Don Juan - George Gordon Byron (warszawska biblioteka cyfrowa TXT) 📖
Krótki opis książki:
Don Juan — dygresyjny poemat satyryczny pisany w latach 1818–1824 i wydawany we fragmentach. Byron poniekąd odwraca w nim mit Don Juana — główny bohater poematu jest w nim częściej uwodzonym niż uwodzącym.
Kobiety, na które trafia podczas swoich podróży, to kolejno przyjaciółka matki, córka greckiego pirata, żona sułtana i nałożnice z jego haremu, dziewczynka uratowana podczas rosyjskiego oblężenia Izmaiłu, caryca Katarzyna i złośliwie sportretowane angielskie arystokratki.
Ważniejsze od warstwy fabularnej poematu są jednak rozliczne dygresje, w których Byron okazuje się bystrym obserwatorem życia społecznego, złośliwym krytykiem literackim oraz ironicznym komentatorem własnego życia.
Don Juan odegrał istotną rolę także w literaturze polskiej, przede wszystkim jako inspiracja dla Beniowskiego Juliusza Słowackiego. Warto jednak wspomnieć także utwór Ryszarda Berwińskiego z 1844 roku, zatytułowany Don Juan poznański.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: George Gordon Byron
- Epoka: Romantyzm
- Rodzaj: Liryka
Czytasz książkę online - «Don Juan - George Gordon Byron (warszawska biblioteka cyfrowa TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 George Gordon Byron
śniłem.
Ja precz się zmieniam — ten czar się nie zmienia,
Straciłem wszystko — jego nie straciłem...
Cóż to?... łza w oku?!... precz, smutek wehmiczny365!
Wszak obiecałem nie być patetyczny. —
V
Po Czarnym Morzu szedł wiatr, a bałwany
O Symplegady366 modre tłukły głowę;
Z Grobu Olbrzyma widok niezrównany
Na to wznoszenie się wód postępowe,
Kiedy dwu lądów podmywają ściany,
A ty bezpieczny patrzysz w fale płowe.
Z mórz, przyjmujących wymioty podróżnych,
Euksyn367 najwięcej ma raf i skał różnych.
VI
Był to dżdżysty dzień, jak się często zdarza
W jesieni, gdy się piękne dni skracają.
Parka tnie żwawiej nić losów żeglarza,
Burze do głębi mórz nurty wzruszają,
A skrucha nurty serc, bo śmierć zagraża
Często tym, którzy czarne wody krają;
Lecz na cóż skrucha, gdy iść cnoty drogą
Zbawieni nie chcą, umarli nie mogą? —
VII
Gromadki różnej płci, wieku, odcieni,
Barw, każda ze swym handlarzem na czele,
U bazarowych drżąc stały podsieni.
Biedacy! Jakżeż przecierpieli wiele!
Wszyscy, prócz czarnych, zdali się zgnębieni
Dumając, gdzie to ich dom, przyjaciele...
Czarni stoicko dźwigali obroże,
Często ze skóry darci — jak węgorze.
VIII
Juan był młody — a że młodość bucha
Życiem, więc jeszcze pełen był nadzieje368,
Choć przyznać muszę, stracił minę zucha;
Często łzę połknie, a gdy się zaśmieje,
To z musu; może też starły w nim ducha
Zbyt przykre w czasie tak krótkim koleje:
Strata krwi, mienia, wygody, kochanki
I uciążliwe tureckie kajdanki,
IX
Które stoika zmogą369; lecz z pozoru
Wesół był; lica niósł wypogodzone;
Postawa pańska, wytworność ubioru,
Na którym strzępy wisiały złocone,
Wartości jego dodały waloru
I wywyższyły go nad pohańbione
Pospólstwo; zresztą zawsze był przystojny,
A rachowano też na okup hojny.
X
Jak szachownica rynek był upstrzony;
Biali i czarni stali w grupach małych,
Porozrzucanych w różne rynku strony.
Ten żądał czarnych, a ten żądał białych.
Trwał zgiełk. Z innymi na targ wystawiony,
Trzydziestoletni stał mąż, w oczach śmiałych
Noszący hardy wyraz rezygnacji.
