Don Juan - George Gordon Byron (warszawska biblioteka cyfrowa TXT) 📖
Krótki opis książki:
Don Juan — dygresyjny poemat satyryczny pisany w latach 1818–1824 i wydawany we fragmentach. Byron poniekąd odwraca w nim mit Don Juana — główny bohater poematu jest w nim częściej uwodzonym niż uwodzącym.
Kobiety, na które trafia podczas swoich podróży, to kolejno przyjaciółka matki, córka greckiego pirata, żona sułtana i nałożnice z jego haremu, dziewczynka uratowana podczas rosyjskiego oblężenia Izmaiłu, caryca Katarzyna i złośliwie sportretowane angielskie arystokratki.
Ważniejsze od warstwy fabularnej poematu są jednak rozliczne dygresje, w których Byron okazuje się bystrym obserwatorem życia społecznego, złośliwym krytykiem literackim oraz ironicznym komentatorem własnego życia.
Don Juan odegrał istotną rolę także w literaturze polskiej, przede wszystkim jako inspiracja dla Beniowskiego Juliusza Słowackiego. Warto jednak wspomnieć także utwór Ryszarda Berwińskiego z 1844 roku, zatytułowany Don Juan poznański.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: George Gordon Byron
- Epoka: Romantyzm
- Rodzaj: Liryka
Czytasz książkę online - «Don Juan - George Gordon Byron (warszawska biblioteka cyfrowa TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 George Gordon Byron
światło ma i bardziej mętne.
Do czarnej ziemi przykuci, ku złotej
Parze w krąg oczy wysyłamy smętne.
Przelecą mimo475, wzrok iskier zabawią
Tysiącem, ujdą, tęsknotę zostawią...
II
Podobną jest ta, tutaj wam podana
Powieść-niepowieść, różności plecionka,
Zorza północna spoetyzowana,
Świecąca w chłodnej strefie mdłego476 słonka.
Nie wstyd w łzach tonąć od rana do rana,
Skoro wiadomo, że wszystko jest mrzonka;
Lecz skoro mrzonką jeno jest wszechżycie,
Może zeń równie śmiać się pozwolicie?
III
Oskarżają mnie, mnie, podpisanego
Autora — o co, doprawdy nie widzę,
Mówią, że jestem apostołem złego,
Że podkopuję cnotę, z wielkich szydzę.
Czegoś im we mnie braknie — ale czego?...
Mój Boże! Wszakże ja kłamstwem się brzydzę;
Nie mówię więcej — każdemu wiadomo —
Niż mawiał Dante, Cervantes, Salomo,
IV
Niż Swift powiadał, Machiawel, Rochefoucauld,
Fénelon, Luter, Tillotson i Plato,
Wesley i Rousseau, który z wielką sztuką
Dowiódł, że życie prosto czasu stratą.
Ich więc, nie moją gorszcie się nauką. —
Nie utrzymuję ja, że jestem Kato
Lub Diogenes nawet. — Żyję — zamrę. —
(Co lepsze?... Zamknę to pytanie w klamrę).
V
Sokrates twierdzi w zdaniu bardzo wzniosłem,
Że: „Wiedzieć, że się nic nie wie, mądrości
szczyt!” Piękna mądrość, która robi osłem
Geniusz przeszłości i teraźniejszości,
Newton, który jest nowych czasów posłem
I arcymędrcem naszych ziemskich włości,
Newton powiada: „Będę dzieckiem zawdy,
Co zbiera muszle na wybrzeżu Prawdy”.
VI
I Eklezjasta śpiewa: „Wszystko marność!”
Z nim księża, mając Memento w pamięci,
Czczą wstrzemięźliwość, czystość i ofiarność.
Słowem — pojmie to każdy, kto ma chęci.
Gdy w doczesności więc widzą wszechczarność
Poeci, mędrcy, kapłani i święci,
Mamże się wstrzymać z obawy pobicia
Sam od głoszenia tej nicości życia?
VII
Psy wy czy ludzie!... Zbyt wiele zaszczytu,
Gdy was psami zwę. Psy od was zacniejsze!
