
Rzec już nic nie mam, a jeszcze mnie siła
Jakaś wstrzymuje; nie wiem, czy położę
Pieczęć... lecz trzeba, bym kielich spełniła,
Dola ma gorszą chyba być nie może!...
Gdyby zabijał żal, już bym nie żyła;
Że biednych mija śmierć — tego się trwożę,
Więc muszę jeszcze żyć po tym pogrzebie
Szczęścia — kochać cię, modlić się za ciebie”.
CXCVIII
Na złotobrzeżnym ten list był pisany
Welinie113 kruczym piórem; kiedy kładła
Pieczęć i w kroplach spadał lak rozgrzany,
Z jej oczu ani jedna łza nie padła,
Choć ręka trzęsła się; lak był różany,
Motto: Elle vous suit partout114 (w nim odgadła
Los swój) — wyryte w pieczątce z karniolu115
Nad słonecznikiem rzniętym w białym polu.
CXCIX
— Taki był debiut Juana. Którędy,
Raczej „czy” powieść poprowadzę dalej,
To już publiki jest rzecz; ona błędy
Oraz zalety rozważa na szali,
Piórem na czapce wieszcza są jej względy
(Choć i nagana nie zaraz opali
Skrzydła poecie), więc jeśli łaskawie
Osądzą, za rok znów się z pieśnią zjawię.
CC
Moje poema, które się w epiczne
Przedzierzga — na ksiąg dwanaście rozłamię,
Opiszę wojny, miłości rozliczne,
Lądy i morza — a w niczym nie skłamię.
W tece mam już trzy epizody śliczne,
Pokażę także piekło w panoramie,
Stylem w dziedzictwie wziętym po Homerze,
Bo — do epicznych poetów należę.
CCI
Wszystko w odstępach stosownych rozmieszczę,
Z Arystotelem pragnąc żyć w przyjaźni,
Którego prawom poddają się wieszcze
I wstają wielcy ludzie albo — błaźni!...
Biały wiersz lubią — ja się rymem pieszczę,
Kto mistrz, narzędziem włada bez bojaźni.
Mitologiczną nową maszynerię
Mam — i bohaterstw prześliczną scenerię —
CCII
Nieznany zwłaszcza szczegół wytknąć muszę,
Co mnie wyróżnia od epicznej braci.
I tu przewaga — jest przy mnie, jak tuszę116.
Blask mych cnót przy tej na sile nie straci,
A kwestię ważną nadzwyczaj poruszę.
Oto: zbyt kraszą117 wszystko — myśl się schwaci118,
Nim przez labirynt bajek przejdzie żywa —
Moja zaś powieść cała jest prawdziwa.
CCIII
Kto o tym wątpi, niechaj spojrzeć raczy
Na dzieje w jednym z tradycją ujęciu,
Dzienniki, w których prawdy się nie paczy,
Opery w aktach trzech, komedie w pięciu,
A bohatera przyszły los obaczy
(Ja też nie stanę w wielkim przedsięwzięciu),
Zwłaszcza że pomni, kto żyje w Sewilli,
Jak się na scenie oń szatani bili.
CCIV
Jeżeli kiedy zniżę się do prozy,
To poetyckie napiszę reguły,
Przewyższające wszystkich reguł grozy.
Jeżeli na nie wieszcz nie będzie czuły,
To jego Muzę wpakuję do kozy —
Ekstraktem myśli okraszę bibuły;
Nazwę swe dzieło: Longin o pijaństwie,
Czyli: Poeta królem w rymów państwie.
CCV
Wierzaj119 w Drydena120, Pope’a121 i Miltona122,
Nie wierz w Wordswortha123, Coleridge’a124, Southeya125;
Szkapa pierwszego cała rozemdlona,
Southey wodnisty, Coleridge się upija,
Crabbego126 Muza jest niedościgniona,
Za to nie zawsze Campbellowi sprzyja.
Słów Rogersowi nie kradnij spod pióra
I nie romansuj z Muzą IMci Moora.
CCVI
Więc: nie pożądaj Muzy Sotheby’ego127
Ani Pegaza, ani żadnej rzeczy,
Która jego jest; nie mów fałszywego
Świadectwa jak „ktoś”, co mi nie zaprzeczy,
Pisać masz wedle przykazania mego —
To jest krytycyzm. To uczeń na pieczy
Mając, przed rózgą moją niech zna respekt,
Bo na Bóg żywy!... wyrządzę mu despekt128.
CCVII
Gdyby ośmielił się ktoś rozpowiadać,
Że propaguję niemoralność grzeszną,
Niechaj nie krzyczy, nim rózgą okładać
Zaczną; niech czyta jeszcze raz — nieśpieszno,
A o powieści mej nie będzie gadać,
Że niemoralną jest, chociaż ucieszną.
Zresztą w dwunastej pieśni wam pokażę,
Dokąd prawdziwi wędrują zbrodniarze.
CCVIII
A gdyby, mimo żem tak się z nim porał129,
Przeczył, że jest w niej dydaktyczne znamię;
Gdyby już błąd mu tak w mózg się zaorał,
Iżby rozumiał ciągle, że go mamię,
Krzycząc jak ślepiec: „Nie widzę, gdzie morał”...
To — gdyby ksiądz to był, rzekłbym, że kłamie,
Gdyby zaś to był żołnierz albo krytyk,
Rzekłbym mu grzecznie: „Jesteś pan... polityk”.