Stał przy Juanie, a wydał się z nacji
XI
Anglikiem; krępy, prawie kwadratowy;
Płeć jak wyspiarze miał białorumianą,
Zdrowiutkie zęby, kręty, ciemnopłowy
Włos, a na czole niczym nie rozwianą
Zmarszczkę, znak siły głębokiej, duchowej.
Jednę miał rękę w bandaż zawiązaną,
A stał tam z zimną krwią, wcale nie zbladłszy,
Niby spektator370, co na scenę patrzy.
XII
Kiedy obaczył młodego chłopczynę
Wielkiej widocznie duszy, ale w roli
Tak smutnej, żeby przeciągnęła minę
Nawet mężowi, zaczął się powoli
Interesować nim i o przyczynę
Smutku zapytał towarzysza doli,
Którą on jeden znosił licem gładkiem,
Jak gdyby prostym — ot — była przypadkiem.
XIII
„Mój chłopcze — mówił — śród tej pospolitej
Czeredy Rusów, Murzynów, Czerkiesów
I obszarpańców barwy rozmaitej
— Nam braci dzisiaj z fortuny karesów371 —
Szlachcicem jestem pewno ja sam i ty.
Więc się dla spólnych złączmy interesów,
Osłodzić dolę twą pociechy miodem
Pragnąłbym; proszę cię, skąd jesteś rodem?”
XIV
„Z Hiszpanii” — Juan rzecze. — „O, tak, iście
Poznałem zaraz, żeś nie z greckiej gliny.
Te psy nie patrzą tak dumno-ogniście.
Fortuna tu z nas postroiła kpiny,
Już ona taka, bo chce oczywiście
Doświadczać; czmychnie — wraca w pół godziny.
Ho, ho, czułem ja często jej surowość,
Lecz dla mnie nigdy to nie była nowość”.
XV
„Proszę — rzekł Juan — pytanie darować:
Co cię przywiodło tutaj?” — „O! rzecz zwykła:
Sześciu Tatarów i powróz”. — „Żartować
Lubi pan; pytam, skąd właśnie wynikła
Ta ostateczność?” — „Wstąpiłem wojować
Do rosyjskiego wojska; tu się wikła
Mój los, bo oto przy widdyńskim szturmie372
Wzięli mnie w jasyr, osadzili w turmie”.
XVI
„Masz pan przyjaciół?” — „Miałem, lecz nadzieję
Noszę niepłonną, że ich już nie ujrzę,
A teraz, gdym ci opisał koleje
Własnego życia, odpłacając snujże
Swoje!” — „Ach, panie, smutne to są dzieje
I długie...” — „Długie! — krzyknął tamten. — Stójże!
Daj lepiej pokój; każda powieść tkliwa,
Gdy długa, staje się dwakroć tęskliwa.
XVII
Nie spuszczaj głowy, bo błogosławiona
Młodość; fortuna ma płochość373 motylą,
Lecz cię nie rzuci (bo nie twoja żona)
I wnet dni twoich smutków się przesilą,
Walka z tą damą byłaby tak płoną374
Jak opór kłosów, gdy się pod sierp chylą;
Człek jest igrzyskiem losu, choć z daleka
Patrząc, los się zda igrzyskiem człowieka”.
XVIII
— „O teraźniejszą by mi nie chodziło
Dolę — ale, ach! gdy wspomnę... kochałem!”
Urwał i czarne mu się rozżaliło
Oko, błysnęło łzą, która po białem
Licu spłynęła. — „Co było, to było!
Nie teraźniejszy los, jak powiedziałem,
Tak mnie rozrzewnia; ja przeniosłem klęski,
Których by nie zniósł umysł bardzo męski,
XIX
Na wielkim morzu — ale ten cios świeży...”
Tutaj znów urwał, wzrok smutny odwodzi.
„Aj! — rzecze Anglik — jak to się młodzieży
Z oczu wyczyta, gdy o damę chodzi!
Słusznie wspomnieniu jej łza się należy;
Ja bym w tym razie płakał też... O! młodzi!...
Płakałem, gdy mi śmierć pierwszą zawlekła
Żonę; płakałem, gdy druga uciekła;
XX
Trzecia...” — „Co? trzecia? — Juan rozwarł oczy —
Pan masz trzydziestkę ledwo i trzy żony?”
