Don Juan - George Gordon Byron (warszawska biblioteka cyfrowa TXT) 📖
Krótki opis książki:
Don Juan — dygresyjny poemat satyryczny pisany w latach 1818–1824 i wydawany we fragmentach. Byron poniekąd odwraca w nim mit Don Juana — główny bohater poematu jest w nim częściej uwodzonym niż uwodzącym.
Kobiety, na które trafia podczas swoich podróży, to kolejno przyjaciółka matki, córka greckiego pirata, żona sułtana i nałożnice z jego haremu, dziewczynka uratowana podczas rosyjskiego oblężenia Izmaiłu, caryca Katarzyna i złośliwie sportretowane angielskie arystokratki.
Ważniejsze od warstwy fabularnej poematu są jednak rozliczne dygresje, w których Byron okazuje się bystrym obserwatorem życia społecznego, złośliwym krytykiem literackim oraz ironicznym komentatorem własnego życia.
Don Juan odegrał istotną rolę także w literaturze polskiej, przede wszystkim jako inspiracja dla Beniowskiego Juliusza Słowackiego. Warto jednak wspomnieć także utwór Ryszarda Berwińskiego z 1844 roku, zatytułowany Don Juan poznański.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: George Gordon Byron
- Epoka: Romantyzm
- Rodzaj: Liryka
Czytasz książkę online - «Don Juan - George Gordon Byron (warszawska biblioteka cyfrowa TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 George Gordon Byron
niczego: bądź zuchem”.
A lice tak mu błogością płonęło,
Jak gdyby spełnił jakieś zbożne dzieło...
CVIII
Kiedy znikł — nagła w niej zaszła przemiana.
Nie wiem, jaka tam duszę myśl zaległa,
Ale zadrgała brew pofałdowana,
A twarz z marmuru, kiedy krwią nabiegła,
Była jak chmura, słońcem malowana,
U nieboskłonu; w oku jej zażegła411
Uczuć pochodnia namiętność gorącą,
Półpożądliwą, półrozkazującą.
CIX
W wszystkich kobietach siedzi słodycz luba,
Szatan to siedział w jej rysów słodkości,
Ten, co zwiódł Ewę w postaci cheruba
I odtąd ludziom trakt do piekieł mości.
Lecz jak się kazi plamą słońca chluba,
Czegoś tam brakło do doskonałości...
To było gładkiej jej urody sękiem,
Że przyzywała rozkazem, nie wdziękiem.
CX
Każdy jej gest i czyn stają się niby
Aktem królewskim, kiedy się zespolą;
Gdy na cię spojrzy, jakby skuła w dyby.
— Powiem wam: zachwyt jest także niewolą;
Wszak piękno wiąże, wpadłszy przez ócz szyby.
Dusze są jednak wolne; nie pozwolą,
By zmysły miały nad nimi przewodzić...
Dusza po drodze swej własnej chce chodzić.
CXI
Każdy jej uśmiech był pański, choć słodki,
Ani jeden ruch poziomej412 natury;
A nawet nóżki dwie — jak dwie pieszczotki,
Znały swą władzę, stąpając tak z góry
Jakby po karkach; żeby dobić zwrotki
Powiem, że tkwił jej za paskiem ze skóry
Sztylet — sułtankom ta broń dozwolona;
Szczęście, że moja nie nosi go żona.
CXII
Słuchać i czynić było od kołyski
Prawem naokół; zgadywać swej pani
Zachcenia, woli kapryśnej uciski
Znosić musieli wylękli poddani.
Krew miała pańską, urodą huryski,
A chęć w ustawnym413 ruchu, bez przystani.
Gdyby mieszkała u nas, to — nie mylą
Się — mielibyśmy perpetuum mobile.
CXIII
Chciała wszystkiego, co jej w oczy wpadło:
Gdy zamarzyła o czymś, wnet na ścieżki
Rozstajne biegli słudzy z twarzą zbladłą
Szukać... znalazłszy, wytrząsali mieszki.