Czytajcie — lub nie, najmniej u mnie wy tu
Znaczycie, z żywych istot najpodlejsze.
rpJak księżyc nie drgnie od wilków skowytu,
Tak Muza moja skry rzuca niemniejsze.
Słucham, lecz wrzaskiem waszym się nie straszę,
Srebrząc mimo was ciemne ścieżki wasze. —
VIII
„Srogie miłości i zdradzieckie wojny”,
Czy dobrze wiersz ten cytuję — nie baczę.
Fakt faktem, przetom o cytat spokojny,
Śpiewam oboje i rzucę kartacze
Na twierdzę pewną, zgromadzę lud zbrojny,
Od strony morza i lądu obsaczę,
To jest obsaczę nie ja — lecz Suwarów477,
Co miał niby sęp krwiożerczości narów.
IX
W delcie Dunaju Ismaiłem zwana
Twierdza na lewym rozramieniu leży.
W orientalnym stylu budowana,
Do najmocniejszych na ziemi należy
Lub należała, póki wyuzdana
Złość nie zburzyła murowych pancerzy.
Wiorst osiemdziesiąt ku wysokiej wodzie,
A trzy tysiące sążni ma w obwodzie.
X
Lewe przedmieście objęto też murem;
Punkt to wyniosły i wróg się bezkarnie
Nie zbliży, bo go oszczekają chórem
Działa; lecz grecki mistrz bardzo figlarnie
Na parapecie palisady sznurem
Powtykał w ziemię perpendykularnie478,
Że tylko ogień obrońców maskują,
Lecz szturmujących najmniej nie hamują.
XI
Ta okoliczność da pojęcie waści
O tym Vaubanie nowym i taktyku.
Fosa głęboka jak morskie przepaści,
Wał tak wyniosły, żebyś tam na stryku
Nie chciał zawisnąć, ale żadnych paści479
(Przepraszam, powiem w technicznym języku),
Żadnych „ukrytych dróg”, „wilczego dołu”,
Co szturmującym przyczynia mozołu.
XII
Kamienny bastion z wąską szyją wieży
Strzegącej i mur twardy jak łepeta
Angielska; dwie baterie jak nasz „Jerzy”,
Z strzelnicą jedna, a druga „barbetta”, .
Mają przystępu bronić do wybrzeży.
Dwadzieścia i dwie paszcze zieją z grzbieta
Szańców po stronie prawej, gdzie „kawaler”
Mieści armaty, ustawione w szpaler.
XIII
Od strony rzeki twierdza była goła.
Bo nigdy tępy nie przypuszczał Turek,
Że się tam ruska flota przedrzeć zdoła.
Tak zaś mniemając, sam zadzierzgał sznurek
Sobie na szyi i pałasz anioła
Śmierci na synów kark ściągał — i córek.
Nie dbał więc, że się tam w delcie krzątała
Rosyjska flota — i powtarzał: „Ałłah!”
XIV
Rosja gotowa poszła do ataku.
— O wy, boginie oręża i sławy!
Mamże tu pisać o każdym kozaku,
Co nieśmiertelny byłby, gdyby sprawy
O nim zdawano, bo każdy w orszaku
Marsa stać godzien; Achilles mniej krwawy,
Mniej był zawzięty niż ten naród świeży;
Przykre ma tylko imiona rycerzy.
XV
Wymienię kilku, aby zwiększyć mowy
Naszej eufonię: Orłów i Strogonów,
Lwów, Bezborodko, Arseniew-Grek nowy,
Płatów, Czepega, Meknop i Czogonów,
I jeszcze jeden dwunastozgłoskowy.
Mógłbym wymienić bardzo wielu „onów”
Z gazet — lecz Sława, kapryśna dziewucha,
Prócz trąby słynie z pieszczonego ucha,
XVI
Aby wymówić słowa, pełne zgrzytu,
Bo takimi są rosyjskie imiona.
A przecież godni mego propozytu,
Jak męża godna piękna narzeczona
Albo jak godna niemego zachwytu
Londonderry’ego mowa napuszona.