„Dwie, bo jak rzekłem, pierwszą ziemia tłoczy.
Cóż w tym za dziwo, patrząc z dobrej strony,
Że ktoś po trzykroć w jarzmie się przytroczy?”
„Więc z trzeciej byłeś pan zadowolony?...
Co?... czyż się i ta... dopuściła zbrodni...
Uciekła?...” — „Nie...” — „Więc?” — „Ja uciekłem od niej!”
XXI
„Zbyt trzeźwo, panie, na rzeczy patrzycie!”
„Ha! Cóż, nie jestem do czułości skory...
Wy macie swoje gwiazdy na błękicie,
Moje już spadły. Dla wiośnianej pory
W ułud i marzeń kwiat stroi się życie,
Czas jednak ściera zeń świetne kolory,
W życiowej walce nieszczęście zwycięża;
Złudy zrzucają skórę na kształt węża.
XXII
Co prawda, druga jest świeża i ładna;
I długo ładna; lecz czas nie przystawa,
Skóra, jak ciało, śmierci jest podwładna,
Która ją prawom natury poddawa;
Naprzód rozciąga sieci miłość zdradna,
Potem ambicja, chciwość, zemsta, sława
Smarują lepem drzewko naszych chęci,
Gdy pieniądz jeszcze i wielkość nas nęci”.
XXIII
„Wszystko to piękne i prawdziwe może
— Rzekł Juan — lecz ja, panie, nie pojmuję,
Co to nam w nędzy dzisiejszej pomoże”.
— „Nie wiesz? Ależ to jak z kłębka się snuje!
Zresztą, gdy nie wiesz, to ja ci wyłożę:
Wiedzy nabędziesz, bratku! Kto poczuje,
Co jest niewola, nauczy się snadnie375
Rządzić, kiedy mu panem być wypadnie”.
XXIV
„Gdyby to panem być! Choć chwilę małą —
Rzekł Juan — toż bym ja tych pogan chłostał!”
I wzdął westchnieniem ciężkim pierś zbolałą.
„Boże, strzeż tego, kto by mi się dostał!” —
„Może to jeszcze stać się, tylko śmiało!
— Wszak los ci jeszcze dłużnikiem pozostał,
Patrz no, jak eunuch ten oczy wyłupił
Na nas; chciałbym już, żeby nas kto kupił. —
XXV
Lecz przede wszystkim, jaki los dzisiejszy?
Zły. Może lepszy spaść z fortunnej szali.
Im znamienitszy człowiek, tym podlejszy
Niewolnik żądz swych, chuci i tam dalej.
Ktoś by pomyślał, że społeczność zmniejszy
Egoizm tkwiący w jednostce... utrwali!
Nie współczuć, oto jest wyraz spółczesnych
Dążeń w tym świecie ludzi bezserdecznych!” —
XXVI
Teraz osoba czarna nijakiego
Rodzaju weszła w bazarowy ganek,
Okiem badając siłę, wiek każdego
Jeńca: młodzieży i dzieci, i branek,
Czy mu się przyda które i do czego.
Ani w kochankę tak patrzy kochanek,
Koneser w konia, chirurg w swe narzędzia,
Adwokat w taksy, w czarownicę sędzia,
XXVII
Jak handlarz ludzi w towar upatrzony...
Rozkoszna to jest rzecz kupować braci,
Wszyscy zaś kupni, byle słabe strony
Wymacać; jednych się uśmiechem płaci,
Drugich posadą, pałkami korony
Hrabskiej, tytułem, krzesłem na kolacji
Książęcej, złotem — tanio albo drogo,
Bo od korony do kopnięcia nogą.
XXVIII
Rzezaniec wwiercił w obu oczy szare,
Do kupca podszedł i zaczął na stronie
Targ o jednego z nich, potem o parę.
Zaklinali się (sic) i bili w dłonie,
Jak chrześcijanie, gdy sprzedają stare
Barany, woły, dychawiczne konie.
Stąd owy handel wyglądał na wojnę
O bydło, niby ludzkością dostojne.
XXIX