Don Juan - George Gordon Byron (warszawska biblioteka cyfrowa TXT) 📖
Krótki opis książki:
Don Juan — dygresyjny poemat satyryczny pisany w latach 1818–1824 i wydawany we fragmentach. Byron poniekąd odwraca w nim mit Don Juana — główny bohater poematu jest w nim częściej uwodzonym niż uwodzącym.
Kobiety, na które trafia podczas swoich podróży, to kolejno przyjaciółka matki, córka greckiego pirata, żona sułtana i nałożnice z jego haremu, dziewczynka uratowana podczas rosyjskiego oblężenia Izmaiłu, caryca Katarzyna i złośliwie sportretowane angielskie arystokratki.
Ważniejsze od warstwy fabularnej poematu są jednak rozliczne dygresje, w których Byron okazuje się bystrym obserwatorem życia społecznego, złośliwym krytykiem literackim oraz ironicznym komentatorem własnego życia.
Don Juan odegrał istotną rolę także w literaturze polskiej, przede wszystkim jako inspiracja dla Beniowskiego Juliusza Słowackiego. Warto jednak wspomnieć także utwór Ryszarda Berwińskiego z 1844 roku, zatytułowany Don Juan poznański.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: George Gordon Byron
- Epoka: Romantyzm
- Rodzaj: Liryka
Czytasz książkę online - «Don Juan - George Gordon Byron (warszawska biblioteka cyfrowa TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 George Gordon Byron
1em">On też — jak wiemy, był w świątobliwości
Chowany; więc ich pobudki miłosne
Były te, jakie są w ptaszkach na wiosnę.
XX
Patrzą, jak zachód na niebie się pali.
Miły to widok — najmilszy ich oku,
Bo ich do tego przywiódł, czym się stali.
Miłość z takiego raz pierwszy widoku
Na nich spłynęła; z nieba pochop290 brali,
Łącząc swe usta w owej nocy mroku...
Nie dziw, że wspomnień struna drgnęła tkliwiej,
Gdy pomyśleli, jak są dziś szczęśliwi.
XXI
A gdy tak marzą, a świat się im wdzięczy,
Przeleciał niby duch pełen tęsknicy
I zmącił barwy wymarzonej tęczy.
Jak gdy wiatr trąci harfę albo świecy
Płomień, blask zadrży, a struna zajęczy;
Tak, gdy ten smętek na kształt błyskawicy
Przeszedł, on westchnął serdecznie, głęboko,
A łzą Hajdei zrosiło się oko.
XXII
Zdały się zwiększać jej prorocze oczy
I gonić blaski niknące a drogie,
Jak gdyby słońce, które się tam toczy
Za góry, dni im zabierało błogie.
Juan czuł, że go zmora jakaś tłoczy,
W oczach jej czytał przeczucie złowrogie
I chciał odgadnąć z źrenic rozszerzonych
Przyczynę myśli dziwnych i tajonych.
XXIII
Śmiech odwołała na twarz, lecz śmiech owy,
Co się odeśmiać nie da — i twarz skryła.
Lecz ten niepokój był tylko chwilowy,
Zmogła go duma lub rozsądku siła.
Aż znów, gdy Juan z tej ócz smutnej mowy
Zaczął żartować, nagle przemówiła
Dziwnie: „Gdyby też?... nie — nie — być nie może,
Prędzej ja biedna wejdę w śmierci łoże...”
XXIV
Juan chciał pytać, lecz ona mu usty291
Usta zamknęła, kładąc zamiast kłódki,
I wypędziła z serca przestrach pusty,
Bo z wróżby całus zażartował słodki
Bardzo skutecznie. Odmiennymi gusty
Przenoszą wino — i w nim dobre środki.
Ja znam oboje, a wy? Co kto woli:
Gdy głowa boli czy gdy serce boli?...
XXV
Jedno i drugie — do woli waszmości;
Kobietę, wino — Bóg dał ku uciesze,
Zapłatą za nie są obie słabości...
Co wybrać? Z sądem stanowczym nie śpieszę:
I to złe, i to... — Chyba rzucać kości...
