Don Juan - George Gordon Byron (warszawska biblioteka cyfrowa TXT) 📖
Krótki opis książki:
Don Juan — dygresyjny poemat satyryczny pisany w latach 1818–1824 i wydawany we fragmentach. Byron poniekąd odwraca w nim mit Don Juana — główny bohater poematu jest w nim częściej uwodzonym niż uwodzącym.
Kobiety, na które trafia podczas swoich podróży, to kolejno przyjaciółka matki, córka greckiego pirata, żona sułtana i nałożnice z jego haremu, dziewczynka uratowana podczas rosyjskiego oblężenia Izmaiłu, caryca Katarzyna i złośliwie sportretowane angielskie arystokratki.
Ważniejsze od warstwy fabularnej poematu są jednak rozliczne dygresje, w których Byron okazuje się bystrym obserwatorem życia społecznego, złośliwym krytykiem literackim oraz ironicznym komentatorem własnego życia.
Don Juan odegrał istotną rolę także w literaturze polskiej, przede wszystkim jako inspiracja dla Beniowskiego Juliusza Słowackiego. Warto jednak wspomnieć także utwór Ryszarda Berwińskiego z 1844 roku, zatytułowany Don Juan poznański.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: George Gordon Byron
- Epoka: Romantyzm
- Rodzaj: Liryka
Czytasz książkę online - «Don Juan - George Gordon Byron (warszawska biblioteka cyfrowa TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 George Gordon Byron
mieścił wszystko, czego chce wygoda
Dam... ale powiem, będąc już rozgrzany:
Czegoś tam brakło — lecz o tym nie śmiały
Marzyć, choć było bliżej, niż myślały.
LII
Dudu więc była — niech czytelnik zważy —
Niezbyt ognista, ale ujmująca;
Z tym niekapryśnym wdziękiem ślicznej twarzy,
Co jest zarówno jak i twarz grzesząca
Brakiem proporcji — rozpaczą malarzy,
Co to w poczęciu już z natury drwiąca,
Pełna wyrazu anioła czy czarta,
Miła czy wstrętna — lecz spojrzenia warta.
LIII
Ale twarz Dudu była krajobrazem
Łagodnej strefy; spokoju, błogości,
Pełna, jak pączek bujna, z tym wyrazem
Anielskiej jakiejś dobroci, rzewności,
Co jest wdzięczniejsza niż namiętność razem
Z „wzniosłością”, której groza idzie w kości.
Widziałem w gniewie kobietę i Calais.
I... mniej się majtka niż kochanka żalę.
LIV
Raczej skupiona niż melancholiczna
I znowu raczej w powadze pogodna,
W swej naiwności więc nie patetyczna,
Lecz cicha, czysta, niewinna aż do dna.
A dodawała jej uroku śliczna
Zaleta, dzisiaj u panien niemodna,
Że choć tak młoda, nie myślała — zda się —
Czy jest różowa, zgrabna, cienka w pasie...
LV
Pokrótce: młodość miała tak szczęśliwą
Jak ów „wiek złoty”, gdy złota nie znano,
Przy czym słoworód wywiedziono krzywo,
Jak kiedy indziej jeszcze, gdy nazwano
„Lucus a non lucendo453” — wprost fałszywą
Logiką; dziś się w takim zakochano
Stylu, bo wiek nasz ma składniki, które
Stopione, dają diabelską miksturę...
LVI
Wygląda ona jak ów koryncki spiż;
To znaczy — składa się ta mieszanina
Przeważnie z czół wytartych... Ale ty śpisz,
Słuchaczu, a ja nudzę. Moja wina!
Przenośni kładę koniec; daruj i spisz
Akt przebaczenia; u mnie ta jedyna
Wada gadulstwa manią jest bezwiedną.
Daruj... a nie chcesz?... to mi wszystko jedno.