CCIX
A teraz nagródź mnie oklasków grzmotem
I pomnij, com tu rzekł o moralności
— Kraszę tę brzydką rzecz poezji złotem,
Tak dzieciom dają bawidełka z kości,
Gdy się im ząbki kłują — a wiedz o tem,
Że mam pretensję do poetyczności;
Lecz aby krytyk nie miał na mnie chrapki,
Przekabaciłem „Przegląd” mojej babki130.
CCX
Posłałem „prośbę” do wydawcy w liście,
On mi odwrotną pocztą złożył dzięki,
Zaraz artykuł palnie — oczywiście.
Lecz gdyby Muzę moją wziął na męki
I zawiódł, choć przyrzekał uroczyście...
I przeczył, że coś wziął z ręki do ręki,
Miodowe słówka na żółciowe mieniąc...
— Krzyknąłbym zaraz, że wziął gruby pieniądz.
CCXI
Sądzę — w tym świętym związku mogę pożyć
Długo, pod jego skrzydłami na walne
Czekać natarcie i czekając, trwożyć
Pisma codzienne, miesięczne, kwartalne.
Nie myślę wcale klientów im mnożyć...
Trudneż to, kiedy są „niepoczytalne”.
A „Edynburski Przegląd” i „Kwartalny”
Na krnąbrnych wieszczów mają sposób walny131.
CCXII
Non ego hoc ferrem callida juventa
Consule Planco132 — tak Horacy rzecze;
I ja tak rzekę; niech słuchacz pamięta,
Że to już szósty czy siódmy rok ciecze,
Odkąd rzuciłem kraj; dziś mnie ma Brenta,
Wtedym był gotów iść na gołe miecze,
Gniew u mnie jawny był, bom go nie chował,
Gdy Jerzy III w Brytanii panował.
CCXIII
Dziś mi w trzydziestym roku włos siwieje
(A gdy o dziesięć lat jeszcze podrosnę,
Chyba peruką łysinę odzieję),
W sercu ustały już bicia miłosne,
Już mnie nie nęcą walki ni turnieje.
Strwoniłem lato, ach! jeszcze na wiosnę,
Przepiłem życia procent i kapitał,
Sam bym się o hart duszy już nie pytał.
CCXIV
Nigdy już — nigdy jako deszcz majowy
Moc wrażliwości serca nie ochłodzi,
Choć z woni, świateł i barw ciągle nowy
Urok i nowe uczucia wywodzi,
A potem w sercu niby skarb miodowy
Składa; sądzisz-li, że się nimi słodzi
Miód serca?... Gdzież tam! Wszak to w duszy twojej
Jest moc, co słodycz miodnych soków dwoi133.
CCXV
Nigdy już — nigdy, o nigdy, me serce,
Nie będziesz gwiazdą moją, mym wszechświatem...
Dawniej me wszystko, dziś ze mną w rozterce,
Nie będziesz wonnym ciała mego kwiatem.
Ułudy znikły i dziś w poniewierce
U ciebie czułość... A ja?... Co też na tem
Straciłem? Owszem, nabyłem rozumu,
Dziw, że nie uciekł od żądz głośnych szumu.
CCXVI
Minęły dni mej miłości... ostatnie!
Śliczne dziewice, mężatki, ba! wdowy
Już nie zachwycą mnie, nie wciągną w matnię,
Słowem — zaczynam sposób życia nowy;
Przestaję wierzyć w dzielne dusze bratnie,
Wina się zrzekam na rozkaz surowy
Doktora; stanę się mrukliwym gderą...
Lecz mieć namiętność muszę — będę sknerą.
CCXVII
Ambicja była mym bogiem — dziś kona
Przed ołtarzami Uciech i Boleści...
O! Jeszcze noszę ja po nich znamiona
I o znikomej ich rozmyślam treści,
Mówiąc, jak głowa śpiżowa Bakona:
„Czas jest, czas był i czas minął.” — Trzydzieści
Mam lat — a życie moje już jałowe...
Serce spaliłem w żądzy, w rymach głowę.
CCXVIII
Jakiż cel sławy?... Na cetnar134 bibuły
Przelać przez pióro inkaustu pół beczki!
Dla niej się ludzie pną w górę jak muły,
A w górze często nie ma dróg ni steczki135 —
Dla niej się żołnierz krwawy, mówca czuły
Staje, wieszcz trawi noc przy blasku... świeczki,
Gdy oryginał przedzierzgnie się w marę,
Zostanie imię, portret, ciżmy stare...
CCXIX
Czym są nadzieje? Król Cheops przed laty
Posłał pod chmury piramidy dumny
Szczyt, chcąc swą mumię zbawić od zatraty
I wwieść swe imię w poczet wieków tłumny.
Lecz świętokradcza dłoń rozbiła kraty
Grobu, powieki otworzyła trumny...
O! Nie stawcie mi głazów na mogile,
Kiedy Cheopsa grobowiec legł w pyle.
CCXX
Bo ja prawdziwą filozofię cenię
I często taka myśl mi w duszy dzwoni:
Śmierć przyjdzie w porę po każde stworzenie;
Skosi i ciebie, jak bodiak136 na błoni;
Młodość nie przeszła ci niepostrzeżenie,
Choćbyś odzyskał ją, znowu się strwoni,
Więc dziękuj gwiazdom, że ci dobrze w świecie,
Bibliję czytaj i myśl o kalecie137.
CCXXI