Don Juan - George Gordon Byron (warszawska biblioteka cyfrowa TXT) 📖
Krótki opis książki:
Don Juan — dygresyjny poemat satyryczny pisany w latach 1818–1824 i wydawany we fragmentach. Byron poniekąd odwraca w nim mit Don Juana — główny bohater poematu jest w nim częściej uwodzonym niż uwodzącym.
Kobiety, na które trafia podczas swoich podróży, to kolejno przyjaciółka matki, córka greckiego pirata, żona sułtana i nałożnice z jego haremu, dziewczynka uratowana podczas rosyjskiego oblężenia Izmaiłu, caryca Katarzyna i złośliwie sportretowane angielskie arystokratki.
Ważniejsze od warstwy fabularnej poematu są jednak rozliczne dygresje, w których Byron okazuje się bystrym obserwatorem życia społecznego, złośliwym krytykiem literackim oraz ironicznym komentatorem własnego życia.
Don Juan odegrał istotną rolę także w literaturze polskiej, przede wszystkim jako inspiracja dla Beniowskiego Juliusza Słowackiego. Warto jednak wspomnieć także utwór Ryszarda Berwińskiego z 1844 roku, zatytułowany Don Juan poznański.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: George Gordon Byron
- Epoka: Romantyzm
- Rodzaj: Liryka
Czytasz książkę online - «Don Juan - George Gordon Byron (warszawska biblioteka cyfrowa TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 George Gordon Byron
nadać wyraz słodki.
CLXIII
Miał coś rzec, raczej znów bąknąć boleśnie,
Ale Antonia do wymysłów skora,
Kowadło mowy odcięła mu wcześnie
Od młota, mówiąc: „Wyjdź pan! Pani chora,
Wyjdź pan, bo skona!” On mruknął: „Niech sczeźnie!”
A już minęła do gadania pora,
Więc spojrzał jeszcze na nią, już ze łzami,
I nie wiedząc jak — znalazł się za drzwiami.
CLXIV
Z nim wyszedł jego posse comitatus108,
Adwokat wprawdzie nie bardzo się kwapił,
Lecz go Antonia gniewna na kształt gratu z
Izby wypchnęła. Widocznie go trapił
Ten nagły w czynach Alonsa hiatus109,
Co się mógł skończyć źle; gdy tak się gapił,
Wszystek nad sprawą zadumany walną110,
Drzwi mu zamknęła przed twarzą legalną.
CLXV
Klucz obróciła — wtedy... o boleści!
O grzechu, wstydzie, o, wy, białogłowy!
Możecież czyniąc tak, nie stracić cześci?
Czy nie ma za to kary dość surowej?
Czy się przy cnocie radość nie pomieści?
O! Niech wypowiem gromiącymi słowy
Czyn, co się w piersi oburzeniem wtłoczył...
Z łóżka — półżywy — Juanek wyskoczył.
CLXVI
Skąd się wziął? nie chcę domysłami psować
Mózgu — w kronikach nie znalazłem wzmianek.
Młodziutki, gibki, potrafił się schować
Zwinąwszy w kółko jak ten obwarzanek,
A niepodobna111 już chyba żałować,
Że wy łóżku mało nie umarł Juanek;
Bo lepiej dać się udusić dziewczynie
Niż być, jak Clarens, utopionym w winie.
CLXVII
Po wtóre — nie żal mi, gdyż uniesienie
Wwiodło go w czyny, co się sprzeciwiały
Prawu, których się wzdryga przyrodzenie;
— Nie mówię — starszy ktoś! Lecz chłopiec mały...
Ha! Trudno. Szesnastoletnie sumienie
Nie czuje zgryzot tych, co wiek zgrzybiały,
Kiedy rachując złe i dobre kreski,
Widzi po diablej stronie — diable zyski.
CLXVIII
Opowiadają żydowskie kroniki,
Że gdy król Dawid był już śmiercią siny,
Gdy nie pomogły pigułki, kleiki,
Plastr przyłożono mu z młodej dziewczyny
I skoczył raźno jako rybka z rzeki,
I ozdrowiał król Dawid tej godziny...
Snadź doktor ów plastr odmiennie przyłożył,
Bo Juan dusił się, gdy Dawid ożył.