LVII
Powracam tedy do opowiadania:
W głąb haremowych skrytek wszedłszy, Dudu
Przed nim czy przed nią — jak chcecie — odsłania
Krótko i zwięźle (co liczę do cudu)
Haremu rządy, zwyczaje, knowania,
Wszystko w najkrótszych słowach; wiele trudu
Kosztowało mnie porównanie o tem:
Kobieta niema jest... milczącym grzmotem.
LVIII
Potem skreśliła przed nim — wolę: przed nią,
Bo spólnie z szatą płci świadomość czarem
Zmieniła, słowa te więc nie są brednią —
Cywilizacji szkic na Wschodzie starym
Wraz z praw czystością jego niepoślednią,
Na mocy których — jeśli wzrasta harem,
To zaraz więcej jest „Niepokalanek”
I wzrasta cnota haremu mieszkanek.
LIX
Pocałowała ją na koniec w usta;
A całus Dudu był znany, ba! słynny;
Zdołałby każde zadowolić gusta,
Bo tak rozkoszny był, a tak niewinny...
Śród kobiet całus?... cóż? Igraszka pusta;
Choć słodki, bierny zawsze, a nie czynny,
Że „pocałunek — trunek” rym wskazuje,
— Ale pijaństwa ja nie propaguję.
LX
Rozebrała się prędko i naiwnie;
Dudu przyrody dzikiej była kwiatkiem,
Zatem ubrana bardzo prymitywnie.
Jeżeli w lustro spojrzała przypadkiem,
To jak sarenka, której widzieć dziwnie
Konterfekt454 własny w tle jeziora gładkiem:
Spojrzy i zaraz płochliwie uskoczy,
I znowu wraca sobą napaść oczy.
LXI
Zdejmując jedną sukienkę za drugą,
Kładła na stronę455; potem biegła do niej
Z grzeczną, lecz tutaj natrętną usługą.
Joasia skromna jej rączkom się broni,
Dudu nie słucha — i obie niedługo
Do snu gotowe, Dudu ma na dłoni
Ślad swej grzeczności... ukłuła się szpilką!
Szpilki na mężczyzn plagę chyba tylko
LXII
Stworzone — damę zamieniają w jeża,
Przed którym śmiałek cofa ręce skłute.
Pamięć mi równy wypadek odświeża,
Jak to ja miałem szpilkami poprute
Ręce, gdym w braku służebnej, z rycerza
Grzecznością stroił damę na redutę456.
Bo nawpinałem w nią szpilek niemało,
Niestety, zawsze, gdzie nie należało.
LXIII
Wyśmieje mędrzec czynność tak naganną —
Ja bardziej kocham mądrość niż mnie ona;
Być filozofem jest mą nieustanną
Chęcią — równy mi łachman i korona...?
Wiedzy nie pojmiesz, bo chce zostać panną.
Czym byłeś, jesteś, czym będziesz, gdy skona
Świat ten?... a dzisiaj czy żyjemy, czy nie?...
W nierozwiązanych pytań tkwi dziedzinie.
LXIV
Głęboka cichość zaległa komnatę,
Blask lamp był blady i jakby omdlały
I snu aniołki chwiały się skrzydlate
Nad każdym ciałem; jeśliby istniały
Duchy, w tej chwili, strojne w pyszną szatę,
Przyszłyby, grobów odrzuciwszy skały,
Tu pląsać, dobrym obdarzone gustem,
Zamiast gdzieś tłuc się po zamczysku pustem.
LXV
Spały wokoło rozkoszne i śliczne,
Jak różnej barwy i woni, ogrzane
Ciepłem cieplarni, kwiaty egzotyczne,
Troską, mozołem wypielęgnowane;
Jedna pod burnus457 skryła ciałko mleczne,
Czasem jej drgnęła głowa jak trącane
Wiatrem jabłuszko; spała snem gołąbki
Cicho... z przymkniętych ust świeciły ząbki.
LXVI
Owa rumieńce lic na białość ręki
Złożyła; włosów kłąb wzbił się do góry
Nad czołem; sen jej był ciepły i miękki,
Uśmiechała się jak księżyc przez chmury,
Co idzie, ledwie przysłoniwszy wdzięki,
A otula się w swój płaszcz srebrnopióry,
Kiedy już bliska owa nocy chwila,
Gdy mrok wstydliwy z jutrznią się przesila.
