Don Juan - George Gordon Byron (warszawska biblioteka cyfrowa TXT) 📖
Krótki opis książki:
Don Juan — dygresyjny poemat satyryczny pisany w latach 1818–1824 i wydawany we fragmentach. Byron poniekąd odwraca w nim mit Don Juana — główny bohater poematu jest w nim częściej uwodzonym niż uwodzącym.
Kobiety, na które trafia podczas swoich podróży, to kolejno przyjaciółka matki, córka greckiego pirata, żona sułtana i nałożnice z jego haremu, dziewczynka uratowana podczas rosyjskiego oblężenia Izmaiłu, caryca Katarzyna i złośliwie sportretowane angielskie arystokratki.
Ważniejsze od warstwy fabularnej poematu są jednak rozliczne dygresje, w których Byron okazuje się bystrym obserwatorem życia społecznego, złośliwym krytykiem literackim oraz ironicznym komentatorem własnego życia.
Don Juan odegrał istotną rolę także w literaturze polskiej, przede wszystkim jako inspiracja dla Beniowskiego Juliusza Słowackiego. Warto jednak wspomnieć także utwór Ryszarda Berwińskiego z 1844 roku, zatytułowany Don Juan poznański.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: George Gordon Byron
- Epoka: Romantyzm
- Rodzaj: Liryka
Czytasz książkę online - «Don Juan - George Gordon Byron (warszawska biblioteka cyfrowa TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 George Gordon Byron
pożarli żeglarze.
LXXVIII
Czterej majtkowie odmówili strawy,
Nieżądni najmniej ludzkiego mięsiwa.
Juan, co patrzał na skon pieska łzawy,
Nie chciał jeść także. Rzecz nader godziwa,
Iż wstręt w nim budził ten posiłek krwawy.
Pamięć Pedrilla jeszcze w nim zbyt żywa
I nad uczucie głodu była czystsza,
Nie tknął więc swego pasterza i mistrza.
LXXIX
Lepiej, że nie jadł, bo ci, co zasiedli
Do uczty, skutków wnet smutnych doznali:
Którzy najwięcej i najchciwiej jedli,
Wpadli w szaleństwo, Boga przeklinali,
Pianę toczyli z ust, w konwulsjach bledli
I słoną wodę jak smocy żłopali,
Zgrzytali, wyli, włosy darli w szale
I umierali z śmiechem jak szakale.
LXXX
Liczba nędzarzy schudła z tego względu,
Reszta też schudła jak gromada duchów,
Jedni nagłego dostali obłędu,
I ci szczęśliwsi byli od swych druhów,
Inni krwawego żądali obrzędu
Raz jeszcze, choć im z konwulsyjnych ruchów
Ginącej rzeszy śmierć przestrogę słała,
By się ludzkiego nie chwytali ciała.
LXXXI
Nazajutrz paść miał chłopiec okrętowy,
Najtłustszy — lecz się wymknął spod tasaka,
Nie przeto, iż miał chęć nie zbywać głowy;
Rzecz ocaliła inna nieboraka.
Oto — już z dawna był nie bardzo zdrowy,
Czego przyczyna znowu była taka:
Kiedy w Kadyksie bawił156, przez trafunek
Od dam składkowy dostał podarunek.
LXXXII
Z Pedrilla rączka została i udko,
Jedni nie jedli, by nie szkodzić zdrowiu,
Drudzy oszczędni, wiedząc, że na krótko
Wystarczą, resztki zgryzali tułowiu.
Juan sam trzeźwy panował nad łódką
Ssąc tylko kąski trzciny lub ołowiu,
Wreszcie złapano dwie jaskółki wodne
I trup rzucono między ryby głodne.
LXXXIII
Kogo Pedrilla los nabawia dreszczy,
Patrzaj: Ugolin157 wroga w wiecznej wojnie
Dławi, czaszka mu krwawa w zębach trzeszczy,
A zaraz powieść swą kończy spokojnie.
Gdy w piekle wroga gryźć kazał duch wieszczy,
Toć spożyć druha — nie jest nieprzystojnie
Na morzu; gdy kto pięć dni z rzędu pości,
Wolno mu mieć mniej niźli Dant litości.
