Don Juan - George Gordon Byron (warszawska biblioteka cyfrowa TXT) 📖
Krótki opis książki:
Don Juan — dygresyjny poemat satyryczny pisany w latach 1818–1824 i wydawany we fragmentach. Byron poniekąd odwraca w nim mit Don Juana — główny bohater poematu jest w nim częściej uwodzonym niż uwodzącym.
Kobiety, na które trafia podczas swoich podróży, to kolejno przyjaciółka matki, córka greckiego pirata, żona sułtana i nałożnice z jego haremu, dziewczynka uratowana podczas rosyjskiego oblężenia Izmaiłu, caryca Katarzyna i złośliwie sportretowane angielskie arystokratki.
Ważniejsze od warstwy fabularnej poematu są jednak rozliczne dygresje, w których Byron okazuje się bystrym obserwatorem życia społecznego, złośliwym krytykiem literackim oraz ironicznym komentatorem własnego życia.
Don Juan odegrał istotną rolę także w literaturze polskiej, przede wszystkim jako inspiracja dla Beniowskiego Juliusza Słowackiego. Warto jednak wspomnieć także utwór Ryszarda Berwińskiego z 1844 roku, zatytułowany Don Juan poznański.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: George Gordon Byron
- Epoka: Romantyzm
- Rodzaj: Liryka
Czytasz książkę online - «Don Juan - George Gordon Byron (warszawska biblioteka cyfrowa TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 George Gordon Byron
style="margin-left: 1em">Podtrzymujący, z jedwabiu pleciony
Koszyk i chciałby zerwać siatki sznury,
Gdy dmuchnie zefir chłodzącymi pióry233.
LXXIV
Postać jej budzi dookoła życie,
Od oczu bierze przejrzystość powietrze,
Bo były takie, jak sobie w błękicie
Wyobrażamy obłoczki najbledsze,
Czyste jak Psyche234, nim zwiędła w zachwycie,
Lub jako dziewczę, nim je miłość zetrze.
A pod tym wzrokiem musiał każdy mięknąć,
I nie byłoby bałwochwalstwem klęknąć.
LXXV
Rzęsy, jak zwyczaj wschodni każe, były
Pomalowane — ale trud daremny,
Bo oczy tak się czarno urzęsiły,
Że drwiły sobie z sztuki nieforemnej
I mszcząc się, jeszcze ogniściej świeciły.
Paznokcie kolor różowy półciemny
Krasił — lecz i tu sztuki próżne trudy,
Bo być nie mogły różowsze jak przódy.
LXXVI
Głębszy powinna odcień przybrać henneh235,
By uwydatnić lepiej białość skóry.
Lecz nie Hajdei, bo bielej promienne
Nie pomaluje słońce śnieżnej góry.
Mogło się łudzić oko, czy to senne
Zjawisko, ziemski twór, czy cud natury?
Powiedział stary Will: „Próżna robota
Malować lilię, uzłocić blask złota236”.
LXXVII
Juan na sobie miał szal z wełny białej,
Przetkany złotem — a tak przezroczysty,
Że przezeń ognie brylantów błyszczały
Jak gwiazdy poprzez białość drogi mglistej.
Turban zwinięty w fałdy, okazały.
Na nim w agrafie z szmaragdu ognistej
Pukiel237 Hajdei włosów nad miesiącem238,
Który migoce światłem żywym, drżącym.
LXXVIII
Goście bawili się przy uczcie świtą
Karłów, bajader239, eunuchów, poety,
Co radość pieśnią zasilał obfitą;
Był znany, że sam chwalił swe zalety,
Wiersz jego ilość miał stóp należytą,
W tendencji... zawsze dochodził do mety,
To jest — do kieski, bo umiał prześlicznie
„Drzeć łyka” — — jakbym rzekł alegorycznie.
LXXIX
Czcił teraźniejszość, o przeszłości ścichnął
I dobrych czasów zdał się nie żałować.