CLXIX
Cóż? Don Alonso, choć zakończył łowy,
Wróci, gdy zbrojne odprawi sąsiady.
Antonia znów szła po rozum do głowy,
Ale na próżno — nie było już rady,
Żeby obrócić wniwecz atak nowy.
Zresztą na niebie błąkał się już blady
Cień dnia; w omdleniu Julia głos traciła
I do ust jego usta przytuliła.
CLXX
On ją całując czule, dłonią małą
Odgarniał z czoła czarnych włosów sploty,
I tak już pili miłość piersią całą,
Że nie spłoszyłyby ich armat grzmoty!
Aż cierpliwości Antonii nie stało...
„Chodź pan! Chodź! Nie czas teraz na pieszczoty —
Szeptała zlękła i zła — tu alkowa,
Niech się pan prędko do alkowy schowa.
CLXXI
Dla tych czułości lepszą noc znajdziecie.
— Kto panu zgadnąć pomógł, skąd wiatr wieje?
Diabeł sam wiedział o waszym sekrecie.
Dobrze wam śmiać się, ja cała truchleję.
Czy to czas gruchać? O zakład idziecie?
Jeszcze minuta, a krew się poleje.
Ja mogę służbą, on życiem przypłacić,
A pani, pani... jeszcze więcej stracić.
CLXXII
Gdyby mężczyzna jeszcze, jak się godzi,
Dwudziestopięcioletni... (Ach! Uparty
Dzieciak) — ale tu co? — Pani się zwodzi
Sama; z własnego gustu stroi żarty,
Chodźże, na miłość boską — pan nadchodzi!
Tam, prędzej — prędzej — gdzie pokój otwarty...
Och! Byle przetrwał, aż się dzień rozjaśni.
Tak — dobrze. — (Proszę, Juanku, nie zaśnij!)”
CLXXIII
Wszedł don Alonso, bez świadków tym razem,
I pokojówka swadę swą przerwała,
Chciała coś mruknąć, pan jednym (wyrazem
Rzekł: „Wyjdź!” — więc, rada nierada, musiała.
Nie uszła wprawdzie jeszcze zdrada płazem,
Lecz cóż pomoże, choćby i została?
Przeto zerknąwszy skośnym oczu migiem,
Obcięła świeczce knot — i wyszła z dygiem.
CLXXIV
On milczał; potem, jakby się do winy
Przyznając, rzekł coś i z rozsądkiem sprzecznie
Zaczął tłumaczyć nocne odwiedziny...
Nie ma co mówić: obszedł się niegrzecznie
Z małżonką! — Wprawdzie miał pewne przyczyny,
Lecz je wyłuszczać bliżej — niebezpiecznie.
Zatem retora sztuką z przyczyn skutki
Wywodził w mowie, którą zwą „ogródki”.
CLXXV
Julia milczała, chociaż w tę obronę
Miała ochotę wtrącić swoje „ale”,
Bo żona, która zna najsłabszą stronę
Męża — zaraz go powstrzyma w zapale
I argumenta skłóci wyuczone
Jednym zarzutem, choć kłamliwym wcale112.
Trzeba być tylko w zdaniu pełną buty,
Za jeden zarzut oddać trzy zarzuty.
CLXXVI
Miała swe „ale” Julia — bez wątpienia,
Bo o Alonsie i Inezie głucha
Wieść się błąkała. Może głos sumienia
Milczeć jej kazał... Nie — bo go nie słucha
Kobieta, gdy ma krzywdę do pomszczenia.
Raczej nie chciała synowskiego ucha
Ranić; nie wiedział Juan, że są plamy
Na nieskażonym dlań honorze mamy.
CLXXVII
Był jeszcze jeden powód, więc już dwoje:
Mąż jej Juana najmniej podejrzewał,
I dziś, kiedy wpadł na żony pokoje,
Nie wiedział, jaki zdrajca tam przebywał.
Chciał dać zazdrości wyraz — zresztą swoje
Domysły w głębi własnej duszy skrywał.
Więc na Inezę teraz mowę zwrócić
Było to — gacha w ręce męża rzucić.