LXXXIV
Tej nocy upadł deszcz rzęsisty z nieba;
Usta otwarły się jak popękana
Ziemia; człowieka dopiero potrzeba
Uczy, że skarbem jest woda źródlana.
Jeśliś w gorących był krainach Feba158,
Na oceanie, lub gdzie karawana
Do wody z piersi przepalonych wzdycha,
Chciałbyś, gdzie Prawda, być — na dnie kielicha.
LXXXV
Deszcz nie napoił, choć padał do ranka,
Aż się płócienną posłużyli szmatą,
W którą kapała woda, jak do dzbanka.
Gdy była pełna, rzucili się na to
Naczynie chciwie — a choć piwa szklanka
Lepszą byłaby biedakom obiatą,
Jednak się ozwał głos powszechnej zgody,
Smaczniejszej nigdy że nie pili wody.
LXXXVI
Wargi spalone i gorączką zżarte
Ssały te męty jak krople nektaru;
Języki czarne a gardła rozwarte
Jak u bogacza, co śród piekieł żaru
Żebrze, aby mu Łazarz przez zaparte159
Niebo upuścił niebieskiego daru
Bodaj kropelkę; jest to prawda stara,
Że czasem chrześćjan konserwuje wiara.
LXXXVII
Dwóch ojców było w tym gronie nędzarzy,
A mieli synów dwóch; jeden, jak róża
Rumiany, silny i czerstwy na twarzy,
Wcześniej żyć przestał. Gdy do śmierci łoża
Przyciągnął ojca jeden z marynarzy,
Ten spojrzał i rzekł: „Dziej się wola boża,
Nie moja wola!160” — i źrenicą szklaną
Patrzał, jak dziecko do morza wrzucano.
LXXXVIII
Drugi dziecinę miał wątłą, słabiuchną,
O miękkim liczku, delikatnym ciele.
Ten chłopczyk dłużej żył, choć był jak próchno,
Tkwiła w nim dusza cicha jak w aniele.
Nie mówił, lecz się uśmiechał miluchno,
Jak gdyby sercu ojca chciał — wesele
Wrócić i ulżyć brzemieniu boleści,
Choć czuł, że go już dłużej nie popieści.
LXXXIX
Nad twarzą syna zwisła twarz rodzica;
Ojciec już nie wstał, ale z ustek pianę
Bladych ucierał, zapatrzony w lica
Dziecka. Gdy spadły krople pożądane
I szklanym blaskiem raz jeszcze źrenica
Błysła i zdała się poznawać znane
Oblicze — ojciec mu wargi rozszerzył,
Wlał trochę wody — próżno! — chłopiec nie żył.
XC
Skostniał; wziął ciało ojciec nieszczęśliwy
I patrzał długo, długo, aż zrozumiał,
Że to śmierć trup mu rzuciła nieżywy
Na piersi; wtedy jak dziecko się zdumiał,
Patrzał uparcie, aż nielitościwy
Ocean trupa w sobie skrył, zaszumiał;
A on padł z duszą martwą; tylko ciało
W konwulsjach życiem ledwie znacznym drgało.
XCI
W tej chwili tęcza wybiegła na chmury;
Z obu stron warkocz świetlny w morzu tonął
Nad falujące rozpięty lazury.
A wewnątrz łuku blask jaśniejszy płonął
Niż zewnątrz. Jasność pomknęła do góry
Jak sztandar, ale barwy z wolna chłonął
Eter — tęcza się zgięła, potem zbladła,
Roztopiła się we mgle i przepadła.
XCII
Zniknął niebieski kameleon, dziecię
Powietrza i mgły, i słońca, zrodzone
W ogniu, w rubinów kołysane kwiecie,
Spowite w obłok, płynnym złotem chrzczone,
Niby półksiężyc, lśniący na meczecie,
Lub pryzmat, ma barwy utajane
W jednej — (lub sine na twarzy obrazki
U osób, co się boksują bez maski).