Na antyjakobina się wystrychnął
Wschodu — jadł pieczeń, — zamiast piorunować.
Przed kilku laty los sobie wywichnął,
Chcąc niepodległość wobec praw zachować,
Lecz dziś opiewał Sułtana i Beja
Wierszem Crashawa240, z czelnością Southeya.
LXXX
Był to mąż, który wiele zakosztował;
Jak magnes kręcił się we wszystkie strony;
Biegunem był ten, co się wyśrubował
Wyżej; łasiwy jak pies przyuczony,
Taką podłością często się uchował
Batów — wymowny, gdy dobrze żywiony,
Kłamał z zapałem i tak ludzi durzył,
Że laureata pensyjkę wysłużył.
LXXXI
Miał geniusz, jeśli go wietrznik mieć może;
Irritabilis vates241 dbały o to,
Aby świat o nim myślał w każdej porze.
(Co jest nawiasem — wielu ludzi cnotą...)
Lecz czas mi dalej... Cóż ja śpiewam?... Boże!...
A... trzecie kanto; parę wdziękiem złotą,
Miłości, uczty, dom, ubiory, sposób
Życia na wyspie mieszkających osób.
LXXXII
Poeta ów, choć miał na grzbiecie łaty,
Był w towarzystwach nadzwyczaj łubiany,
Zwłaszcza pomiędzy obdartymi braty,
Bo miewał do nich mówki, gdy pijany.
A choć nie każdy ducha jego światy
Zgłębił, to każdy napojem rumiany,
Krztusząc się czkawką pijacką, oklaski
Dawał za każdy żart brudny i płaski.
LXXXIII
Lecz teraz w wyższe dostawszy się sfery,
A pozbierawszy w swych wędrówkach wszędy
— Najświeższe hasła liberalnej ery,
Pewny, że w kółku tym z jego gawędy
Rewolucyjne nie powstaną szmery,
Chciał wynagrodzić dawne życia błędy,
Ciepłej młodości nutę w łonie wskrzesić
I wojnę z prawdą na chwilę zawiesić.
LXXXIV
Był u Arabów, Turków i Hiszpanów,
Poznał z ambicji przeróżne narody.
I żył z członkami rozmaitych stanów;
Nosił w kieszeni wierszowane płody,
Ku wyłudzeniu podzięki od panów,
W potrzebie zmieniał pamflety na ody.
„Bądź Rzymianinem w Rzymie” — tej zasadzie
Ze zmianą nazwisk hołdował w Helladzie.
LXXXV
Więc gdy proszono, aby zadął z krtani,
To w każdym kraju śpiewał narodowe
Pieśni: Ça ira242, Boże Caria chrani,
Miał epigramów modnych pełną głowę.
Każdy poezji rodzaj był mu tani:
Hymny, elegie, jamby karmelkowe.
Gdy Pindar243 końskie wychwalał zasługi,
Czemu się nie miał giąć jak Pindar drugi?
LXXXVI
We Francji stworzyłby piosnkę uliczną,
A w Anglii epos, tomów trzy in quarto244 —
W Hiszpanii zaś balladę romantyczną,
Na dziejach wojny ostatniej opartą.
W Niemczech wzniósłby się w sferę niebotyczną
Goethego245 (wspomnieć tu de Staël246 warto),
W Italii nuciłby jak Trecentisti247,
A Grekom rzucił taki hymn ognisty:
1
Greckie ostrowy248! Greckie ostrowy!
Gdzie sławna miłość i śpiew Safony,
Gdzie białe bogi i szyk bojowy,
I Delos święta, i Febus czczony,
Nad wami ciepła wiosna bez końca,
Lecz wszystko legło u was — prócz słońca!
2
Wielcy poeci z Teos i Skio,
Epos rapsoda, żale kochanka
Na ustach obcych ludów dziś żyją,
Ich grób nieznany, ich pieśń wygnanka;
Wy, nowi Grecy, ledwie z posłuchów
Wiecie o wyspach szczęśliwych duchów.