Więc: iszkin, uszkin, uj, oj, uski, owski,
Pośród ostatnich jaśniał Razumowski,
XVII
Mitaczów, łabanów, równie się snuła
Wołodiów, Saszów i Wasilów siła.
Najtęższa szlachta, jaka kiedy kłuła
Bagnetem albo szablą dziurawiła.
Nic nie obchodził ich Mahomet, Mułła,
Chyba by skóra w cenie podskoczyła,
Wtedy gotowi byli drzeć z nich pasy
I z miękkich skrawków robić tołumbasy480.
XVIII
Zbiegli się także wojownicy cudzy,
Przeróżnych nacji — ochotnicy sami,
A nie ojczyzny ani kraju słudzy,
Lecz chcący kiedyś być brygadierami.
A także w łupach mieć swą część jak drudzy,
Zwłaszcza że byli młodymi chłopcami...
Z angielskiej nacji zagrażało miastu
Wielu Thomsonów, Smithów dziewiętnastu.
XIX
Jack Thomson i Bill Thomson; — nazwisk wiele
Poety wielkie imię „James” obarcza.
Nie wiem, czy w herbie mieli młot, czy cielę,
Lecz lepsza taka z imieniem „James” tarcza.
Było trzech Piotrów Smithów, a w swym dziele
Najlepszy: „wielu co ciosom wystarcza”,
Rycerz, co ongi stał pod Halifaxem:
Dziś pragnął w ruskim wojsku być Ajaksem481.
XX
Reszta Jack, Will, Bill — jak z jednego kojca,
Gdy o najstarszym Jacku, Smitha synu,
Powiem to, że miał w Kumberlandii ojca
Kowala — a więc, że pochodził z gminu,
Tom uzupełnił życiorys mołojca,
Który znalazł śmierć przy wzięciu Koczynu,
Małej wioseczki, za co w biuletynie
Trzy poświęcono jego sławie linie.
XXI
Śmiem wątpić, chociaż kocham i szanuję
Marsa, czy ulży biuletyn rannemu,
Gdy srogie bóle ten nieszczęsny czuje...
Nie przyganiajcie dowcipowi memu,
Bo w kalemburach niećwiczon — cytuję;
Szekspir ten sam żart dał w usta jednemu
Z mężów w komedii, co humorem skrzy się,
A który nasi kradną dowcipnisie. —
XXII
Był tam niejeden Francuz dziarski, śmiały,
Ale zbyt dobrym jestem patryjotą,
By ich imiona wymieniać w dniu chwały.
Dziesięć kłamstw powiem, nim prawdę podłotą
”Okupię!... O cześć Anglii jestem dbały
I nazwę tego hultajem, niecnotą,
Kto będzie twierdzić, że w pokoju błogim
John Bull482 przestaje być Francuza wrogiem.
XXIII
Moskwa, stawiając dla baterii szańce
Na bliskiej wyspie — miała takie cele:
Publiczne gmachy po ostatnie krańce
Miasta zrujnować... i prywatnych wiele.
Mniejsza, co biedni ucierpią mieszkańce;
— Forteca — główna rzecz, legnie w popiele,
A że stawiana w półkole — więc dom by
— Żaden nie uszedł granatu ni bomby.
XXIV
Zasię cel wtóry: Wyzyskać tę chwilę
Panicznej trwogi, zgiełku, zamieszania
I atakować turecką flotyllę,
Co się w pobliżu układła do spania,
Trzeci zaś motyw, jeśli się nie mylę,
Strachem przynaglić miasto do poddania.
Rycerstwo ma swe humoru wyskoki,
Gdy nie jest mężne jak taksy, buldoki...
XXV
Istnieje zwyczaj, nie nazwę go cnotą:
Lekceważenie sobie przeciwników.
Niestety, u nas zwyczajny — a oto
Przezeń polegli Smith i pan Czyczyków
(Smith jeden z owych dziewiętnastu, co to
Gwiazdami byli pośród swoich szyków;
Imię tak bardzo częste w naszym kraju,
Że Smith nazywał się już Adam z raju).
XXVI