To wszystko dużo jej pieniędzy zjadło
I różne smutne były stąd zamieszki.
Damy chwaliły jej despotyzm młody
I przebaczały wszystko prócz urody.
CXIV
Podobał jej się swą twarzą junacką
Don Juan, kiedy zwiedzała bazary.
Kazała zaraz kupić nowe cacko;
Baba, niewolnik i powiernik stary,
Jak zawsze, sprawił się szybko a gracko,
— Znał zaś na pamięć swej pani przywary.
Ona nie była praktyczna; więc szczwany
lis Baba stroju wymyślił przemiany.
CXV
Rysy się drobne zgadzały z ubiorem.
Jeśli spytacie zaś, przecz414 taka pani
Nie była kobiet najcnotliwszych wzorem?...
Ha! Dla nas to już sekret — choć nie dla niej
Mężowie często są tylko pozorem,
Nawet królowie są oszukiwani.
Że nie należy do tych czczych wyrażeń,
Z historii wiemy — albo... z własnych wrażeń.
CXVI
Ale do mety trzeba nam pośpieszać.
Kiedy już wszelka przed nią trudność prysła,
Za dumna, by mu na szyi się wieszać,
Tylko na twarzy oczyma zawisła
Z szafiru, w których zaczęły się mieszać
Żądza z wyzwaniem, i jedynym trysła
Słowem: „Umiesz ty kochać, niewolniku?”
— Wiedząc, że tym go poruszy do wniku.
CXVII
Istotnie, jak grom pytanie to spadło;
Lecz mu na strunach wspomnień dotąd grała
Hajdei jońska twarz niby widziadło.
Czuł, jak krew ciepła, co mu twarz rozgrzała,
Wraca do serca, tłucze jak w kowadło,
Młoty; jak śnieżny puch twarz pobielała,
W sercu mu niby w torbanie kozaczym
Jękło... więc nie rzekł nic — i buchnął płaczem.
CXVII
Nieco ubodło ją to dziwne łkanie
Mężczyzny; damy o byle co płaczą,
Ale u mężczyzn łzy nie są tak tanie:
Targną za zmysły i do serca skaczą.
Kobiece łzy schną prędko, męska łza nie
Stygnie, lecz w serce się wgryzie rozpaczą,
Jak płynny ołów; by się nie kryć chmurą,
Powiem: im łzy są ulgą, nam torturą. —
CXIX
Pragnęła cieszyć415 go, lecz szło nieraźnie
Dotąd, chowając się jakby więziona
Samotnie, drużek nie znała przyjaźni.
Współczuła troska nie drasnęła łona.
Nie było w świecie dla jej wyobraźni
Rzeczy poważnych; co prawda — i ona
Miała strapienia, lecz nie mogła dociec,
Jak przy niej komu łzy mogły z ócz pociec.
CXX
Instynkt naprawia, co władza zniweczy;
Kiedy coś mocno wstrząśnie i ubodzie,
W kobiecie budzi się arcyczłowieczy
Popęd spółczucia każdej ludzkiej szkodzie;
Oliwą, winem zaraz ranę leczy,
Samarytanką jest w lada przygodzie.
Więc i Gulbieza, nie wiadomo czego,
Poczuła, że jej łzy do oczu biegą.
CXXI
Lecz łzy się kończą jak wszystko — choć smętne.
Juan, co mógł się na chwilę zapłochać
I zafrasować, kiedy mu natrętne
Rzuciła słowa: „Czy potrafi kochać?...”
Zwołał stoicki spokój w oczy mętne
I zajaśniały znów, gdy przestał szlochać;
Tylko — choć wdzięki oceniać był zdolny,
Markotno było mu, że nie jest wolny.
XCII
Ona pierwszy raz była skłopotana.
Odkąd jej snuła się życia nić złota,
Padali przed nią wszyscy na kolana;
A tu, kiedy cześć rzucała do błota,
By dostać tego miłości kapłana,
Co ją wprowadzić miał za rajskie wrota,
Gdy każda chwila wiodła nad przepaście,
Oni stracili już minut piętnaście!...