3
Na Maratonu błoń patrzą skały,
Błoń Maratonu249 patrzy na wodę,
Tam się marzenia me rozbujały
I wymarzyłem Grecji — swobodę!
Bo gdy u Persów stanąłem trumny,
To się poczułem wolny i dumny.
4
Król siadł nad morzem, w skał częstokole,
Na Salaminę250 patrzał, mórz córę,
I tysiąc statków oglądał w dole,
I ognie mieczów, i wojska chmurę,
Zmierzchem je zliczył z końca do końca,
Gdzież się podziały o wschodzie słońca?...
5
A gdzież są dzisiaj? A gdzie jest ona...
Moja ojczyzna? Gdzieś w poniewierce
Tuła się lira strun pozbawiona.
Nigdzie rycerskie nie bije serce.
Maż251 lutnia pełna boskiego dźwięku
W moim się karlim wyrodzić ręku?...
6
Nam, cośmy takiej doszli sromoty,
Dawniej panowie, a dzisiaj jeńce,
Chlubą jest uczuć wstyd patrioty.
Ja kiedy śpiewam, czuję rumieńce,
Lecz ja, poeta — cóż pieśnią znaczę?...
Za was się płonię252, za Grecją płaczę.
7
Płakaćże tylko czasów szczęśliwych?
Smucić się?... Nasi przodkowie marli!
Ziemio! Oddaj nam z siebie nieżywych!
Z trzechset, co milijony odparli,
Niech się trzech tylko wydrze mogile,
A powtórzymy ci — Termopile253.
8
Nikt się nie ozwał? Co? Cicho wszędzie?...
A! — Nie. — Głos jakiś huczy gromliwy,
Jak potok, skały kruszący. w pędzie,
I odpowiada: „Niech jeden żywy,
Jeden niech wstanie... Spieszymy — rzeszą...”
Lecz żywi... żywi powstać nie śpieszą.
9
Próżno, próżno! W inne dzwoń akordy,
Samijskiego wina w puchar nalej,
Niech krew piją ludzką — dzikie hordy,
Ty krwi natocz z winnych gron i szalej!
Słyszysz, słyszysz: — W odpowiedzi leci
Wrzask radosny Bachusowych254 dzieci!
10
W tańcu pirejskim nie tracisz wprawy,
A gdzie jest dawna pirejska rota?
Do obu tańców bywałeś żwawy,
Do rycerskiego znikła ochota!
Wam gwoli255 Kadmus256 litery stworzył,
Cóż by niewolnym rzekł, gdyby ożył?...
11
Samijskiego wina daj, dziewczyno!
Ludzie z twarzą smutną, bądźcie zdrowi!
Anakreon257 śpiewał, gdy pił wino,
Służył — ale Polikratesowi258.
Choć to tyran, tytuł go nie plami;
Wtedy swoi byli tyranami.
12
Ten, co chersońskim władał majdanem,
Był przyjacielem dobrym wolności.
Lecz Miltyjades259 był tym tyranem...
O! Gdyby wstały dziś jego kości,
Pod jego jarzmo szedłbym z ochotą,
Dziś by się zdało wolnością złotą.
13
Samijskiego wina daj, dziewczyno!
Na sulijskie skały, Pargi ziemię,
Może duchy dawnych ludzi spłyną
I rycerskie wyprowadzą plemię,
Może w chacie gdzieś się chłopię chowa,
W którym wskrześnie moc Heraklesowa?
14
Nie wierz, gdy pomoc Frank ci przyrzecze,
Ich król kramarzem jest — nie rycerzem.
Tylko rodzime tarcze i miecze
Wiernym ci będą służyć przymierzem,
Turecka przemoc, łacińska łaska
Tarcze pokruszy, miecze potrzaska.
15