A zresztą powiem, bo wszakże nie zgrzeszę
Ni tym wyznaniem szkody wam narobię:
Że niźli żadną, lepiej jest — mieć obie.
XXVI
Kochankom miłość z ócz do ócz przelata
Z ową bezmowną czułością anioła,
Z uczuciem dziecka, przyjaciela, brata,
Co wszystkie mocy przywiązania zwoła
W tej chwili, gdy się serce z sercem splata,
I może kocha zbyt — lecz mniej nie zdoła,
Uniewinniając ten nadmiar kochania
Chęcią służenia i uszczęśliwiania.
XXVII
Spleceni dłońmi i sercami skuci,
Dlaczego wtedy nie umarli? — wcześniej
Nim od jednego drugie los odrzuci
I zanim rozpacz poznają — boleśni!
Nie dla nich był świat pełen brudnych chuci,
Dla nich gorących jak Safony292 pieśni.
Miłość się wpiła w nich związkiem tak ścisłym,
Że się im stała duszą już — nie zmysłem.
XXVIII
Im było gaje zamieszkać i bory,
Jako słowikom śpiewającym w gwarze
Drzew, bo nie dla nich pałace i dwory,
Gdzie mieszka troska i gniew, i potwarze...
Samotnie żyją wszystkie wolne twory,
Najtkliwsze ptaki mieszkają po parze,
Orzeł sam buja... tylko kruki, sępy
Kupą na ścierwie siedzą i drą w strzępy.
XXIX
W uścisku, który dwa ciała kojarzy,
Juan z Hajdeą kiefu293 używali...
On śpi, lecz czujnie, a widno, że marzy,
Bo mu raz po raz drganie jak po fali
Wiatrem trącanej prześliźnie po twarzy.
Hajdea marzy też, bo z ust korali
Szept czasem wyjdzie i czoło się chmurzy,
Twarz drgnie jak wiatrem muśnięty liść róży
XXX
Lub jak alpejskich wód ciche jeziora,
Gdy je chodzący w górach wiatr poruszy.
Tak drgnęła, gdy ją przestraszyła zmora
Senna, tajemny samodzierżca duszy,
Z którym się próżno śpiący człowiek pora294,
Gdy opanuje zmysły i ogłuszy.
Dziwny byt (boć to byt, choć ruchu nie ma)
Czuć nie zmysłami, widzieć nie oczyma.
XXXI
Śni, że przykuta do skał, z bólu mdleje,
Nad morzem zwisła i że chce uciekać,
Ale nie może, a burza szaleje,
A fala rośnie i zdaje się szczekać
Na nią; wciąż rośnie, usta już zaleje
I nozdrza, już-już nad głową zawlekać
Całun zaczyna... taki czarny... Boże!
Sili się, dusi, a umrzeć nie może.
XXXII
I znów jest wolna; kamienistą drogą
Gdzieś dąży, rani stopy o krzemiona
I coraz potknie się zbolałą nogą;
A jakaś mara, płachtą otulona,
Bieży — a ona, cała zdjęta trwogą,
Ściga ten biały, dziwny cień; w ramiona
Chce chwycić w próżnej męczącej pogoni...
Mara się wymknie, gdy ją trzyma w dłoni.
XXXIII
Sen się odmienił. Stała w jakiejś grocie;
Ze ścian sączyły się wodne potoki
I marzły; morze kuło przez dat krocie
Tę grotę — niegdyś mieszkały w niej foki.
Włos jej ku ziemi spływał cały w pocie,
Z oczu padały jej łzy — a opoki
Patrzały na nią dziko — a rzęsiste
Łzy zmieniały się w krople kamieniste.
XXXIV
U nóg jej zimny, wilgotny, umarły,
Biały i pianą zwalany na skroni,
Którą jej ciepłe rączki próżno tarły —
Dawniej pieszczotom tak chętny, dziś do niej
Nie uśmiechnięty, bo wargi się zwarły —
Leżał on — Juan... a z grobowej toni
Szły jęki — niby topielicy jęki,
A sen był długi, duszny, pełen męki.