XCIII
Rozbitkom był to znak bożej opieki...
Wiara — jak wiecie — człowieka uzdrawia,
Wierzyli w „omen” Rzymianie i Greki.
Desperatowi „omen” ulgę sprawia.
Toż, gdy czekając pomocy dalekiej,
Spostrzegli ogon niebieskiego pawia,
Wróżyli sobie jakby z horoskopu
Szczęśliwy koniec i wyjście z zatopu.
XCIV
Ptaszyna nader piękna, śnieżnobiała
Z płetwami u nóg, z wejrzenia jakoby
Gołąbka (pewno w drodze się zbłąkała),
Polatywała tejże samej doby
Nad łodzią, pragnąc sieść161; a choć widziała
Podejrzanego oblicza osoby
W łodzi, krążyła, obserwując z góry,
Póki dnia — był to dobry „omen” wtóry.
XCV
A muszę tu być w spostrzeżeniu szparki162:
Szczęście to ptaszka, że nie siadł na maszcie,
Bowiem na kruchym drągu naszej barki
Mniej miał bezpieczną grzędę niż na baszcie.
— Gdyby był nawet ptak z Noego arki
Powracający z oliwką, to zważcie:
Nie zjadłbyż człowiek, który sześć dni pości,
Oliwki, mięsa z ptaszyny, ba!... kości?
XCVI
O zmierzchu zadął wiatr, lecz już nie szalał,
Gwiazdy się w chmurnym niebie roziskrzyły,
Łódź gnała, ale w rozbitkach duch malał,
Bo w kraj nieznany losy ich pędziły.
W dali szmat ciemny — jak ląd — niebo walał,
Jakieś ławice z mgieł oko mamiły,
Ktoś słyszał huk fal, a inny moździerzy.
O tym ostatnim — to wątpić należy.
XCVII
Wstał świt; wiatr powiał ciszej, pieszczotliwiej;
Wtem krzyknął majtek stojący na straży:
„Patrzajcie, ląd, ląd! Jeśli wzrok mnie myli,
Niech się tak dusza moja w piekle smaży.
Przetarli oczy, i dziw!... zobaczyli
Zatokę; szał ogarnął marynarzy:
Istotnie był to ląd, z dala widzialny,
W oczach rosnący, prawie dotykalny.
XVIII
Płaczem buchnęła wielkim część załogi.
U reszty były oczy mdłe i mętne,
Nie odróżniali radości od trwogi,
Tak się im stało wszystko obojętne.
Pacierzem kusił ktoś wzgardzone bogi...
Trzech spało; twarze mieli bólem wstrętne,
Głową się ciężką o dno łódki wsparli,
Chciano ich zbudzić, wstrząsano... — umarli.
XCIX
Jeszcze przed tym dniem znaleźli na fali
Śpiącego żółwia. Zwierz był bardzo duży,
Więc podpłynęli cicho i złapali
I mieli mięsny znów pokarm na dłużej,
A co ważniejsza, ducha zhartowali
I uczynili twardszym do podróży,
Bo ze zdarzenia tego się wysnuwał
Wniosek, że Dobry Ktoś nad nimi czuwał.
C
Ląd był istotnie, co teraz wyraźniej
Czarną, skalistą postać ku nim zwrócił,
Prąd łódkę znosił i płynęli raźniej.
Fakt tylko jeden przestraszał i smucił:
Ogromnej była powodem bojaźni
Niepewność, dokąd ich ocean rzucił...
Mówiono: Kreta, Rodos; sternik z szyprem
Bardzo stanowczo obstawał za Cyprem.
CI
Tymczasem prądem silnym łódź niesiona
Do upragnionej zmierzała przystani,
Niby z bladymi duchy łódź Charona163.
Już tylko czterech ludzi było na niej
Oraz trzy trupy, których osłabiona
Ręka nie mogła zepchnąć do otchłani.
Dwie haje, z łódką pędzące w zawody,
Przypominały się, pryskając z wody.
CII
Upał i zimno, rozpacz, niedostatki
W ich się wyglądzie nędznym odbijały;
Synów by własne nie poznały matki