CLXXVIII
W tych delikatnych rzeczach starczy słówko;
Milczenie lepsze, bo dowodzi „taktu”
— Choć wyraz ten jest istną łamigłówką,
Biorę go dla dotrzymania kontraktu
Rymowi — „takt” jest kobiecie wskazówką,
Jak mówić, aby nie wymienić faktu.
Lube istoty! Kłamstwo u nich tanie
I nic nie zdobi ich tak jak udanie.
CLXXIX
Jakże nie wierzyć, kiedy się zapłonią...
— Ja bo wierzyłem zawsze. Na nic sprawa,
Gdy zaczepiony chcesz tą samą bronią
Bić; nawał słów cię zaleje jak lawa,
A gdy utracą dech, westchnienia ronią,
Chyląc wilgotne oczy, w których stawa
Para łez... Wtedy ty: „Masz, duszko, rację” —
Rzeczesz — a siadłszy, siadłszy — jesz kolację.
CLXXX
Skończył i błagał o łaskę skruszony.
Udobruchana pół — pół jeszcze łając,
Julia warunki kładła, jakich żony
Kłaść nie powinny, nawet odmawiając
Pieszczot; on zaś jak Adam wypędzony
Z raju stał, próżnym żalem się kajając,
Wreszcie już spełniał naznaczoną karę,
Gdy wtem... potknął się o — trzewików parę.
CLXXXI
Para trzewików... cóż to? rzecz niezdrożna!...
— Gdyby trzewiki były z damskiej nogi,
Lecz — w sercu czuję nagle ostrze rożna,
Te — były męskie!... Ujrzał je, z podłogi
Porwał... O sprawo kobieca, bezbożna!
Pulsy mi dzwonią z gniewu, zęby z trwogi...
Don Alons zbadał, jakiego są kształtu,
I wszystkie nerwy w nim krzyknęły: „Gwałtu!”
CLXXXII
Wybiegł, by ostry miecz przynieść na wroga,
Julia tymczasem wpadła do alkowy;
„Uchodź, Juanie! O, prędzej! Na Boga!
Uciekaj — nie mów już nic — nie trać głowy —
Wejdź w ten korytarz — wiesz, którędy droga —
Tu od ogrodu klucz — uchodź — bądź zdrowy —
Prędzej — Alonso powraca — daj usta —
Luby — idź — jeszcze mrok — ulica pusta”.
CLXXXIII
Była to, przyzna każdy, dobra rada;
Szkoda, że przyszła nieco poniewczasie.
Trudno, podatki takie los nakłada,
Dla doświadczenia każda przykrość zda się.
Juan chciał rzucić prędko dom sąsiada
I już drzwi dopadł w wielkim ambarasie,
Wtem wbiegł w szlafroku Alons; gniew mu palił
Lica — więc Juan stanął, pchnął, powalił...
CLXXXIV
Dzielne było natarcie. Światło zgasło.
Antonia wrzasła „gwałtu!”, pani — „gore!”
Lecz nikt ze służby nie wszedł na to hasło.
Alonso wołał: „Życie jej odbiorę!”
Juan odpowiedź dał, aż w krzyżach trzasło,
I krzyczał, bowiem płuca miał niechore.
Choć młody, bił jak Tatar, bez pamięci,
Bo męczennikiem zostać nie miał chęci.
CLXXXV
Miecz (razem z pochwą) na ziemię się stoczył
I zapaśnicy poszli na kułaki.
Szczęście, że Juan żelaza nie zoczył,
Bo mając w żyłach krew nie jak prostaki,
Może by ostrze w krwi Alonsa zbroczył
I wyprawił go na niebieskie szlaki.
O, strzeżcie mężów i kochanków głowy,
By z was nie stały się — podwójne wdowy.
CLXXXVI
Alons chciał wroga ramiony obwinąć,
Juan się szarpał, bo w nim dusza marła,
Krew (szczęściem z nosa) już zaczęła płynąć;
Wreszcie zaciekłość się wysiłkiem zżarła,
Zadał cios, który nie mógł celu minąć,
Witem się ostatnia zasłona rozdarła...
Uciekł jak Józef, do którego zwłaszcza
Tym był podobny, że uciekł bez — płaszcza.
CLXXXVII
Nadbiegła służba, hałasem zbudzona,
Ujrzała widok, co oczy odpychał:
Antonia w spazmach, a Julia zemdlona,