XXXV
A kiedy patrzy tak, wtem się jaj zdało,
Że twarz zaciera się i przeobraża
W coś — niby ojca twarz i całe ciało
Wraz295 olbrzymieje, i postać korsarza
Wstaje tam z grecką urodą wspaniałą,
Patrzy w nią pilnie, a patrząc przeraża.
Aż się zbudziła drgnąwszy... Wielki Boże!
To Lambro oczy w nich wbił jak dwa noże.
XXXVI
Z krzykiem porwała się i padła z krzykiem
Pełnym nadziei, smutku, szczęścia, trwogi.
Oto ten, który, jak mówiono, w dzikiem
Morzu utonął — wraca groźny, srogi,
Może, by zabić tego, który z nikim
Zrównany tnie był, a nie więcej drogi
Niż ojciec! Chwila dwustronnej obawy,
Gdy myśli w duszy spór prowadzą żwawy.
XXXVII
Porwał się Juan na przeszywający
Jej krzyk; podtrzymał, rzucił się ku ścianie,
Szablę pochwycił, wzniósł, gniewem dyszący
Na śmiałka, co się ważył niespodzianie
Zejść ich; lecz Lambro, wzgardliwie milczący
Dotąd, szyderczo rzekł: „Na zawołanie
Tysiąc kindżałów tu się do mnie skupi.
Rzuć szablę! Rzuć ją, mówię, chłopcze głupi!”
XXXVIII
Hajdea u nóg mu wisząc: „Juanie! —
Woła — to Lambro, ojciec, klęknij ze mną;
On nam przebaczy, o tak, ojcze — panie,
Patrz! Gdy mi w oczach to jasno, to ciemno
Z szczęścia i trwogi, gdy pocałowanie
Na rąbku sukni składam, czyż daremno
Proszę, czyż bać się mam ojca własnego?
Zrób ze mną, co chcesz — lecz oszczędzaj jego!”
XXXIX
Stał nieugięty mąż z hardością skały,
Spokojny wzrokiem, chłodny tonem mowy,
Co jego duszy spokojność kłamały,
Nie rzekł nic i wzrok zatopił surowy
W Hajdei. Juan, to śmiertelnie biały,
To cały w ogniu, nie pochylił głowy,
Lecz szablę podniósł, grożąc nią, że skoczy,
Jakikolwiek wróg stanie mu przed oczy.
XL
„Zdaj szablę, chłopcze! — powtórzył — bo biada!”
„Przenigdy! Wolny jestem od kolebki!”
Zadrgała gniewem Lambrowi twarz śniada —
Wyjął krócicę296 w poruszeniach szybki,
Mruknął: „Niech twa krew na twą głowę spada!”
Obejrzał zamek, doglądnął podsypki,
Bo z tej krócicy dawno żaden Turek
Ani giaur297 nie padł — i naciągnął kurek.
XLI
Niemiłym stukiem w uchu się odciska
To naciąganie kurka; gdy na człeka
Wnet ma z wrogiego wypaść stanowiska
Strzał; meta, sążni dziesięć — niedaleka,
Szlachecka — ale nadto jeszcze bliska,
Zwłaszcza gdy stary druh na kulę czeka,
Kiedy tak często człowiek w dymie stoi,
To jak Irlandczyk wnet się z nim oswoi.
XLII
Lambro wycelił; już-już — przestrzelony
Miał być poemat ten mój i Juanek,
Kiedy Hajdea między obie strony
Wpadła wołając: „Mnie to, za mój wianek
Zabij! On tutaj morzem wyrzucony298
Niechcący przybył, on mój, mój kochanek!...
Ja chcę z nim umrzeć!... O! Znam twą naturę,
Lecz i ty dzisiaj poznaj twoją córę!”
XLIII
Przed chwilą była rozczulona, rzewna
Niemym poddaniem, pokorą dziecięcia,
A teraz dumna, roziskrzona, gniewna
Stała — jak lwica, kiedy broni lwięcia,
Wzrostem mąż, wielką powagą królewna —
Wyprostowała się jak dla przyjęcia
Strzału i wzrok swój zatopiła w oku
Ojca, przed strasznym nie cofając kroku.
XLIV
Utkwili w sobie wzrok dumny i śmiały.