LXVII
Nie jest to żadna z mej strony przesada,
Bo była noc, jak rzekłem wyżej pono;
Twarzyczka trzeciej była taka blada
Jak twarz śpiącego smutku; tylko łono
Falując zdradza, że w duszy się składa
Wspomnieniem osób ukochanych grono...
Łza trysła z oczu, na rzęsach zawisa,
Jak rosa ranna na listkach cyprysa458.
LXVIII
Czwarta jak posąg z kamienia wycięty
Leżała bez tchu, sztywno, nieruchomie459,
Biała i zimna jak potok zmarznięty
Albo minaret śnieżny na Alp złomie,
Lub w soli żona Lota... Panie Święty!
Porównania się mnożą jak po gromie
Echa... Wybieraj, chociaż nam w żałobie
Dosyć niewiasty wykutej na grobie.
LXIX
Oto postrzegam piątą... Patrzaj, co to?
Dama widocznie „wiekowa”, choć ręczę,
Stu lat nie miała; zresztą nie dbam o to
I nad krzyżyków, jej liczbą nie ślęczę;
Dość, że tam spała z niepiękną prostotą,
O! Bo minęły już dla niej chwil tęcze,
Gdy mąż i żona pod jednym nakryciem
Zastanawiali się nad grzesznym życiem.
LXX
A Dudu?... Jakże spała pod tę porę?...
Nie dowiedziałem się mimo przesłuchy,
Kłamstwa zaś nigdy w usługi nie biorę;
Północ wskazały już zegarów ruchy,
Światło lamp było mdłe i jakby chore,
A po komnacie jęły460 biegać duchy...
Może widzialne dla tych, którym znośną
Jest ich obecność... wtem krzyknęła głośno.
LXXI
Ale tak głośno, że jak po wystrzale
Całe dam grono z łóżek się porwało;
Matrona, panny i te, których wcale
Nazwać nie mogę... jakby pchnięte wstało
Morze i biegło, przebiegały salę
Drżące, spłoszone rzeczą niebywałą,
Nie pojmujące jak ja, co za licho
Straszyło Dudu spokojną i cichą.
LXXII
Już obudziła się — a wszystkie one
W bieliźnie, z włosem rozwianym na skroni,
Z okiem błyszczącym — naprzód wychylone,
Z odkrytą piersią, która — zda się — roni
Jak meteory — blaski urodzone
W polarnej strefie — z krzykiem biegły do niej;
Naszły wzruszoną, przerażoną, drżącą,
Oczy rozwarte miała, twarz gorącą.
LXXIII
Ale rzecz dziwna, świadcząca jak zdrowy
Twardy sen... przy niej Joasia tak blisko
Leżała jak mąż obok swej połowy,
Święcący drzemką błogie stanowisko;
A nie zbudził jej krzyk ni gwar rozmowy,
Aż ją szarpnęły, schylając się nisko;
Wtedy dopiero rozwarłszy oczęta,
Ziewnęła, patrząc niby dziwem zdjęta.
LXXIV
Teraz zaczęło się ścisłe badanie,
Ale że wszystkie chciały mówić na raz,
Co chwila nowe rzucając pytamie,
Mogłyby mędrca wprowadzić w ambaras,
Gdyby odprawić pragnął wszystkie panie.
Dudu nie była niemowna jak karaś,
Lecz że nie miała swady Brutusowej461,
Nie mogła związać swych wrażeń osnowy.
LXXV
Wreszcie wyznała, że gdy ją sen zmorzył,
Śniła, że chodzi po cienistym lesie.
(W takim pobłądził Dante, kiedy dożył
Wieku, kiedy to człek poprawiać chce się:
W połowie drogi życia. Gdy las wdrożył
Kobiecie stałość, cnotę zeń wyniesie).
Otóż w tym lesie, jak zasięgło oko,
Rosły jabłonie rozsiadłe szeroko.
LXXVI