CXXIII
Rady więc zdrowej nie żałuję dla cię,
Chłopcze, co wpadniesz w podobne potrzaski.
— A mówię tutaj o wschodnim klimacie. —
U nas namiętność wodzi się za paski,
Lecz tam zawahać się — już grzech, mój bracie!
Możesz uważać to za zbytek łaski,
Gdy do namysłu dadząć dwie minuty;
Twa reputacja trwać będzie dopóty...
CXXIV
On reputacji nie straciłby jeszcze,
Lecz nosił w duszy obraz ukochanej;
Wspomnienie — rzewne sprawiało mu dreszcze,
Dlatego to stał jak źle wychowany
Młodzian... Jej iskry z ócz trysły złowieszcze:
Pies giaur416 odtrącał honor niesłychany!
Zarumieniła się, a potem zbladła,
Potem jej znowu krew na lica padła.
CXXV
Z królewskim gestem złożyła mu w dłoni
Rękę, a oczy wiązała oczyma,
Szukając dla się spółczucia w ich toni;
Na próżno!... chłodne były jako zima.
Brew nasrożyła, lecz milczy... — słów broni
Dumna kobieta, aż w końcu się ima.
Wzniosła się, chwiała, potem mu w ramiona
Padła i zwisła, tuląc się do łona.
CXXVI
Były to wszystko próby niepraktyczne;
Serce miał żalem i dumą stalone,
Więc odjął lekko jej ramiona śliczne
I drżącą z gniewu odsunął na stronę417.
A strachy z serca wygnawszy paniczne,
Rzekł, patrząc zimno w oczy roziskrzone:
„Orzeł więziony nie szuka kochanki;
Nie mnie być sługą kaprysów sułtanki!
CXXVII
Czy umiem kochać? Ha! Dowiesz się pono,
Jak miłość cenię, gdy nie żądam twojej!
W tym podłym stroju kądziel i wrzeciono
Dla mnie — nie miłość; miłość wolnych stroi.
Nie olśniłaś mnie blaskiem i mamoną;
O! Jesteś wielka! Pod tronem się roi
Sług tłum i zgina karki i kolana,
To twoi! Ale serce nie zna pana!”
CXXVIII
Dla nas ta prawda ma zapach nieświeży,
Ale jej obce podobne androny;
Wie, że za chęcią wraz418 użycie bieży,
Że przed stworzeniem świata były trony.
Wie ledwie tyle, że płat serca leży
U człeka z lewej, a nie z prawej strony.
(Lepiej ten szczegół zna i zeń korzysta,
By stać się panem dusz — legitymista...)
CXXIX
Że była piękna — miałem honor orzec;
I nawet niższa rangą mogła snadnie419
Tłum wielbicieli gnać pod swój proporzec;
A kto niewieści zna ród, łacno420 zgadnie,
Że swoich wdzięków nie kryła pod korzec,
Lecz je roztoczyć potrafiła składnie
I uważała się za półboginią.
— Za to jej moje oktawy nie winią.
CXXX
Wyobraź męskich twoich lat przednówek,
Gdy jeszcze serca złe myśli nie psuły,
Gdy do cię która z desperackich wdówek
Wyraźnie lgnęła, a tyś kanikuły
Studzić nie kwapił421... Ileż to wymówek
W spojrzeniu! Ileż zepsuto bibuły
Na taki temat — a mieć będziesz, bratku,
Portret kobietki w podobnym wypadku.
CXXXI
Więc przedstaw sobie — pewnoś już przedstawił —
Putyfarową żonę422, lady Booby,
Fedrę423 i inne, które świat wysławił
W dziejach — a szkoda, że reszta się gubi.
Tyle poeta i pedagog zbawił
Dla was, Europy wychowańcy lubi!
Jeśli wystarczą ci przykłady one,
Ujrzysz Gulbiezy brewki nasrożone.
CXXXII
Lwica w pustyni albo tygrysica,